«energetika» fakulteti

5 - BOB. ICHKI ELEKTR TA’MINOTI SXEMASINI TANLASH

Korxona ichida elektr energiyasini tarqatish tarmoqlari uchun BPP va TP larning o‘zaro joylashuvini xisobga olib, aralash sxemani tanlaymiz. Bunda TP larning bir qismi radial sxema bilan, qolganlari ikkilangan o‘tib ketuvchi magistral kabel liniyalari bilan ta’minlanadi.

6 BOB. QISQA TUTASHUV TOKLARI XISOBI

BPP da o‘rnatiladigan elektr apparatlarini va undan TPlarga o‘tkaziladigan 10 kV li kabellarni tanlash uchun transformatorlarning 35 kV va 10 kV tomonlaridagi K₁ va K₂ nuqtalaridagi qisqa tutashuv toklarini xisoblaymiz.

Xisobiy nisbiy birliklarda quyidagi soddalashtirishlar kiritilib bajariladi:
A) elektr energiyasi manbasi bo‘lgan energetika tizimining quvvati cheksiz katta (-S_tiz=) va induktiv qarshiligi yo‘q (x_tiz=0)
B) tarmoqning induktiv qarshiligi x_ aktiv qarshilik _ dan katta (x_/z_)
1-rasm. Xisobiy sxema 2-rasm. Almashtirish sxemasi

2-rasmdagi almashtirish sxemasidagi qarshiliklarni xisoblaymiz. Quyidagi bazis qiymatlarini qabul qilamiz:

Xavo liniyasining qarshiligi

K₁ nuqtadagi q.t. toki

K₂ nuqtadagi q.t. toki

S bazis	100
U1 kv	35
U2 kv	10
I qt1 kA	1.65
I qt2 kA	5.78
L	6
U k %	7,5
X 1	0.196
X 2	1,875
Ik1	8.42
iz1	15.15
Ik2	2.79
iz2	5.024

7-BOB. ELEKTR UZGICHLARI VA 10 KV LI KABELLARNI TANLASH

1. 110 kV tomonidagi MKP – 110 turidagi uzgichni tanlash

Tanlash shartlari	Nominal ko‘rsatkichlari	Ishchi ko‘rsatgichlari
UnUish	Un=110 kV	Uish=110 kV
InIx.kor	In=600 A	Ix.kor=41.26 A
IuzIk1	Iuz=45 kA	Ik1=8.42 kA
Iz, yqiz,1	Iz,yq=45 kA	Iz,1=2.79 kA

2. 10 kV tomonidagi uzgichlarni tanlash

10 kV li TQ da VMP-10 uzgichlari o‘rnatiladi.

Tanlash shartlari	Nominal ko‘rsatkichlari	Ishchi ko‘rsatgichlari
UnUish	Un=10 kV	Uish=10 kV
InIx.kor	In=1000 A	Ix.kor=453.87 A
IuzIk1	Iuz=20 kV	Ik1=8.42 kA
Iz, yqiz,1	Iz,yq=52 kA	Iz,1=15.15 kA

3. 10 kV li kabellarni tanlash

Kabellarning markasi AASHV ni qabul qilamiz. Kesim yuzalari ta shart bo‘yicha tanlanadi. ular tokning iqtisodiy zichligi ј_e bo‘yicha va qizish sharti bo‘yicha tanlash: Alyuminiy simli, izolyasiyali kabellar uchun j_e=1,7 A/mm qabul qilamiz.
Radial sxemadagi kabellarni ј_e va qizish bo‘yicha tanlaymiz.
1) BPP ning 10 kV li TQ sidan TP1 ga o‘tkazilgan kabelni tanlaymiz

Ma’lumotnomadan I_yk=46 AIx.tp₁
2) TQ dan TP 2 ga kabel

3) TQ dan TP 6 ga kabel

4) TQ dan TP 7 ga kabel

5) TQ dan OTP ga kabel

6) OTP dan TP3 ga kabel

7) OTP dan TP4 ga kabel

8) OTP dan TP5 ga kabel

Kabellarni qisqa tutashuvda termik chidamlilik toki bo‘yicha tekshiramiz. Termik chidamlililk kesim yuzasi quyidagicha topiladi: st= , bu erda =12- alyuminiy simli kabellar uchun; t_k=2 c keltirilgan q.t. vaqti. st= yaqin kichik standart kesim yuzasi 35 mm ni tanlaymiz.

j_e va qizish shartlari bo‘yicha tanlangan va kesim yuzasi 35 mm² dan kichik bo‘lgan kabellar 3x35 mm² kabeli bilan almashtiriladi. Kesim yuzalarining oxirgi qiymatlari 1 chiziqli sxemada ko‘rsatilgan.

№	Tsex nomi	I h ts	kabel yuzasini tanlash			F mm2		I rux et A
1	Metallga ishlov berish	60.89	1,7	36,93948214	mm2	50	mm2	134
2	Metall konstruktsiya	42.97	1,7	18,10640834	mm2	25	mm2	91
3	Temirchilik presslash	68.68	1,7	26,09095468	mm2	35	mm2	110
4	Metall quyish	51.71	1,7	21,04088299	mm2	25	mm2	91
5	Yig’uv	48.13	1,7	32,59058025	mm2	35	mm2	110
6	Maishiy texnika ishlab chiqarish	65.51	1,7	24,44516229	mm2	25	mm2	91
7	Kompressor stansiyasi	72.23	1,7	64,09759146	mm2	70	mm2	162
8	Yopiq ombor	3.88	1,7	3,309334339	mm2	6	mm2
9	Elektr payvandlash	34.56	1,7	28,20077563	mm2	35	mm2	110
10	Garaj	6.08	1,7	2,59984486	mm2	6	mm2

Xulosa

Loyixada elektr ta’minoti tizimini loyixalashdagi barcha zarur xisoblar bajarildi. Elektr yuklamalari, nominal kuchlanishlar, BPP va TP transformatorlari, ETT ning sxemasi tanlandi va xisoblandi.

Qisqa tutashuv toklari hisobi va elektr apparatlarini tanlash boshqa fanlar bo‘yicha bajarilgan kurs loyixalarida ko‘rib chiqilgani uchun ushbu loyixada qisqartirildi.
Adabiyotlar ro‘yxati

1. Fedorov A.A, Kameneva V.V. Osnovы elektrosnabjeniya promыshlennыx predpriyatiy: M.: «Energoatomizdat», 1984

2. Knyazevskiy B.A., Lipkin YU.L. Elektrosnabjenie promыshlennыx predpriyatiy M.: Energiya, 1986
3. Pravila ustroystv elektroustanovok. PUE. M.: Energoatomizdat, 1987.
4. Spravochnik po elektrosnabjeniyu promыshlennыx predpriyatiy. 1 i 2 - tom M.: Energiya . 1980.
5. S. Kamolov, T.K. Jabborov. Sanoat korxonalarining elektr ta’minoti, F, 2002