Energetika tarawı kárxanalarında kadrlar siyasatı

Energetika tarawı kárxanalarında kadrlar siyasatı.
JOBASÍ
I.KIRISIW
II.TIYKARǴÍ BÓLIM
1. ENERGETIKA TARAWÍNDA KADRLARDÍŃ ORNÍ.
2. KADR JETISPEWSHILIK DÚNYA KÓRSETKISHLERINDE.
3. JETIK KADRLAR TAYARLAWDÍŃ BASQÍSHLARÍ.
III. JUWMAQLAW

Elektr energetika tarmaǵın jáne de rawajlandırıw hám reformalaw strategiyasında belgilep berilgen wazıypalardı ámelge asırıwǵa xızmet iluvchi «Aymaqlıq elektr tarmaqları» AJ kadrlarǵa tiyisli siyasatınıń tiykarǵı maqsetleri tómendegishe:

Jámiettiiń maman kadrlarǵa bolǵan zárúriyatın waqıtında támiyinlew, tarawǵa intalı kadrlardı qosıw ;
- jas kadrlar menen islew, Ózbekstan Respublikası hám shet el oqıw orayları hám kurslarında xızmetkerler kásiplik mamanlıǵın turaqlı asırıp barıwları ushın sharayat jaratıw ;
- «Aymaqlıq elektr tarmaqları» AJ qánigeleri ushın shet el finans institutları jetekshi qánigeleri qatnasıwında MSFO standartları boyınsha esabat tayarlawdıń tiykarǵı metodları, olardı qollanıw etiwdiń ayriqsha qásiyetleri hám «Kárxananı basqarıw» ERP sistemasın engiziwge qaratılǵan brifing, seminarlar hám basqa ushırasıwlar shólkemlestiriw;
- xızmetkerlerdiń jáne de nátiyjeli islewine erisiw, olardıń miynet qáwipsizligin támiyinlew. Airswift bas direktorı Janet Marks aytıp ótkeni sıyaqlı,

“HR hám HR menejerleri jańa xızmetkerlerdi tartıwǵa járdem beretuǵın faktorlardı esapqa alıwları júdá zárúrli. Bul erda geyde miynet bazarındaǵı jaǵdaynı tuwrı bahalamaslik jaǵdayları bar. Mısalı, jumısqa jallaw boyınsha menejerlerdiń sherek bólegi korporativ brend abituriyentlarni tartıwdıń eń zárúrli faktorı ekenligine ıseniwedi, usınıń menen birge, jumısqa alıwda qánigelerdiń ózleri jumıs qádiriyatları, mıynet haqı dárejesi, jaylasıwı hám kásiplik rawajlanıwın joqarı bahalaydilar”.

Esabatda aytılınıwına qaraganda, yadro sanaatı insan resursları menen baylanıslı saldamlı máselelerge dus kelip atır, biraq baribir uqıplar ushın básekilasha aladı. Atap aytqanda, atom sanaatında kóplegen joqarı maman qánigeler islep atirǵanlıǵı belgilengen. Xızmetkerler, biraq olar arasında pensiya jasındaǵı xızmetkerlerdiń salıstırǵanda joqarı procenti ámeldegi, sol sebepli kadrlardı jańalawǵa qaratılǵan siyasat talap etiledi. Atom sanaatı kárxanalarına, ásirese atom energetikasın rawajlandırıwǵa endigina kirisiwip atırǵan mámleketlerde xızmetkerlerdiń mıynet haqın asırıw, sonıń menen birge, medicinalıq járdem hám pensiya programmaların islep shıǵıw usınıs etiledi. Bul ilajlardıń barlıǵı jańa qánigelerdi tartıwdı xoshametlewi hám barların saqlap qalıwǵa járdem beriwi kerek. Esabatda statistikalıq maǵlıwmatlar da bar. Sonday etip, 2015 jılda AQSh atom energetikasında 51 537 kisi jumıs menen támiyinlengen bolsa, Frantsiyada - shama menen 125 mıń, Ullı Britaniyada - shama menen 15, 5 mıń kisi. Bul da xabar etilgen
yadro jumısshılarınıń yarımınan kópi (54%) 45 jastan asqan ;
pitkeriwshiler hám jańa baslanuvchilar atom sanaatında isleytuǵınlardıń tek 5 payızın quraydı ;
Yadro sanaatı daǵı hár 10 jumısshınan 9 danası er adamlar ;
Atom sanaatı xızmetkerleriniń 73 procenti tolıq jumıs kúninde isleydi, bul hár qanday energetika sektorındaǵı eń joqarı protsent bolıp tabıladı.
Atom energetikasınıń tómen uglerodlı tábiyaatı ıqlım máseleleri ósip baratırǵan bir dáwirde intalı jaslardı tartıwda júdá zárúrli hám kópshilikke arnalǵan omildir”,- dedi ol. Pit, sonıń menen birge, atom sanaatı neft hám gaz sanaatına qaraǵanda kemrek is haqı alsa -de, ol baribir turaqlılaw jumıs ekenligin aytıp ótdi. Yadro energetikasılıq global bazar sharayatlarına kemrek baylanıslı, sol sebepli qánigelerdiń atom energetikasında jumıs orınlarındı saqlap qalıw múmkinshiligı qazib alınatuǵın janar may sektorına qaraǵanda joqarı. Bunnan tısqarı, atom sanaatı xızmetkerlerinen joqarı kásiplik ilmiy tájriybe talap etiliwin esapqa alsaq, xızmetkerlerdi jumısqa alıwda jumıs beretuǵınlar orta jas daǵı abituriyentlarga kóbirek itibar qaratmoqda”, — dep qosımsha etdi ekspert.
" Kadrlar hámme zattı sheshedi" - bul uran mudamı
hár qanday ekonomikalıq tarawda bolǵanı sıyaqlı, hájetxona da
hám insannıń ómiriniń barlıq tarawlarında.
Hesh qanday esaptan tısqarı - tiykarǵı turmıs
járdemshi sanaat elektroenergetika sanaatı bolıp tabıladı.
[1, 2] de belgilengeni sıyaqlı, jıllardaǵı parq bolsa -de
bul dóretpelerdi jazıw - 9 jıl, tiykarǵı faktlarga
isenimlilik hám qawipsizlikti belgileytuǵın ramkalar
elektr energiya sistemaları (EPS) hám sistemalar
málim qarıydarlarǵa elektr támiynatı ;
basqa zatlar qatarında joqarı professionallıqtı da óz ishine aladı xızmetkerlerdiń jeke ilmiy tájriybesi hám tájiriybesila sanaatqa xizmet kórsetiw, onıń ıntızamı birdeylik, juwapkershilik, materiallıq hám
nátiyjelerge ruwxıy qızıǵıwshılıq miynet, bul " che-" dep atalıwın xarakteristikalaydı. Rossiya elektr energiyasına saldamlı zálel
energetika salasında nadurıs kadrlar siyasatı alıp barıldı
1990 -jıllardan berli qollanıladı.
Bul hám texnologiyalıq shaxsqa itibar bermaslik
nala, ásirese, ulıwma basqarıw dárejesinde
(basqarıw ), basqarıwdıń artpaqtası
energetika kárxanaları hám shólkemleri xızmetkerleri arnawlı iye bolmaǵan menejerler
texnikalıq tálim, talaplardı kemeytiw kadrlardı kásiplik tayarlawǵa, energiya kompaniyaları ortasındaǵı baylanıslardıń hálsizleniwi qánigeler tayarlaytuǵın kompaniyalar jáne unıversitetler
sanaat ushın, isenimsiz úlken muǵdarda elektr energetikası ushın maǵlıwmatlar kerek boladı. Statistikalıq kórinistegi shólkemler
maǵlıwmatlar hám basqalar. Energetika boyınsha magistr dárejesi
universitetlerdiń fakultetleri qabıl etiledi (hám tálim hámmesi eki jıl ) yuristler, shıpakerler, ekonomistler
hár qıylı profiller hám basqalar. Ilmiy tájriybelerdiń jetispesligi energetika boyınsha oqıtılǵan kadrlar
kompaniyalarda social munasábetler ósiwde dawam etpekte. Hám bunnan tısqarı, júdá ashınarlı fakt - hám ishinde bul sanaat jınayatlı mániske iye.
Eń sońǵı málim fakt, sáne2016 jıl dekabr: “Házirde Evgeni-
Niy Dod (burınǵı RusHydro basshısı ) qálegen túrdelekin RusHydro ushın tolıq oralǵan zálel jetkizildi”,- dep kóshirip alınǵan keltiredi. Dúnyada, 2010 jılda Rossiya 67-orında edi
orın, 2012 jılda - 55-orında, 2014 jılda 57-orında.
2015 jılda Rossiya Belarus menen birgelikte kóterildi
50-orınǵa túsip ketti. Bul, álbette, tabıs, lekin 50-jıllar
Rossiya ushın jay ele ap-alıs!
Bul málim dárejede saqlanıp qalıp atır
mámleket byudjeti ǵárejetleriniń tómen úlesi
biz tálim ushın. Rawajlanǵan mámleketlerde bul
kórsetkish 12-15% ten asadı. Dawam etedi
tálimdi rawajlandırıwǵa sarplanatuǵın ǵárejetlerdiń azayıwı
(suwretke qarang - Bilimlendiriw Ministirligi maǵlıwmatları
Rossiya Federatsiyasining izertlew hám pánleri [3]).
Keling, basqa izertlewdi kórip shıǵayıq.
[4]- “Mámleket sociallıǵınıń eń zárúrli parametri
qayırqomlıqlar - YaIMning den sawlıqtı saqlawǵa tiyisli úlesi
jara, tálim, pán hám mádeniyat - ushın
mámleket tárepinen social ǵárejetler dep atalatuǵın zat
Insan rawajlanıwı ushın sıylıqlar (GDDH). Evropada -emes, Kanada hám AQSh, bul úles 20 -25%, hám Rossiyada - 10%.Kadrlar tayarlaw sistemasın jetilistiriw hám
etakchi islerdiń kásiplik rawajlanıwı -
laqaplar hám qánigeler. Sanaat kem talap etedi -
ámelge asırıwǵa ılayıq menejerlerdi tayarlaw
janar may -energetika kárxanalarında innovciyalıq joybarlar, qayta -
sistema máselelerin, sonday-aq isenimlilikti sheshiw
hám energetika ob'ektleriniń qawipsizligi. Ushın
Bul hesh bolmaǵanda menejer operatsion sistemaǵa ıyelewi kerek jańa energiya tálimi hám qosımsha
retinde.
Tálimniń sistemalı máselelerinen biri
menejerler hám qánigeler bolıp tabıladı
olarǵa salıstırǵanda birden-bir talaplar joq
kásiplik kompetensiyalar. Bul talaplar professionalǵa aylantırılıwı kerek milliy hám tálim standartları, zamanagóy normativ hám nızamshılıqtı bekkemlew kadrlar tayarlaw hám bilimlerdi jetilistiriw tiykarları
baslıq xızmetkerler hám qánigelerdiń mamanlıǵın asırıw alists, sonday-aq, elektroenergetika sanaatında. Xalıqtı tereń “elektrlashtirish”
qawipsizlik, energiya tejew kózqarasınan,
elektr úskeneleri, olardıń ratsionalligi
kúndelik turmısda hám ishda qosımshalar, tartıw
elektr energetikası kásipleriniń taypaları.
Operatsion tayarlıqtıń zárúrli tárepi
kadrlar - bul psixofizik tayarlıq bolıp tabıladı
ka hám zamanagóy qural - tolıq -
xızmetkerler tárbiyashıları. Jańa sharayatta bul zárúr
qapırıqo birden-bir sertifikatlawdı islep shıǵıw hám ámelge asırıw
fizikalıq shınıǵıwlar menen shuǵıllanatuǵın shaxslarǵa qoyılatuǵın arnawlı talaplar
kásiplik iskerlik.
Ámeldegi qaǵıydalardı qayta kórip shıǵıw zárúrshiligi ámeldegi támiyinlew boyınsha kórsetpeler, kórsetpeler
shólkemlestiriwde qawipsizlik hám isenimlilik
basqarıw, paydalanıw, texnikalıq xizmet kórsetiw
remontlaw, qurıw, ornatıw hám jumısqa túsiriw
energetika úskeneleri hám elektr imaratları.
Bul islep shıǵıw hám ámelge asırıw ushın da tiyisli
ózine tartatuǵındorligini támiyinlew boyınsha háreketler elektr energetikası kásipleri. Basqasha aytqanda, qánigeler tayarlaw sisteması bolıwı kerek
shapaqların, bilimlerin keńeytiwge úles qosıw
hám injenerlik boyınsha ámeliy kónlikpeler (tájiriybe). aymaqtaǵı salma elektrshıları (texniklar, jumısshılar) ekonomika, bazarlar jumısınıń qásiyetleri, jańa munasábetler, ulıwma basqarıw.