Erkinlik va ma’suliyat tushunchasi deyarli doimo birga keladi Agar shaxs javobgarlikni o'z zimmasiga olishni xohlamasa, u erkinlikka deyarli ega bo'lolmaydi

1. 
   
   

Erkinlik va ma’suliyat tushunchasi deyarli doimo birga keladi Agar shaxs javobgarlikni o'z zimmasiga olishni xohlamasa, u erkinlikka deyarli ega bo'lolmaydi. Endi birinchi masalani birinchi qismiga qaytsak, kishi erkin bo’ldi degani uni masuliyatni doimo his etadi degani emas, ammo erkin kishining ma’suliyatni his etmasligi uning erkinligini cheklanishiga yoki koplab muommolarni keltirib chiqarishga sabab boladi. Endi muommoning ikkinchi tomoniga qaytsak, masuliyatni his etgan odamning erkin bo’lish ehtimoli juda ham baland chunki u erkinlikdan kelib chiqib har bir ishini puxta amalga oshiradi va uning ortidan keladigan kutilgan va kutilmagan muommolarga masuliyatni his qilgan holda javob qaytaradi, bu orqali biz ma’suliyatni erkinlik va farovonlik kaliti desak mubolag’a bo’lmaydi.

O‘zbekistonda fuqarolik jamiyatini barpo etishning ijtimoiy asosi bevosita inson erkinligini, ozodligini taminlaydigan moddiy-iqtisodiy, ijtimoiy turmush tarzlari yuksak darajada rivojlangan bo‘lishi bilan bevosita bog‘liqdir. Garchi fuqarolik jamiyatida inson o‘zi ongli boshqaruvni amalga oshirsa ham uning jamiyat oldidagi masuliyatini e ibordan chetda qoldirib bo‘lmaydi. Masuliyat, birinchidan, jamiyat azolarining o‘z faoliyati ustidan ongli ravishda nazorat qilib borishi, ikkinchidan, fuqaroning samarali faoliyat yuritishga zamin hozirlash ma

osini anglatadi. Fuqaroning to‘laqonli ozodligi, erkinligi uning ijtimoiy turmushdagi huquqiy asoslari batamom o‘zgarishi, ijtimoiy munosabatlarning esa umuminsoniy qadriyatlar asosida takomillashishi bilan bog‘liqdir. Ijtimoiy hayotda to‘laqonli turmush tarzi barpo etilgandagina fuqarolik jamiyat azolarining erkin rivojlanishi uchun zamin yaratilgan bo‘ladi.

Italiyalik jamiyatshunos olim Robert Patman olib borgan sotsiologik tadqiqotlarini umumlashtirib, ijtimoiy hayotni demokratlashtirishning hal qiluvchi omili “Fuqarolik madaniyati” ekanligini takidlash bilan bir qatorda, “qaysi yerda to‘laqonli ijtimoiy hayot bo‘lsa, o‘sha yerda ular qo‘llab-quvvatlanadi”[2]- degan g‘oyani ilgari suradi. Bu – fuqarolik jamiyatining ijtimoiy asosini tashkil etuvchi obyektiv reallikdir.

2)

Irsiyat-chunki bu insonning geni orqali otadigan xususiyat bolib bu xususiyatning boshqalaridan farqi bu o’zgartirib bo’lmas xususiyat hisoblanadi

Atrof muhit- shaxning “men”ini shaklanishida tabiy factor hisoblanadi. Chunki biz unda yashaymiz va ulg’ayamiz bu esa bevosita bizning nafaqat “men”imiz balki har qandanday xususiyatlarimizga ta’sir qiladi.

Hayotimizdagi holatlar- bizning hayotimiz juda ko’plab yaxshi va oz’ navbatida ko’ngilsiz hodisalarga yetarlicha boy desak mubolag’a bo’lmaydi. Bu vaziyatlar esa bizning “men”imizni shakillanishida katta ro’l o’ynaydi, zero har bir shaxs har qanday hodisalardan so’ng o’ziga kerakli hulosani chiqarib oladi

3) Agar mening hulosamdan kelib chiqadigan bo’lsak erkinlik to’g’risidaga barcha konsepsiyalarga munosabatim ijobiy deya olmayman, chunki ba’zi erlinlik to’risidagi konsepsiyalar nafaqat aynan ma’lum bir toifadagi shahslarning balki keynchalik jamiyatning buzilishiga sabab bo’ladi, bunga misol qilib bir jinsli shahslarning nikoh qurishiga erkinlik, bachchavozlikni targ’ib qilish, jinsni o’zgartirish va boshqa turdagi jamiyatga zarar yetkazuvchi erkinlik to’g’risidagi konsepsiyalarga qat’iy turgan holda barchamiz qarshilik ko’rsatishimiz kerak.