Etika fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati bi-219 guruh kursanti Axmatova Dilobar

Download 0.56 Mb.

Sana	16.05.2020
Hajmi	0.56 Mb.
	#106893

Bog'liq
15. Falsafa. Etika

Etika fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati

BI-219 guruh kursanti Axmatova Dilobar

Reja:

1.,,Etika”

2.Axloqning

3.Etikaning

1.,,Etika” fanining predmeti, mohiyati va tuzilmasi

Bir necha ming yillik tarixga ega bo`lgan qadimiy fan. U bizda ,,Ilmi ravish”, ,,Ilmi axloq”, ,,Axloq ilmi” ,,Odobnoma” singari nomlar bilan atab kelingan. Ovro`pada esa ,,ETIKA” nomi bilan atalgan

Axloqshunoslik

,,Etika” atamasini Arastu ilmiy muomalaga kiritgan. Arastu fanlarni tasnif qilarkan ularni 3 guruhga bo`ladi:

1-guruhga falsafa, matematika va fizikani

2-guruhga Etika va Siyosatni

2-guruhga esa san`at, hunarmandchilik va amaliy fanlarni kiritadi

Demak, Arastuning fikricha axloqshunoslik amaliy fandir, chunki axloqiy qoidalar ko`rgazmali emas, balki amalda ijtimoiy hayotning hamma qatlamlarida xizmat qilish kerak

Yunon donishmandi Arastu aytganday, ,, Kimki bilimda ilgarilab, axloqda oqsaydigan bo`lsa, bilginki u oldinga emas katta tezlik bilan tubanlik sari ketmoqda

Axloqshunoslik axloqiy tafakkur taraqqiyotini tadqiq etadi va amaliyotda insonni ezgulik orqali haqiqatga olib borishga xizmat qiladi. Shu bois uni Axloq falsafasi deb atash mumkin

Hozir u falsafiy fan sifatida 3 yo`nalishda ish olib boradi, ya`ni axloqiy tafakkur taraqqiyotini tadqiq etar ekan, u axloqni 1)bayon qiladi;

2) tushuntiradi; 3) o`rgatadi

Shunga ko`ra, u tajribaviy-bayoniy, falsafiy, nazariy, va rosmana- me`yoriy tabiatga ega

Aslida Odob, Xulq,Axloq tushunchalarini quyidagicha tushunishimiz mumkin:

Aslida Odob, Xulq,Axloq tushunchalarini quyidagicha tushunishimiz mumkin:

Axloq

Xulq

Odob

,,Odob”(arabcha ,,adab” so`zining ko`pligi) xulq-atvori, yurish-turish madaniyatining tashqi va ichki jihatlarini ifodalaydigan tushuncha. U kishilarning xatti-harakatida, o`zaro munosabatida(oila, mehnat jamoasi va turli marosimlarda namoyon bo`ladi.

Odob- buz qalbni yomon so`zlardan va nojo`ya xulqdan saqlay olish, o`zini va o`zgalarni ham hurmat qila bilish, shu bilan birga o`zini va o`zgalarni ng obro`sini tushirmaslikdir.

XULQ-oila, jamoa, mahalla-ko`y miqyosida ahamiyatli bo`lgan, ammo jamiyat va insonning hayotiga sezilarli ta`sir ko`rsatmaydigan yoqimli insoniy xatti-harakatlarning majmui

Odob- inson haqida yoqimli taassurot uyg`otadigan, lekin jamoa, jamiyat va insoniyat hayotida burilish yasaydigan darajada muhim ahamiyatga ega bo`lmaydigan, milliy urf-odatlarga asoslangan chiroyli xatti-harakatlarni o`z ichiga oladi

AXLOQ-jamiyat, zamon, ba`zi umumbashariy ahamiyatga ega, insoniyat tarixi uchun namuna bo`la olinadigan ijobiy xatti-harakatlar yig`indisi , insoniy kamolot darajasini belgilovchi ma`naviy hodisa

,,Axloq” iborasi ikki xil ma`noga ega: umumiy tushuncha sifatida u fanning predmetini anglatsa, muayyan tushuncha sifatida inson fe`l- atvori va xatti-harakatinining eng qamrovli qismini bildiradi

I.A.Karimov

Aslini olganda, axloq ma`naviyatning o`zagi. Inson axloqi shunchaki salom-alik, xushmuomalalikdan iborat emas. Axloq- bu avvalo insof va adolat tuyg`usi, iymon, halollik degani

Axloq tuzilmasi

Axloqiy

2.Axloqning paydo bo`lishiga oid diniy, ilmiy qarashlar tasnifi

Axloqshunoslikning

Diniy

Zardushtiylikning asosiy e`tiqodi uchlik qoidasida o`z aksini topgan: xayrli fikr(gumata), xayrli so`z (gukta) va xayrli ish(gvarishta).

Zardushtiylik axloqining talabi insonning ruhiy va tanasining pokligidir

Qadimiy

Nabotot

Hayvonot

Bashari-yat

Diniy-e`tiqodiy nuqtai nazardan odamni Xudo yaratgan

Dahriycha qarash esa buni inkor etib, odamni tabiat yaratgan, u tabiatning bir qismi, degan g`oyani ilgari suradi. Charliz Darvin(1809-1882)

Axloqiy qarashlar tarixi

P.A.Golbax

Ibn

Navoiy

Avloniy

Axloqiy bilimlarni shakllantirish

Ilmiy bilish
Falsafiy bilish
Mifologik bilish
Ijtimoiy bilish
Shaxsiy bilish
Badiiy bilish
Kundalik bilish
Diniy bilish
O`yin vositasidagi axloqiy bilimlarni shakllantirish

Ekologiya
Psixologiya
Huquqshunoslik
Dinshunoslik
Estetika
Pedagogika

Axloqshunoslik fanining ijtimoiy fanlar bilan uzviy aloqadorligi

Axloqshunoslik

3.Etikaning tamoyillari, kategoriyalari, me`yorlarining shaxs va jamiyat munosabatlarida namoyon bo`lishi

Asosiy mezoniy tushunchalar- kategoriyalar singari axloqiy tamoyillar ham axloqiy anglash shakllaridan hisoblanadi. Ularda axloqiy talab nisbatan umumiy tarzda ko`zga tashlanadi. Ular jamiyat tomonidan shaxsga qo`yiladigan talab shaklida namoyon bo`lib, insonning axloqiy mohiyatini, uning hayoti mazmunini, odamlar bilan o`zaro aloqalaridagi asosiy jihatlarni bemalol belgilab beradi. Natijada, tamoyillar, inson xatti-harakatining umumiy yo`nalishini ko`rsatgan holda, ko`pgina axloqiy me`yolar uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Axloqiy tamoyillar:

Vatanparvarlik
Millatparvarlik
Insonparvarlik
Erkparvarlik

Axloqiy tamoyillar

Yaxshilik va yomonlik - Bu juftlikning farqli tomoni shundaki, voqe bo`lgan ezgulik hech qachon to`g`ridan to`g`ri yovuzlikka aylanmaydi, yovuzlik esa har qanday zamonda, sharoitda ham yovuzlik bo`lib qolaveradi

Adolat- Uning o`zi biror-bir qadriyatni anglatmaydi, lekin qadriyatlar orasidagi nisbatni belgilaydi, ularni baholash maqomiga ega

Shafqat- Shafqatning ildizi inson shaxsiga bo`lgan muhabbatga borib taqaladi, u ham muhabbat kabi qamrovli hissiyot

Qadr-qimmat- Bu tushuncha inson o`z qadrini, bu dunyoda uning hayoti oliy qadriyat ekanligini, o`z shaxsi oldida o`zi ma`sul ekanligini anglash uchun xizmat qiladigan hissiyot

Ideal- U inson hayotidagi eng oliy axloqiy talabki, uning bajarilishini shaxsni komillikka yetkazadi. Hayotda to`la ideallikka erishib bo`lmaydi, lekin inson ana shu komillikni o`ziga namuna bilib, idealga intilib yashashi jarayonida nisbiy-hayotiy komillikni qo`lga kiritadi

Baxt- Har bir insonda qoniqish hissi undagi maqsadlarning takomilga yetkanidagina ro`y beradi. Farobiy ,, Baxt- har bir inson intiladigan maqsad, zotan u muayyan komillikdir”, - deganda ko`p jihatdan haq edi

Hayolilik- bu me`yor xulqiy go`zallikning asosiy belgilaridan hisoblanadi. Bir qarashda uyat hissi bilan o`xshasada, aslida o`zini ko`proq andisha va iboga yaqin fazilat tarzida namoyon qiladi, unda axloqiy mohiyat estetik xususiyat-nafosat bilan uyg`unlashib ketadi

Axloqiy kategoriyalar

.

Axloqshunoslikning asosiy me`yorlari

Shirinsuxanlik

Oliyjanoblik

Kamtarinlik

Xushmuomalalik

I.A.Karimov

Xulosa o`rnida aytish mumkinki

Shu o`rinda O`z.Res. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning ,, Yuksak ma`naviyat- kuch” asaridan quyidagi qimmatli fikrlarni keltirish joiz. ,,Ta`limni tarbiyadan ajratib bo`lmaydi- bu sharqona qarash , sharqona hayot falsafasi”

Jamiyatimiz yangilanishi jarayonida axloqshunoslikning o`z o`rni bor. Uning oldida yangi demokratik va huquqiy davlat barpo etishga kirishgan mamlakatimiz fuqarolarining, ayniqsa yoshlarning axloqiy darajasiga ma`sullik va har tomonlama kamol topgan zamon kishisi tarbiyasini nazariy asoslashdek ulkan vazifalar turibdi.

Jamiyatimiz yangilanishi jarayonida axloqshunoslikning o`z o`rni bor. Uning oldida yangi demokratik va huquqiy davlat barpo etishga kirishgan mamlakatimiz fuqarolarining, ayniqsa yoshlarning axloqiy darajasiga ma`sullik va har tomonlama kamol topgan zamon kishisi tarbiyasini nazariy asoslashdek ulkan vazifalar turibdi.
Ularni faqat qadimiy va har doim zamonaviy bo`lib kelgan axloqqa yangicha yondashuvlar asosidagina amalga oshirsa bo`ladi. Shuningdek, yana bir muhim muommo bu bioetika insonning tabiat bilan uzluksiz aloqasini ma`naviy tahlil etish asosida tabiatni muhofaza etishda axloqiy javobgarlik bioetikaning madaniy negizni tashkil etadi. Bioetika sotsial masalalari bilan birgalikda qadriyatlar muommosini ham qamrab oladi. Bioetika maqsadlaridan biri- shaxsni turli holatlarga solish imkoniyatlarini yaratuvchi, inson xatti-harakati, ruhiyatini o`zgartirish mumkin bo`lgan, uning ustidan o`tkazilayotgan xilma-xil tadqiqotlarni cheklash mezonlarini ishlab chiqadi.

E`tiboringiz uchun rahmat!!!

BI- 219 guruh kursanti Axmatova Dilobar

Download 0.56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: