- Ikkita to`plam elementlari orasidagi moslik. Moslikning grafi va grafigi.
- “BOSHLANG`ICH MATEMATIKA KURSI NAZARIYASI”
- FANIDAN TAQDIMOT
- O’ZBEKISTON RESPUBLIRASI
- OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
- NIZOMIY NOMIDAGI
- TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
| | | | | | | | - 5111700 – boshlang’ich ta’lim va sport - tarbiyaviy ish
| Ma’ruza mashg’ulotining rejasi: - Ma’ruza mashg’ulotining rejasi:
- 1. Ikkita to`plam elementlari orasidagi moslik.
- 2. Moslikning grafi va grafigi.
- 3. Moslikning aniqlanish sohasi.
Muammolarni kichik muammo va xulosalarni shakllantirish - Moslikning berilish usullarini aytib bering.
- Moslik turlariga misollar keltiring va ular graflarining o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rsating.
- Chekli to‘plamlarning teng quvvatli bo‘lish shartini ayting.
- Cheksiz to‘plamlar uchun bu shart qanday?
- Bo‘sh va to‘la mosliklar qanday bo‘ladi?
Ikki to‘plam elementlari orasidagi moslik. - Ikki to‘plam elementlari orasidagi moslikni ko‘rishdan oldin, ikki to‘plam dekart ko‘paytmasi va uning qism to‘plamlarini misollar yordamida eslaylik.
- Aytaylik bizga X = {a, b, c} va Y = {m, n} to‘plamlari berilgan bo‘lsin. U holda X × Y = {(a, m), (a, n), (b, m), (b, n), (c, m), (c, n)} ga ega bo‘lamiz. Bu dekart ko‘paytma 64 ta qism to‘plamga ega.
1-Ta’rif dekart ko‘paytmaning istalgan qism to‘plami va to‘plamlar orasidagi binar moslik deyiladi. Binar so‘zi lotincha bis so‘zidan olingan bo‘lib, ikki to‘plam elementlari orasida so‘z borishini bildiradi. - 1-Ta’rif dekart ko‘paytmaning istalgan qism to‘plami va to‘plamlar orasidagi binar moslik deyiladi. Binar so‘zi lotincha bis so‘zidan olingan bo‘lib, ikki to‘plam elementlari orasida so‘z borishini bildiradi.
- Chekli to‘plamlar orasidagi moslik graflar yordamida ko‘rgazmali tasvirlanadi.
- X={3,5,7,9} va Y={4,6} to‘plamlar orasidagi «katta»
- mosligining grafigini yasaymiz.
-
-
- X va Y sonli to‘plamlar elementlari orasidagi moslik koordinata tekisligidagi grafik yordamida tasvirlanadi.
- Buning uchun R moslikda bo‘lgan barcha sonlar jufti koordinata
- tekisligida nuqtalar bilan tasvirlanadi. Buning natijasida hosil bo‘lgan
- figura R moslikning grafigi bo‘ladi. Yuqoridagi misolni grafigini
- chizamiz.
-
-
- Moslikni bunday tasvirlash ularni berilgan moslikda cheksiz ko‘p
- sonlar jufti bo‘lganda ko‘rgazmali tasvirlash imkonini beradi.
-
Ta’rif. Agar ikkita X va Y to‘plamlar orasidagi mosliklarning Gf grafigi X × Y dekart ko‘paytmasi bilan ustma-ust tushsa, bu moslik to‘la moslik deyiladi. Agar moslik grafigi Gf , bo‘sh bo‘lsa (Gf = Ø) moslik bo‘sh moslik deyiladi. - Ta’rif. Agar ikkita X va Y to‘plamlar orasidagi mosliklarning Gf grafigi X × Y dekart ko‘paytmasi bilan ustma-ust tushsa, bu moslik to‘la moslik deyiladi. Agar moslik grafigi Gf , bo‘sh bo‘lsa (Gf = Ø) moslik bo‘sh moslik deyiladi.
- Ixtiyoriy ikkita X va Y to‘plamlar orasida bo‘sh va to‘la mosliklar mavjud bo‘lishi mumkin.
- X va Y dekart ko‘paytma to‘plam ostilari ustida turli xil amallarni bajarish mumkin.
- Shuningdek moslikka teskari moslik ham mavjud. moslikka teskari moslik ko‘rinishda yoziladi va barcha (x,y) elementlar juftligi uchun (y, x) juftliklar mavjud bo’ladi.
Misollar: - Misollar:
- • f : R → R da berilgan f (х) = х2 - х + 1, х ∈ R moslik.
- • f : R → C da berilgan F (х) = (х - 1) + ix2, х ∈ R moslik.
- • Z + ⊆ Z bo’lsin. g: Z2 → R da berilgan g (m) = cos(2 ), n moslik.
- • h : R × R → R da berilgan f(x, y) = x – y, x, y R moslik.
- • γ: R × R → R da berilgan γ (х, у) = х2 + у2 moslik.
- • q: Z → Z da berilgan q (n)= (n2 + n), n ∈ Z moslik.
- • μ: Z + → {-1, 0, 1} da berilgan:
- • h : R×R → С da berilgan h (х, у) = х + iу, х, у ∈ R moslik.
- • σ: {1, 2, 3, 4, 5, 6} → {1, 2, 3, 4, 5, 6} moslik quyidagicha ifodalangan
- σ: 1 2 3 4 5 6
- ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓
- 2 5 3 4 1 6 7
-
- 7 David Surovski Advanсed High-School Mathematics. 2011. 425s. 197 -bet
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR - M = {-3; -2; -1; 0; 1; 2; 3; 4} va N — natural sonlar to’plami berilgan. Bu to’plamlar orasida R moslik: «m sonning kvadrati n soniga teng», bunda m∈M, n∈N berilgan. R moslik juftliklari to’plamini aniqlang.
- X = {x∈n, x≤ 7}, Y = {y | y∈N, 15 ≤y≤ 19} to’plam elementlari orasida C: «x soni y sonining bo’luvchisi, bunda x∈X, y∈Y moslik berilgan bo’lsa, uning grafigini yasang.
- A = {1; 2; 3; 4; 6}, B= {5; 7} to’plamlar elementlari orasida «kichik» mosligi o’rnatilgan. Bu moslik grafigini quring.
- Kundalik hayotdan mosliklarga misollar keltiring.
- Uchburchakning o‘rta chizig‘i bilan asosi orasida o‘zaro bir qiymatli moslik o‘rnatish mumkinmi?
- Barcha toq sonlar to‘plami bilan barcha juft sonlar to‘plami orasida o‘zaro bir qiymatli moslik o‘rnatish mumkinmi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
