Farg’ona Davlat Universiteti "Maxsus-sirtqi " Jismoniy madaniyat yo’nalishi

Farg’ona Davlat Universiteti

"Maxsus-sirtqi "

Jismoniy madaniyat yo’nalishi
18-44 guruh
3- kurs talabasi:

Hojakbarov Husniddin Hasanjon o’g’lining

Sport turlari bo‘yicha musobaqalar o‘tkazish va hakamlik qilish

fanidan

Mustaqil ishi.

2020-yil.

Reja.

1. 
   Basketbol
   

2. 
   Basketbol o`yinidagi to`pning ishlatilishi.
   

3. 
   Basketbol o`yinidagi ishtirokchilar soni.
   

Basketbol o`yinini sport o`yinlarining tarkibiy qismi hisoblanadi. Shu tufayli u O`zbekiston Respublikasining yangi Davlat ta`lim standartlari va uning kolejlar uchun dasturidan munosib o`rin egallagan. Shu o`yinni butun dunyoda kichik ham, katta ham berdik qiziqib o`ynaydi. Vatanimizga basketbol o`yini 1920 – yillardan kelib keldi. U hozircha barcha o`quv muassasalairining dasturiga ham kiritilgan.

Basketbol hikoyasi, Springfield, Massachusetts shtati maktabida ishlagan Jeyms Naismit ismli Kanada jismoniy tarbiya o’qituvchisi 1891, maktab direktorining buyrug’i bilan yangi sport yaratish uchun AQSh Futboli va Beysbolga muqobil bo’lishni boshlaganda boshlandi. agar ular chet ellarda mashq qilsalar va qishda mashq qilish imkoni bo’lmasa (juda sovuq va qor).

Shundan keyin u shikastlanishlar tufayli jismoniy aloqa qilmagan sportni yaratishga qaror qildi, ayniqsa, yog’och taxta va oyoqlardan foydalangan,

U ikkita savatcha shaftoli yerdan 3,05 metrga osib qo’yishga qaror qildi (bu kun hech qachon o’zgarib bo’lmaydigan chora) va o’yin to’pni raqibning savatiga qo’yishdan iborat edi. Boshlang’ich belgisi o’yinni boshqaradigan 13 asosiy qoidalarini yaratdi.

Ko’p o’tmay, ba’zi narsalar savatchaning pastki qismini kesish uchun paydo bo’ldi, shunda kimdir uni belgilagan vaqtda o’yinni to’xtatmasdi. Jadvallar amalga oshirildi, bu esa boshqa narsalar qatori ribolarga sabab bo’ldi.

O’yin juda mashhur edi va 1936 da allaqachon Olimpiya usulida debyut qilgan edi.

Aslida, bu o`yin bundan 110 yil muqaddam AQSHda paydo bo`lgan. Uni Springfild koleji jismoniy tarbiya o`qituvchisi Jeyms Neysmit o`ylab topgan va o`z talabalari bilan o`ynagan. O`sha paytlarda to`pni hozirgidik halqaga otishmas, balki oddiy savatga tashlashardi. “Basketbol” inglizcha so`z bo`lib, u “basket” – “savat”, “bol” – “to`p” degan ma`noni anglatadi.

Basketbol juda qiziqarli va serqirra, harakatlarga boy o`yindir. O`yin chig`ida tezlik bilan oldinga chiqishlar, birdaniga yon tomonlarga burilib to`xtab qolishlar, to`pni bir holatdan boshqa holatga o`tkazib, to`satdan uni sherigiga uzatib yuborishlar, o`zi tezlik bilan bo`sh joyga chiqib, yana o`sha to`pni qaytarib berishlar ungagina xosdir. Son – sanoqsiz sakrashlar, shchit tagida hujumda bo`lib, undan chiqib savaga to`p taslashlar ungagina tegishli.

Basketbol bilan shug`illanishning organizmning barcha muskillarini birdek, har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi. Tayanch – harakat apparati, ya`ni suyak – muskil hamda bug`inlarning nafas olishini yaxshilashga ijobiy ta`sir ko`rsatadi hamda o`sib kelayotgan yosh organizmning modda almashuvini faollashtiradi.

Basketbol o`yinida besh kishidan iborat ikkita jamoa ishtirok etadi. O`zaro raqib hisoblangan har bir jamoaning asosiy vazifasi – bir – birlarining savatiga iloji boricha ko`proq to`p tashlash. O`yin chog`ida qaysi jamoa o`yinchining qo`liga to`p tushsa, o`sha jamoa, o`z o`yinchilari bilan raqibiga qarshi hujumga o`tishga haqli. Bordi-yu, jamoa qo`lidagi to`pni yo`qotib qo`ysa, u barcha 5 ta o`yinchisi bilan himoyaga o`tadi. Jamoanin g`olibligi – ular to`plagan achkolarning ko`p kamligi bilan aniqlanadi. O`yinda jamoa har bir to`p 2 ockoga hisoblanadi.

O`yin uchun eng yaxshisi basketbol to`pining o`zi hisoblanadi. Uning og`irligi 600 grammdan 650 grammgacha. Ba`zi hollarda, futbol to`pini ishlatsa ham bo`ladi. Chunki, basketbol o`yini paydo bo`lganda ancha vaqtgacha futbol to`pidan foydalanilgan.

Basketbol sudi

Basketbol maydonchasi keskin va to’siqsiz bo’lishi kerak. 28 metr uzunligi 15 metr kengligida.

Joyda bir nechta chiziqlar va belgilar mavjud bo’lib, biz ularni birma-bir tushuntirib berishimiz uchun quyidagi tasvir yordamida ularni aniqlashimiz mumkin:

 Yanal chiziqlar – Ushbu chiziqlar sud tomonlarida joylashgan va o’ynash uchun tegishli zonani belgilash bilan bir xil tarzda cheklanadi.

 Chegaralangan chiziq – Bu chiziq shuningdek, maydonni chegaralashga xizmat qiladi va u futbolchining o’yinni o’ynash paytida to’pni almashtirishi yoki savatchani almashtirishga majbur qiladi.

 Markaziy yo’nalish – Markaziy yo’nalish maydonni yarmiga ajratish va himoya qilish zonasi va tajovuzkor qaysi jamoaga tegishli ekanligini aniqlaydi.

 3 qatorlari – Ushbu chiziq orqasida yaratilgan maydonlar 3 punktiga kiritish kerak. Chiziq savatchadan 6,75 metr masofada joylashgan.
 Bepul Chiqish – Bu chiziqdan erkin to’p tashlaydigan futbolchilar to’pni tashlab yuborishadi. Ishga tushirilgach, o’yinchi chetga tegmasdan oldin chiziqqa qadam bosa olmaydi.

 Bepul zarbalarni aylantiring – Bepul to’plash doiralari 3,65 metr diametrga ega. Erkin to’p tashlash paytida atıcı erkin to’p tashlash doirasida qolishi kerak.

 Lane Line – Ushbu chiziqlar o’yinchilarning erkin to’p tashlash paytida o’zlarini joylashtirishi va cheklangan zonani chegaralashi kerak bo’lgan joylarni ko’rsatish uchun ishlatiladi. O’yinchilar to’p tashuvchi qo’li tashlab ketgunga qadar o’z pozitsiyasini tashlab, cheklovli hududga kirishlari mumkin emas.

 Markaziy doira – 3,65 metr diametrli va basketbol maydonining markazida joylashgan. Bu to’pni havoda bo’lmagan o’yinchilarning zonasi bilan chegaralanishi uchun xizmat qiladi, bu ikkala to’pning ikkalasiga tegsa ham, u erda qolish kerak.

Basketbol xususiyatlari va vazifalari

Basketbol o’yinida o’yin davomida imkon qadar ko’proq ball olishni maqsad qilgan har bir futbolchi (10 egalari va 5 zahiralari) bo’lgan ikkita jamoadan iborat. Jamoani oxirida ko’proq ball bilan yutib oling.

Bu har biri 4 daqiqada 10 marta bo’linadi.

To’pni egallab olish uchun hakam tomonidan to’plangan havoda to’p bilan qaror qabul qilinadi va har bir jamoa to’pga kirishga harakat qilib, uni jamoa do’stlariga topshirish uchun o’yinchini tanlaydi. Ushbu to’p tashlash qoidalari bor, ular:

Ikkala futbolchi maydonning yarmida o’z oyoqlariga ega bo’lishi kerak;

To’pni vertikal tarzda o’ynaydi va o’yinchilar faqatgina eng baland nuqtasiga etib kelganida to’pga tegishi mumkin;

Boshqa futbolchilar ikkala futbolchining to’piga tegsa, markaziy doira tashqarisida qolishi kerak;

U erdan, har bir vaqtning boshida, to’p ustidagi kim borligini ko’rsatib, o’qni o’sha jamoaga ko’rsatmoqda.