Farmatsevtik kimyo
Miqdori: Suvsiz muhitda kislota asos titrlash usuli Ishlatilishi
Download 3.34 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Miqdori
- CHinligi
- LOPERAMID GIDROXLORID Loperamidi hydrochloridum
- PROMEDOL Promedolum
- PIRILEN Pirilenum
- DIMEKOLIN Dimecolinum
- KETOTIFEN Ketotiphen
- TOLPERIZON GIDROXLORID Tolperizoni hydrochloridum
- Loperamidi hydrochloridum
- GALOPERIDOL Galoperidolum
- 7 0 - b o b . TROPAN HOSILALARI
- Kimyoviy tuzilishi Sifat nazorati
- Gomatropin gidrobromid -Homatropini
Miqdori: Suvsiz muhitda kislota asos titrlash usuli
Ishlatilishi: Analgezitik vosita PIRILEN - Pirilenum 1, 2, 2, 6, 6-pentametil piperidin, p-toluolsulfonat Pirilen hidsiz yoki juda kuchsiz, hidli oq kristall kukun bo‗lib, suv va spirtda engil eriydi, atsetonda qiyin eriydi, efirda esa erimaydi. U 156—160°S haroratda suyuqlanadi. CHinligi: 1.
Natriy gidroksid eritmasi ta‘sirida oq loyqa cho‗kma hosil bo‗lish reaksiyasi 2.
sulfat bilan reaksiyasi 3.
Sirka aldegididagi eritmasini natriy nitroprussid ta‘sirida to‗q qizil rangli birikma hosil qilish reaksiyasi
usuli
DIMEKOLIN Dimecolinum 1,6-
dimetilpipekolin kislotaning 3- dimetilaminoetil Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
250
efiri, diyodmetilat Dimekolin oq yoki biroz krem tusli kristall kukun bo‗lib, suvda juda engil eriydi, issiq spirtda eriydi, atsetonda erimaydi. 196—202°S haroratda parchalanish bilan suyuqlanadi.
1.
30 % natriy gidroksid bilan qizdirib, ajralib chiqqan dimetilamin qizil lakmusni ko‗k rangga bo‗yash reaksiyasi 2.
N – metil guruhiga xos reaksiya 3.
Yod ioniga xos sifat reaksiyasi Miqdori: argentometrik usul (Fayans usuli) KETOTIFEN Ketotiphen 4,9-digidro-4(1-metil-4-piperidiniliden)-1ON- benzo[4,5]siklogepta[1,2-b]tifen-10-on fumarat Oq yoki och-sariq rangli, hidsiz, achchiq mazali kristall kukun. Metanol, etanol, suv, sirka kislotada kam, efir, atsetonda amalda erimaydi. Suyuqlanish harorati 184-200 0 S. CHinligi: 1.
IQ-spektrometrik usul 2.
UB-spektrofotometrik usul Miqdori: YUSSX usul Ishlatilishi: Allergiyaga qarshi vosita TOLPERIZON GIDROXLORID Tolperizoni hydrochloridum 2-metil-1-(4-metilfenil)-3-(1-piperidinil)-1- propanon gidroxlorid Oq yoki deyarli oq, o‗ziga xos hidli kristall kukun. Sirka kislotada juda oson, suv, etanolda oson, atsetonda kam, benzol va efirda amalda erimaydi. Suyuqlanish harorati 166-177 0 S. CHinligi: 1.
UB – spektrometrik usul 2.
YUQX usul 3.
Xlor ioniga xos sifat reaksiya Miqdori: Suvsiz muhitda kislota asos titrlash usuli
Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
251
Loperamidi hydrochloridum 4-[4-(4-xlorfenil)-4-gidroksipiperidino]-N, N-2,2- difenilbutiramid gidroxlorid Oq, sarg‗ish kristall kukun. Suvda kam, metanolda oson, etanolda eriydi.
1.
IQ-spektrometrik usul 2.
UB-spektrofotometrik usul 3.
Xlor ioniga xos sifat reaksiya Miqdori: Suvsiz muxitda kislota asos titrlash usul (ekvivalent nuqta potensiometrik usul) Ishlatilishi: Diareyaga qarshi vosita
GALOPERIDOL Galoperidolum 4-[4-(4-xlorofenil)-4-gidroksiniperidino]-4 1 -
Oq yoki deyarli oq kristall kukun. Suvda amalda erimaydi, dixloretan va etanolda (96%) eriydi, efirda kam eriydi. Suyuqlanish harorati 150-153 0 S. CHinligi: 1.
IQ-spektrometrik usul 2.
UB-spektrofotometrik usul 3.
YUQX usuli 4.
Rangli reaksiyalar Miqdori: Suvsiz muxitda kislota asos titrlash usul Ishlatilishi: Neyroleptik vosita
Piperidin kimyoviy tuzilishi jihatidan piridinning to‗la gidrirlangan hosilasi bo‗lib, u ko‗pchilik dori moddalar asosini tashkil qiladi. Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
252
Piperidinning hosilalaridan tibbiyotda analgezik ta‘sirga ega bo‗lgan promedol, ganglioblokirlovchi (ganglioqurshovchi) ta‘sir ko‗rsatuvchi pirilen va dimekolin preparatlari keng qo‗llaniladi. Ularni turli usullar bilan olimlar tomonidan sintez qilib olingan. Promedolni I. N. Nazarov rahbarligida bir guruh olimlar quyidagi sxema bo‗yicha dimetil (viniletil)-karbinol asosida birinchi marta sintez qilib olishgan: PROMEDOL Promedolum 1, 2, 5- trimetil-4- fenil-4- propionil oksipiperidin, gidroxlorid
Promedol hidsiz yoki kuchsiz hidli, oq kristall kukun bo‗lib, suv va xloroformda engil eriydi, spirtda eriydi, efir va benzolda esa erimaydi. PIRILEN Pirilenum 1, 2, 2, 6, 6-pentametil piperidin, p-toluolsulfonat
Pirilen hidsiz yoki juda kuchsiz, hidli oq kristall kukun bo‗lib, suv va spirtda engil eriydi, atsetonda qiyin eriydi, efirda esa erimaydi. U 156—160°S haroratda suyuqlanadi. DIMEKOLIN Dimecolinum 1,6- dimetilpipekolin kislotaning 3-dimetilaminoetil efiri, diyodmetilat
Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
253
Dimekolin oq yoki biroz krem tusli kristall kukun bo‗lib, suvda juda engil eriydi, issiq spirtda eriydi, atsetonda erimaydi. 196—202°S haroratda parchalanish bilan suyuqlanadi. KETOTIFEN Ketotiphen 4,9-digidro-4(1-metil-4-piperidiniliden)-1ON-benzo[4,5]siklogepta[1,2-b]tifen-10-on fumarat
C 19 H 19 NOS C 4 H 4 O 4
425,51 Oq yoki och-sariq rangli, hidsiz, achchiq mazali kristall kukun. Metanol, etanol, suv, sirka kislotada kam, efir, atsetonda amalda erimaydi. Suyuqlanish harorati 184-200 0 S. TOLPERIZON GIDROXLORID Tolperizoni hydrochloridum 2-metil-1-(4-metilfenil)-3-(1-piperidinil)-1-propanon gidroxlorid
C 16 H 23 NO·HCl 281,8 Oq yoki deyarli oq, o‗ziga xos hidli kristall kukun. Sirka kislotada juda oson, suv, etanolda oson, atsetonda kam, benzol va efirda amalda erimaydi. Suyuqlanish harorati 166-177 0 S. LOPERAMID GIDROXLORID Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
254
Loperamidi hydrochloridum 4-[4-(4-xlorfenil)-4-gidroksipiperidino]-N, N-2,2-difenilbutiramid gidroxlorid
C
29 H 34 Cl 2 N 2 O 2 M.m. 513,5 Oq, sarg‗ish kristall kukun. Suvda kam, metanolda oson, etanolda eriydi. GALOPERIDOL Galoperidolum 4-[4-(4-xlorofenil)-4-gidroksiniperidino]-4 1 -ftorbutirofenon
C 21 H
ClFNO 2 375,9 Oq yoki deyarli oq kristall kukun. Suvda amalda erimaydi, dixloretan va etanolda (96%) eriydi, efirda kam eriydi. Suyuqlanish harorati 150-153 0 S.
Promedolning chinligini farmakopeya ko‗rsatmasi bo‗yicha uning molekula tuzilishidagi uchlamchi azot asosida ko‗pchilik alkaloid va azot saqlovchi geterotsiklik birikmalarga o‗xshash pikrin kislotasining suvdagi to‗yingan eritmasi bilan sariq cho‗kma shaklida qo‗sh molekulyar birikma hosil qilishi orqali aniqlanadi:
Preparatning chinligini yana uning formaldegidning konsentrlangan sulfat kislotadagi eritmasi bilan rangli birikma hosil qilishi bo‗yicha ham aniqlanadi. Bunda preparatning xloroformdagi eritmasiga asta-sekin formaldegidning konsentrlangan sulfat kislotadagi eritmasidan qo‗shilsa, suyuqlikdagi ikki qatlam chegarasida qizil rangli halqa paydo bo‗ladi.
Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
255
Promedol tarkibidagi xlor ionini odatdagicha nitrat kislota muhitida kumush xlorid holida cho‗ktirib aniqlanadi. Pirilenning chinligini aniqlashda uning suvdagi eritmasidan natriy gidroksid eritmasi ta‘sirida 1, 2, 2, 6, 6- pentametilpiperidin asosni oq loyqa shaklida cho‗ktirib isbotlanadi.
Pirilen tarkibidagi p-toluolsulfonat kislota qoldig‗ini, undagi oltingugurt asosida aniqlanadi. Buning uchun preiaratni konsentrlangan nitrat kislota va pergidrol bilan qizdirib, organik birikkan oltingugurtni sulfat ioniga o‗tkaziladi, so‗ngra uni bariy sulfat holida cho‗ktirib aniqlanadi. Pirilenning sirka aldegididagi eritmasi natriy nitroprussid ta‘sirida to‗q qizil rangli birikma hosil qiladi. Bu reaksiyadan ham preparatning chinligini aniqlashda foydalaniladi. Dimekolinning chinligini aniqlash uchun uni natriy gidroksidning 30% li eritmasi bilan qizdirish yordamida parchalanadi. Reaksiyadan ajralib chikkan dimetilamin probirka ustida tutib turilgan qizil lakmus qog‗ozini ko‗k rangga bo‗yaydi.
Dimekolin kaliy dixromat va konsentrlangan sulfat kislota solingan probirka ustiga natriy nitroprussid eritmasi va piridin bilan ho‗llangan filtr qog‗ozi tutib, so‗igra uni qizdirilsa, qog‗ozda ko‗k dog‗ paydo bo‗ladi. Bu reaksiya preparatdagi NN metil guruhiga xosdir. Preparat tarkibidagi yodni aniqlash uchun unga konsentrlangan sulfat kislota qo‗shib isitiladi, bunda binafsha rangli erkin yod bug‗lari ajralib chiqadi. Dimekolinning chinligini yana uning isitilgan spirtdagi eritmasini sovutilganda oq kristall shaklida cho‗kma cho‗kishi bo‗yicha ham aniqlanadi. Bunda dimekolin asos holida ajralib chiqadi. Promedolni Davlat farmakopeyasi talabiga ko‗ra suvsiz muhitda kislotaasos usuli bo‗yicha titrlab aniqlanadi. Buning uchun preparatning suvsiz sirka kislotasida eritilgan ma‘lum miqdorini Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
256
simob (II) atsetat tuzi hamda kristallik binafsha indikatori ishtirokida suyuqlik yashil rangga o‗tguncha perxlorat kislotaning 0,1 mol/l suvsiz sirka kislotadagi eritmasi bilan titrlanadi. Preparatning miqdorini yana uning tarkibidagi xlorid kislota qoldig‗i asosida argentometrik yoki neytrallash usullari bo‗yicha aniqlash mumkin. Neytrallash usulida preparatning ma‘lum mikdorini xloroformda eritib, fenolftalein indikatori ishtirokida natriy gidroksidning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi. Pirilenni suvsiz muhitda kislota-asos usuli bo‗yicha perxloratning 0,1 mol/l eritmasi bilan potensiometrik titrlash orkali aniqlanadi. Bunda indikator elektrod sifatida platina yoki shisha elektrod ishlatiladi. Dimekolinning mikdori uning tarkibidagi yod asosida argentometrik (Fayans) usul bo‗yicha aniqlanadi. Bunda indikator sifatida flyuoresseinning 0,2% li spirtdagi eritmasi ishlatiladi va cho‗kma to‗la to‗q sariq rangga o‗tguncha kumush nitratning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi. Promedolni farmakologik ta‘siri jihatidan morfin alkaloidining o‗rnini bosuvchi analgezitik modda sifatida bemorni operatsiyaga tayyorlashda va undan keyin, me‘da va o‗n ikki barmoqli ichak yaralarida, holetsistit, buyrak va jigar kolitlarida hamda boshqa kasalliklarda og‗rik. qoldiruvchi modda sifatida ishlatiladi. Ginekologiya amaliyotida tug‗ruq paytida uni og‗riq qoldiruvchi sifatida ishlatiladi. Odatda promedolni 0,025—0,05 g dan ichiriladi yoki 1—2% li eritmasi 1 ml dan teri ostiga yuboriladi. Preparat tabletqadarda 0,025 g va ampulalarda 1 ml dan 1% yoki 2% li eritmasi chiqariladi. Pirilenni gipertonik kasalliklarda, periferik qon tomirlari spazmasida, me‘da va o‗n ikki barmoq ichak yaralarida 0,0025—0,005 g dan ichiriladi. Uni tabletkalarda 0,005 g dan chiqariladi. Dimekolin ham me‘da va o‗n ikki barmoq ichak yaralarida, holetsistit va silliq mushak periferik qon tomirlari spazmasida hamda gipertoniya kasalligini davolashda 0,025— 0,05 g dan kuniga 2—3 marta ichiriladi. Dimekolin 0,025— 0,05 g dan sariq qobiq bilan koplangan tabletkalarda chiqariladi. Promedol og‗zi mahkam berkitilgan shisha idishlarda «A» ro‗yxati bo‗yicha, pirilen esa «B» ro‗yxatida saqlanadi. Dimekolin yorug‗lik tushmaydigan joylarda «B» ro‗yxati bo‗yicha saqlanishi zarur. Ketotifen chinligi IQ -, UB - spektrofotometrik usulda standart namuna eritmasi bilan taqqoslab aniqlanadi. Ketotifen miqdori yuqori samarali suyuqlik xromatografiya va suvsiz muhitda kislota asos titrlash usulida aniqlanadi. Preparatning aniq tortmasi muz.sirka kislotada eritilib, 0,1 m xlorid kislota eritmasi bilan titrlanadi (indikator kristallik binafsha). Tibbiyotda allergiyaga qarshi vosita sifatida qo‗llaniladi. Tolperizon gidroxlorid chinligi UB – spektrofotometrik usulda aniqlanadi. Bunda tekshiriluvchi eritma UB spektri 200 nm dan 400 nm oralig‗ida maksimum nur yutish ko‗rsatkichi 260±2 nm bo‗lishi kerak. Preparat chinligi gidroxlorid qoldig‗idagi xlor ioniga xos DF XI bo‗yicha reaksiya yordamida aniqlanadi. Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
257
Tolperizon gidroxlorid chinligi yupqa qatlam xromatografiya usulida standart namuna eritmasi bilan taqqoslab aniqlanadi. Tolperizon gidroxlorid miqdori suvsiz muhitda kislota asos titrlash usulida aniqlanadi. Aniq tormani 3% li simob (II) atsetat saqlagan muz. sirka kislota eritmasida eritilib, 0,05 M xlorid kislota bilan 0,1% kristallik binafsha eritmasi ishtirokida ko‗k yashil rang xosil bo‗lguncha titrlanadi. Tibbiyotda miorelaksant vosita sifatida qo‗llaniladi. 15 – 30 0 S xona haroratida saqlanadi. Loperamid gidroxlorid chinligi IQ -, UB - spektrofotometrik usulda standart namuna eritmasi bilan taqqoslab aniqlanadi. CHinligi yana xloridlarga xos sifat reaksiya yordami DF XI bo‗yicha aniqlanadi. Loperamid gidroxlorid miqdori neytrallash usulida (potensiometrik titrlash) aniqlanadi. Dori moddasini etil spirt va 0,01 M xlorid kislotada eritib, 0,1 M natriy gidroksid eritmasi bilan titrlanadi. Tibbiyotda diareyaga qarshi vosita sifatida qo‗llaniladi. Galoperidol chinligi IQ -, UB – spektrofotometrik, yupqa qatlam xromatografiya usulida aniqlanadi. Tekshiriluvchi moddaning 400 dan 4000 sm -1 gacha oralig‗idagi IQ spektri standart namuna bilan taqqolanganda mos kelishi lozim. YUpqa qatlam xromatografiya usulida oktadetsilsilil silikagelli plastinkasidan foydalanib, tetragidrofuran-metanol-natriy xlor (10:45:45) aralashmasiga xromatogramma solinadi. So‗ng quritib 254 nm to‗lqin uzunligida UB nurida ko‗riladi. Galoperidol miqdori suvsiz muhitda kislota asos titrlash usulida aniqlanadi. Bunda muz.sirka kislota eritmasida eritib, 0,1 N xlorid kislota bilan tirlanadi (indikator 1- naftolbenzol). Tibbiyotda antipsixik neyroleptik vosita sifatida qo‗llaniladi.
Tropan hosilalariga tabiiy alkaloidlardan atropin, skopolamin, kokain hamda atropinning yarim sintetik o‗xshashlaridan (analoglaridan) gomatropin, tropatsin va tropafenlar kiradi. Ularning kimyoviy tuzilishi asosini ikki tutash, besh a‘zoli pirrolidin va piperidin halqalaridan iborat kondensirlangan bitsiklik sistema tropan tashkil qiladi.
Tropan xalkasining markazidagi uchlamchi azot va u bilan bog‗langan birinchi va beshinchi holatdagi uglerod atomlari pirrolidin va piperidin halkalari uchun umumiydir. Tropan alkaloidlarini ularning kimyoviy tuzilishlariga ko‗ra uch guruhga bo‗lish mumkin. Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
258
Birinchi guruhga molekulasi bitsiklik ikkilamchi aminospirt tropindan tashkil topgan, atropin va uning sintetik analoglaridan, gomatropin, tropatsin va tropafenlar kiradi. Ikkinchi guruh skopolamin alkaloididan tashkil topgan bo‗lib, uning asosi bitsiklik aminospirt skopindan iborat, uchinchi guruhning molekula tuzilishi asosiga esa bitsiklik aminospirt ekgonin saklovchi kokain kiradi.
Tropan alkaloidlari va uning sintetik analoglari kimyoviy tuzilishi jihatidan murakkab efirlardir. Masalan, atropin, tropin, skopolamin esa skopin aminospirtlari bilan trop kislotalarining o‗zaro birikishidan tashkil topgan murakkab efirdir. Kokain»alkaloidida aminospirt metil ekgogin, benzoat kislota qoldig‗i bilan efirsimon birikkan bo‗ladi. Atropinning sintetik analoglari gomatropin, tropatsin va tropafenlarning ham asosini bitsiklik aminospirt tropin tashkil qilib, gomatropin bodom, tropatsin difenilatsetat, tropafen esa a- fenil-(3- (p- atsetofenil)-propion kislota qoldiklari bilan efirsimon birikkan bo‗ladi.
Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
259
Tropan alkaloidlari asosan ituzumlar (Solanacea) oilasiga mansub belladonna (Atropa belladonna), turli xil skopoliya (Scopolia), mingdevona (Hyoscyamus niger), bangidevona (Datura stramonium) shuningdek Erythexylaceae oilasiga kiruvchi koka butasi (Erythexylaceae sosa) o‗simliklarida uchraydi. Atropin skopoliya o‗simligining ildizi va bangidevona o‗simligining bargida ko‗p miqdorda bo‗ladi.
Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
260
Kimyoviy tuzilishi Sifat nazorati
Atropin sulfat - Atropini sulfas d,1-trop kislota sulfat monogidrat yoki (R,S)-3- tpopoiloksitropan sulfat monogidrat tropin efiri.
Hidsiz, oq kristallik yoki donsimon kukun. Suv va spirtda oson eriydi. Chinligi: 1) Vitali – Moren reaksiyasi 2) sulfat ionini aniqlash
titrlash Dori shakli: kukun, tabletka, in‘eksiya uchun 0,1% li eritma, ko`z uchun surtma dori. A ro`yxat.
hydrobromidum 1-trop kislota gidrobromid trigidrat skopin efiri. Rangsiz, shaffof kristallar yoki oq kristallik kukun. Suvda oson eruvchan; spirtda eriydi. Chinligi: 1) Vitali – Moren reaksiyasi 2) Solishtirma burish burchagini aniqlash
titrlash Dori shakli: kukun, in‘eksiya uchun 0,05% li eritma.
A ro`yxat. Pharmaceutical chemistry Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T..
261
Download 3.34 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling