Abdulhamid Cho'lpon. Oydanda go'zal

Sana01.01.1970
Hajmi
#114433
Bog'liq
Abdulhamid Cho'lpon. Oydanda go'zal



АБДУЛХАМИД ЧУЛПОН
h
ШЕЪРЛАР
«Ан дижон» 
нашриёти, 
1997
www.ziyouz.com kutubxonasi


Тузувчи, наш рга тайёрловчи ва сузб о ш и м уаллиф и 
ф илология ф анлари докт ори И с мои л Т УЛ А КО В
Чулпон.
Ойдан-да гуяал... Шеърлар
«Андижон» нашриёти, 1997 йил............. бет
Узбек халкининг буюк фарэандпаридан бири, ёркин 
истеъдод сохиби Абдул^амид Сулаймон угли Чулпоннинг 
мазкур тупламига шоирнинг шеърхонлар севиб уцийдиган 
машхур лирик ва ижтимоий-сиёсий мавзудаги асарлари 
ганлаб олинди.
Китобча шеърият мух
/ 1
исларининг бую к шоиримиз 
асарларига булган чанн;огини кондиришга маълум 
даражада ёрдам беради деб уйлаймиэ.
www.ziyouz.com kutubxonasi


%АК! ЙУЛИ, АЛБА ТГА, 
БИР УТИЛГУСИ...
А бдулхам ид С улайм он угли Ч улпон нафацат у з б е к  
адабиети тарацкиётида, б а л ки бир цатор туркий ха л ц л а р  
адабиётида алохида 
уринТа 
зга булган у л к а н и с п ъ д о д  
сохибидир. У том м аънода Ш арн адабиети осм о ннда  
ёруг ю лдуз - ЧУЛПО Н булиб порлади. У X X а ср туркий 
халц лар ш еьрий олам ида 
ян ги
рун, ян ги кайф ият ию и р и  
сифатида танилди.
У чж а хо н фотицлари чангалида зз и л и б ётган Ш а р ц  
улкаларил д а р д у хасра тини куйлаган ф идойи и н с о и  
сифатида т уркиялик Тавф ик Фикрат, о за р б а й ж о н л и х 
М ухам м ад Х оди ва 
татаристонлик А б д улл а
Тукан 
саф ларида 
туради. 
Унинг 
игтицлол 
р у и н
билаи 
сугорилгаи оташин ш еърлари у з б е к л и р и ка сид а я н г и  
д а в р н и бош лаб берди. У нинг н а ср и й ва драмат ик 
■асарлари махорат жихат идан X X а ср ж а х о н адабиети 
дурдоналари 
дараж асидадир. 
20-йилларда 
у з б е к  
адабиётига ки р и б келган Гайратий, О йбек, Р.Кулом, 
О лим ж он, К. Я ш ин, Миртемир, Уйгун, У. Н о си р к а б и
3
www.ziyouz.com kutubxonasi


ш оир а з ёзувчиларнинг барчаси Ч улпон яратган адабий 
макт абнчнг даст лабки талабалщш булдилар.
Утган а ср ни нг охи р и ва ш у а ср бош ларида фаолиятига 
алохида шиддат берган ж а д ид и зм харакат и таъсирида 
булган Чулпон у з ха л н и келаж аги у ч у н кайгураётган 
фаол и ж о д ко р сифатида танилдн. « У н и н г уткир нигохи 
инсон рухият инииг з н г олис пучм окларигача етиб 
борар, теран тафаккури эса турфа ж ил ходисалар 
цатидан каракат нуцталарини каш ф циларди. Чулпон 
махорати ш унчалар ю к с а к эдн кн , у ка л а м н и н г бир 
енгил харакатн бил ан с у з лаш карларннн истагаи нзмига 
сола билардил. (О зод Ш араф иддинов).
Чулпон «.Булоцларь (1922), «Уйгониш » (1923), « Тонг 
сирлари» 
(1926), 
«Соз» 
(1935) 
н о м л н
ш еърнй 
тупламларинн чоп эттирди. У нинг «Ж ур> м а ж н уа си  
наш р зтипмади.
Ш оир л и р и ка син и н г етакчи об ра зл а р и  
л**.глаг, . . 
Ваган эка н , 6 у табиий хо л
Ч унки у н и н г адабиёт
даргохига келиш и ха р томонлама эзилаёт ган ха л ц н и н г 
м аьнавий жихат дан уйгониш даврнга 
тугри келди. 
М иллий уйгониш м авзуи у н и н г и ж о ди д а а е о сий у р и н н и  
згаллади.
Бадиий асар тарих кузгуси. Унда у ё ки 6 у д а в р  
ижт имоий-еиёсий воце а л а ри . о зм и -куп м и у з бадиий- 
ф алсаф ий иф одасини 
топади. 
И ж о д ко р да вр и н и н г 
онгли ва ф и д о й н ф уцароси сифатида у з и курган-бил гаи 
вонеага муносабат бнлдиради. У нинг ютуц ва ка м чи л и к- 
ларини бадиий тахлил зтади. У у з д а в р и н и н г ф идойи
<1
www.ziyouz.com kutubxonasi


ф арзанди экан, о хн и ох, хо р а н и хора дейиш и керак. 
Ч улпон хам ф идойи ф арзанд еифатида 20-йилларда 
Туркистон улкаларида ю з бераётган тарихий вохеаларга 
беф арх хараб тура олм ади. Миллат изт ироблари у н и н г  
калбида мунгли а кс-са д о бердики, буни уш а д а в р  
тарихий шароитидан ке л и б ч и х и б бахолаш ке р а к 
булади. 
V
Чулпон 
йиглаётган 
х а л хн и н г 
д и л
л авхаларини  
сатрларига кучирди. 
У нинг шеъриятидаги кайфият 
илдизлари миллат цалбидаги безовта дардларга б о р и б  
тахалади. Миллат эса а ндухлар за н ж и р и да абадий  
хо л и б кетмайди. 
Э р к йулида 
тинимсиз кураш ади, 
изланади, охибат натижада унга эриш ади. 
Ч улпон 
ш еьрларининг хахрам онларида хаётга ум и д к у зи б и л а н  
параш туйгулари а со си й у р и н н и эгаллайди. Ш ун и н г 
у ч у н ха м у у з халхига харата ш ундай хитоб хилади: 
Тирикеан, улм агансан,
Сен-да одам, Сен-да и нсо нсе н,
Киш ан кийм а,
Б уйин эгма,
К и сен хам
ХУР 
тугилгонсен!
Уз зам ондош ларидан ф арцли ул арох Чулпон х а л х н и н г  
халбидаги тенге и з куч-худрат га иш онди. М ана ш у 
иш онч ва мухаббат «Хцлх» ш еърида ю к с а к б а д и и й  
махорат билан иф одаланади. «Х а л х денгиздир, х а л к  
тулхиндир, ха л х кучдирь, д е я х а л х н и н г худрат ини 
таькидловчи сатрлар билан бош ланувчи б у ш еьрда 
эзилган ха л б нидолари эм ас, б а л ки зулм га ха р ш и
5
www.ziyouz.com kutubxonasi


шиддат билан кураш га чогланган и н с о н ру\ият и чизи- 
лади. Ш ун н н г у ч у н нам у «Х алк цузголса к у ч йуцдурким , 
тухтатсун, Цувват йуцким , ха л ц истЪгин й уц этсун», 
деган ф икрлар к а гига алоцида бир цат ъийлик цудратини 
ж ойлайди:
Х а л к истаги: озо д б уя син 6 у у л ка ,
Кетсин у н и н г бош идаги кул а н ка.
Чулпоннинг 20-йиллардаги о р зуси 90-йилларга ке л и б  
уш алди. Х ал к багрига з р я цуёш ининг нур л а р и етиб 
борди. Истицлолга эрнш ди. Э р к ва О зо д л и к деган 
сузлар узи н и н г
чн накам м аъноларига 
зга 
булди. 
Истиклол у зи н н н г беминнат нур л а р ини со ч и б турган 
мамлакатда К ад р у з у р н и н и топди. « У з юртини нар 
нарсага тук» зтадиган жали; ф идойи ф арзандпарини 
зслади, ул а р яратган илм ий-адабий м еросларнинг 
кадрига era бош лади. Чулпон ва Ч улпон цатламидаги 
ф идойи ф арзандлар узл а р и н и н г чи н а ка м бацоларини 
олдилар. Уларнинг ош икона ва ориф она шеьрияти, 
теран реализм
булокларидан 
туйинган 
н а ср и
ва 
драматик 
асарлари, 
хал цнинг 
цалбидаги 
сун и б  
бораётган 
алангани 
кайтадан 
оловлантира 
олган 
публицист ик м ацолалари бебацо м ул к ка айланди.
Бу м ул к д о и м о
Ч улпонсевар х а л ц н и ки
булиб 
колаверади.
И с м о и л ГУ Л А КО В * 
филология фанлари доктори.
6
www.ziyouz.com kutubxonasi


«*#

Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling