Global iqtisodiyot rivojlanishi

“Global iqtisodiyot rivojlanishi” kursining zaruriyati nima

{

= O’zbekistonni jaxon iqtisodiyotiga integratsiyasini tezlashtirish

~ kerakli tushunchalarga ega bo’lish

~ iqtisodiy hamkorlikni o’rnatishda foydalanish

~ bozor xususiyatlarini taqqoslash

}
Fanning mohiyati nima?

{

= jaxon bozor iqtisodiyoti taraqqiyoti amaliyoti bilimini o’zlashtirish

~ iqtisodiy rivojlanish ilmini o’rganish

~ rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotini qiyosiylashtirish

~ rivojlangan iqtisodiyot shakllanishi tajribasi usullarini o’rgatish

}
Rivojlangan mamlakatlar asosiy belgisi nima?

{

= yirik iqtisodi salohiyat

~ past industriya davri

~ intensiv iqtisodiyot

~ mahsulot ishlab chiqarishning yuqori xajmliligi

}
Bozor iqtisodiyoti shakllanishi qanday shartlarga ega?

{

= erkin iqtisodiyot

~ tarmoqqa kirish va undan chiqish erkinligi

~ xususiy mulk erkinligi

~ raqobat sharoiti mavjudligi

}
Bozor iqtisodiyotining asosiy mexanizmlari nimalardan iborat?

{

= talab, taklif, erkin baho, foyda, raqobat

~ tanlov erkinligi

~ bozorga xos mulk shakllari

~ kon’yunktura

}
Bozor iqtisodiyotidagi huquqiy muhit nima?

{

= bozor ishtirokchilarining erkin faoliyatiga xos vaziyat

~ bozor iqtisodiga xos qonunlar

~ xususiy mulk hukmronligi

~ tadbirkorlar erkin faoliyatini ta’minlovchi tartib-qoidalar

}
Mulk shakllarining bozorga ta’siri.

= bozor iqtisodiyoti uchun turli mulklilik xos

~ bozorda asosan xususiy mulk hukmronligi talab etiladi

~ bozor uchun korporativ mulk ahamiyatli

~ jamoa mulki rivoji zarur

Xususiy mulk nima?

{

= individual yoki guruhiy mulk

~ shaxslar mulki

~ alohida shaxslar mulki

~ jamoa mulki

}
Transmilliy kompaniyalarning mulki nima?

{

= iqtisodiy birlashmalar mulki

~ korxonalar birlashmasi

~ davlat ihtiyoridagi xo’jalik tashkilotlar yig’indisi

~ tashkilotlar mulki

}
Biznes – reja nima va uning qanday asosiy qismlari mavjud?

{

= biznes – reja tadbirkorlikning asosiy tarkibiy qismi bo’lib, u 4 qismdan iborat

~ biznes – reja tadbirkorning eng asosiy faoliyat xujjati

~ biznes – reja ichki zaruriyat va tashqi aloqalar ko’zgusi hisoblanadi

~ ishlab chiqarish rejasi asosiy qismlardan hisoblanadi

}
Tadbirkorning qanday asosiy tomonlari mavjud?

{

= tadbirkorning sarmoyaviy, huquqiy va shaxsiy xususiy tomonlari mavjud~ tadbirkor ilg’or shaxs bo’lishi kerak

~ sarmoyaviy tomoni shaxsiy, qarz va yig’imlardan tarkib topadi

~ huquqiy tomon faoliyat ko’rstaish uchun zarur erkin muhitni o’z ichiga oladi

}
Mayda biznes rivojiga globalizatsiyaning ta’siri nimalardan iborat?

{

= Mashxur xorijiy kompaniyalar faoliyati bilan tanishish sharoitlarining yaratilishi

~ bozor iqtisodiyotining infratuzumining to’la shakllanishi

~ ishlab chiqarishning rivojlanishi

~ tadbirkorlik uchun huquqiy muhit yaratilishi

}
Mayda tadbirkorlikning ahamiyati nimada?

{

= mulkdorlarning ko’payishi

~ ish bilan bandlikning o’sishi

~ iqtisodiyotning taraqqiy etishi

~ iste’mol buyumlari ta’minotining yaxshilanishi

}
Mayda biznesning ustunliklari nimalar bilan belgilanadi?

{

= mahsulot ishlab chiqarishning katta xarajatlarsiz o’zgarishi

~ bozorga tez moslashish

~ oila a’zolari asosiy ish kuchi qilib ishlatish

~ kichik xajmli kapital bilan ish yuritish

}
Bozor iqtisodiyoti milliy modeli nimani bildiradi?

{

= bozor iqtisodining shakllanishini va mamlakat milliy xususiyatlarini o’z ichiga olgan dastur

~ bozor asoslarini umumlashtiruvchi xujjat

~ bozor iqtisodiga o’tishni belgilovchi dastur

~ bozor iqtisodiyotining tarkibiy qismlari

}
Milliy modelning qanday ichki va tashqi xususiyatlari mavjud?

{

= milliy birlik va xalqaro imidj

~ ichki iqtisodiy taraqqiyot darajasi

~ mentalitet, xalq urf-odati

~ tashqi iqtisodiy aloqalar

}
Milliy modelning qanday shakllari mavjud?

{

= bozor munosabatlariga o’tish istiqbol rejalari

~ bozorning shakllanishi dasturlari

~ bozorga o’tish qonunlari

~ iqtisodiy rivojlanish yo’nalishlari

}
Amerikacha iqtisodiyotning asosiy tomonlari nima?

{

= yirik iqtisodiy salohiyat

~ yuqori darajali aholi turmush sifati

~ aholining daromadi yuqoriligi

~ ilg’or texnologiya ustunligi

}
AQSH milliy xo’jaligida nomoddiy ishlab chiqarish ustuvorligi sababi.

{

= aholi daromadi yuqori darajada va uning bu sohaga talabi katta

~ nomoddiy ishlab chiqarish 70 foizdan ortadi

~ moddiy ishlab chiqarish juda yuqori

~ xizmat ko’rsatishning iqtisodiyotdagi salmoqli o’rni

}
Germaniya iqtisodiy salohiyatini tavsiflang.

{

= iqtisodiy salohiyati bo’yicha dunyoda etakchi o’rinlardan birini egallaydi; AQSH, YAponiyadan keyingi 3-o’rin

~ tashqi savdoda keyingi yillarda 1, 2-o’rinlarni egallab turadi

~ yirik moddiy ishlab chiqarishga ega

~ ximiya, mashinasozlikning etakchi tarmoqlari bo’yicha dunyoda eng etakchi o’rinda

}
Germaniya ijtimoiy bozor xo’jaligi nima?

{

= davlat iqtisodining xajmi kattaligi va ijtimoiy siyosatning kеngligi

~ M. Erxard “Iqtisodiy ravnaq” dasturi

~ boylikning tеng taqsimlanish siyosatining qo’llanilishi

~ davlatning katta xajmda daromadlar taqsimlashi faoliyati

}
Germaniya iqtisodiyotida ijtimoiy kafillikning mazmuni nima?

{

= aholi ijtimoiy talablari qondirilishining yuqoriligi

~ asosiy ijtimoiy vazifalar davlat yelkasida ekanligi

~ aholi daromadi yuqoriligi

~ aholi ijtimoi himoyasida

}
Franitsiya rivojlangan iqtisodiyoti nimalarda ifodalanadi?

{

= yalpi milliy mahsulot xajmi va uning aholi jon boshiga to’g’ri kelishi miqdorining kattaligi

~ ishlab chiqarishning yuqori darajasi

~ yuqori ijtimoiy ta’minot

~ dalvatning ijtimoiy siyosati

}
Frantsiya iqtisodiyoti asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?

{

= aholi jon boshiga milliy daromadning yuqori darajasi, ish joyi qimmatligi

~ qishloq xo’jaligining yuqori darajasi

~ xizmat ko’rstaish hissasining kattaligi

~ sanoat taraqqiyoti darajasi yuqoriligi

{
Hozirgi davrdagi funktsiyada rivojlangan iqtisodiyot islohati nimalarda ifodalanadi?

{

= iqtisodiy jarayonda davlat ishtirokining qisqartirish

~ ijtimotiy himoyalashni qisqartirib, uni erkin biznes orqali qoplash

~ soliqlarni qisqartirish

~ daromadlarni davlat taqsimotini kamaytirish

{
YAponiya “iqtisodiyoti mo’jizasida” islohatlar ta’siri.

{

= mehnat munosabatlarida progressiv usullar qo’llanilishi

~ pul – moliyadagi o’zgarishlar

~ konversiyani amalga oshirish va iqtisodiyotni fuqaroviy usuldagi rivoji

~ byudjet va soliq islohatlari

}
YAponcha iqtisodiyotni boshqarish usullari farqi bormi?

{

= demokratik tipdagi modelni qo’llash

~ ilmiy-texnik progressga asoslanish

~ yangicha menejment usullari

~ davlatning iqtisodiyotni boshqarishdagi kuchli ta’siri

}
YAngi industrial mamlakatlar qaysilar?

{

= Osiyodagi “Ajdaho” va “Yo’lbarslar”

~ Janubiy-SHarqiy Osiyodagi ajdaholar

~ Singapur, Janubiy Korea, Gonkong, Tayvan

~ Osiyodagi Ikkinchi Jahon urushidan keyin rivojlangan mamlakatlar

}
YAngi industrial mamlakatlar rivojlanish xususiyatlari nima?

{

= AQSH, YAponiya, G’arbiy Еvropa bozorlarini ta’minlovchi rivojlangan mamlakatlar qatorida bo’lish

~ keyingi bir necha o’n yillar ichida tez taraqqiy etib kuchli iqtisodiyotga ega bo’lish

~ mahsulotlar sifati yuqori bo’lishi, jahon standartlariga mos kelishi

~ progressiv texnologiya va ishlab chiqarish texnologiyasini ta’minlanishi

}
Xitoy iqtisodiy “mo’jiza”si nima?

{

= tezlik bilan iqtisodiy taraqqiyotga erishish va asosiy iqtisodiy muammolarni hal qilib, yuqori darajali o’sish yo’lini tanlash

~ yirik islohatlarni amalga oshirib, iqtisodiy rivojlanishni tezlashtirish

~ milliardli aholini asosiy iste’molini ta’minlash darajasiga chiqish

~ ichki bozorning kеngaytirilishi

}
Iqtisodiy “mo’jiza”ning sababi nima?

{

= bozor iqtisodiyoti mexanizmlarini oqilona qo’llay bilish

~ ikki qarama-qarshi iqtisodiy tizimlarni taraqqiyot yo’lida foydalana olishi

~ milliy birlikni ta’minlash

~ arzon ish kuchi va ichchi bozor imkoniyatlaridan foydalanish

}
YAngi industrial mamlakatlarda mentalitetlik nimada?

{

= intizomlilik

~ itoatkorlik

~ mehnatsevarlik

~ yuqori bilimlilik

}
Agar iste’molchilar tasarrufdagi daromadlaridan joriy iste’molga qilinadigan xarajatlari

{ulushini ko’paytirsalar, qisqa davrda:

= ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi o’zgarmagani holda baholar darajasi ko’tariladi;

~ avvalam bor ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi oshadi;

~ avvalam bor ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi kamayadi;

~ ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi o’zgarmagani holda baholar darajasi pasayadi.

}
YAlpi talab egri chizig’i siljiydi:

{

= o’ngga, agar iqtisodiyotda pul taklifi ko’paysa;

~ o’ngga, agar davlat xarajatlari qisqarsa;

~ chapga, agar iqtisodiyotdagi baholar darajasi o’ssa;

~ chapga, agar aholidan olinadigan daromad solig’i qisqarsa.

}
YAlpi taklifning klassik modelida:

{

= iqtisodiyot to’lib bandlik sharoitida turgan holat aks ettiriladi;

~ ish haqi, baholar darajasi va real YAIM o’zgaruvchan;

~ nominal YAIM, va baholar darajasi qayd qilingan (o’zgarmas);

~ yalpi talabning o’zgarishi baholar darajasiga ta’sir etmaydi;

}
Faraz qilaylik,mamlakatda daromad o’tgan yilga nisbatan 100 birlikka o’sgan va bu isteьmolni

75 birlikka o’zgarishiga olib kelgan.Unda jamg’arishga bo’lgan chеgaraviy moyillik (MRS) va isteьmolga bulgan chеgaraviy moyillik MPC) nimaga tеng buladi?

{

= 25%va75%;

~33,3% va 66,7%;

~75% va 25%;

~125% va 75%.

}
Agarda ixtiyoridagi daromad (U) 200ga isteьmol (S) 180 ga tеng bo’lsa, unda isteьmolga bo’lgan o’rtacha moyillik (ARS) va jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik (ARS) nimaga tеng bo’ladi?

{

=90% va 10%;

~111%va 11%;

~98% va 2%;

~80% va 20%.

}
Keyns modeliga ko’ra:

{

= qisqa muddatdi davrga baholar va nominal ish haqi qayd etilgan;

~ iqtisodiyotda taklif o’ziga mos talabni tug’diradi;

~ baholar va nominal ish haqlari o’zgaruvchan;

~ ishlab chiqarish hajmini iqtisodiyotdagi kapital zahirasi belgilab beradi;

}
Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modelida YAIMning muvozanatli darajasi, bu:

{

= keltirilgan barcha javoblar to’g’ri.

~jamg’armalar va rejalashtirilgan sof investitsiyalarning tеngligidagi YAIM darajasi;

~ daromadlar va rejali xarajatlar tеngligidagi YAIM darajasi;

~ haqiqiy xarajatlar va rejali xarajatlar tеngligidagi YAMM darajasi;

}
Agar daromadlar rejalashtirilgan xarajatlardan yuqori bo’lsa, u xolda firma ishlab chiqarishini qisqartiradi,chunki rejadan tashkari mahsulotlar miqdori (ularning zahirasi) :

{

= ko’payadi;

~kamayadi;

~«0»ga tеng bo’ladi;

~o’zgarmaydi.

}
Agar soliqlar 100 birlikka ko’tarilsa, foiz stavkasi o’zgarmasdan qolsa, iste’molga chеgaraviy moyillik 0,6 ga tеng bo’lsa keyns xochini qo’llagan holda hisoblangan ishlab chiqarish hajmi...

{

= 150 ga kamayadi;

~ 150 ga ko’payadi;

~ 250 ga ko’payadi;

~ 250 ga kamayadi.

}
O’tgan yili YAIM 2000 ni, davlat xarajatlari esa 500 ni tashkil qildi.Xarajatlarni 50 ga oshirib hukumat YAIMni 200 ga oshirishga erishdi. MRS (isteьmolga bo’lgan chеgaralangan moyillik) nechaga tеng?

{

=0,75 ga;

~ 0,25 ga;

~ 0,85 ga;

~0,5 ga.

}
Iste’mol funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: C barobar 400 qo`shuv 0,8 Yd; Avtonom xarajatlar multiplikatori nechaga tеng

}

= 5 ga

~ 4ga

~ 8 ga

~3 ga

}
Agar (naqd pul / depozit) koeffitsienti pasaysa, boshqa sharoitlar o’zgarmagan holda:

{

= pul taklifi ko’payadi

~ pul multiplikatori kamayadi;

~ pul taklifi kamayadi;

~ bank multiplikatori kamayadi.

}
Agar pul bazasi (MV) 300 mlrd so’mga, depozitlarni majburiy zahiralash normasi 0,1 ga, deponentlash koeffitsienti esa 0,2 ga tеng bo’lsa, pul taklifi miqdorini aniqlang.

{

=1200 mlrd so’m;

~3000mlrd so’m;

~650mlrd so’m;

~900 mlrd so’m.

}
Pulga tansaktsion talab o’sadi, agar:

{

= nominal YAIM ko’paysa.

~ nominal YAIM kamaysa;

~baholar darajasi pasayganda;

~ foiz stavkasi ko’tarilsa;

}
Aytalik, naqd pulga talab depozitlarning 10 %iga tеng bo’lsin. Depozitlarni majburiy zahiralash normasi 0,15 ga tеng. Agar Markaziy Bank pul taklifini 880 mlrd. so’mga oshirmoqchi bo’lsa, pul bazasini...

{

= 200 mlrd. so’mga ko’paytirishi kerak;

~ 133 mlrd so’mga ko’paytirishi kerak;

~ 88 mlrd.so’mga ko’paytirishi kеrak;

~ 250 mlrd. so’mga ko’paytirishi kerak.

}
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan: iste’mol xarajatlari S barobar (-100 qo`shuv 0.8Yd); Investitsiyalar I barobar 200; davlat xarajatlari G barobar 800; Soliq stavkasi t barobar 0.2. Agar hukumat soliq stavkalarini oshirish va davlat xarajatlarini kamaytirish orqali davlat byudjetini balanslashtirish to’g’risida qaror qabul qilsa, unda:

{

= YAIM 2500dan kam bo’ladi;

~ YAIM 2500 dan oshib ketadi;

~ YAIM 2500ga tеng bo’ladi;

~YAIM inamikasini prognoz qilish uchun ma’lumotlar etarli emas

}
Resurslar to’liq band bo’lgan iqtisodiyotda hukumat davlat xarajatlarini 15 mlrd. so’mga oshirishga qaror qildi. Daromadlarning muvozanatli darajasi 500 mlrd. so’m, iste’molga chеgaraviy moyillik 0,75, davlat byudjetiga sof soliq tushumlari avtonom, ya’ni daromadlar darajasiga bog’liq emas. Ortiqcha yalpi taklifni yuzaga keltirmaslik va baholar darajasining barqarorligini saqlab turish uchun byudjetga soliq tushumlarini qanchaga ko’paytirish lozim?

{

= 20 mlrd. so’mga;

~ 25 mlrd so’mga;

~ 30 mlrd. so’mga;

~ 35 mlrd. so’mga.

}
Agar iqtisodiyot muvozanat holatida turgan bo’lsa, ta’kidlash mumkinki:

{

= barcha keltirilgan javoblar noto’g’ri.

~ iste’mol xarajatlari investitsiyalarga tеng bo’lishi lozim;

~ davlat byudjeti balanslashgan;

~ iste’mol xarajatlarini har qanday oshirish inflyatsion uzilishga olib keladi;

}

Quyida keltirilgan fikrlarning qaysi biri noto’g’ri?

{

= soliq stavkalarining pasaytirilishi inflyatsiya sur’ati ko’tarilishi ehtimolini to’liq bartaraf qiladi;

~ davlat qarzining to’lash xarajatlarining ortishi soliq stavkalarini pasaytirish imkoniyatini kamaytiradi;

~ soliq islohotlari soliq stavkalarini pasaytirish, soliq bazasini kеngaytirish, va turli kategoriyadagi soliq to’lovchilar orasida soliq yukini tеng taqsimlash maqsadlarini ko’zda tutadi;

~soliq stavkalarini pasaytirish byudjetning soliq tushumi ko’rinishidagi daromadlari paayishiga olib kelishi mumkin.

}
Davlat xarajatlarining o’sishi real YAIMni ko’payishiga olib keladi, qachonki:

{

=davlat xarajatlarining ortishi nodavlat setorining shunga tеng miqdordagi xarajatlari kamayishiga olib kelmasa;

~ davlat xarajatlari va pul taklifi bir vaqtda o’ssa;

~ bu xarajatlari davlat xizmatchilari ish haqi oshirilishiga emas, balki tovarlar va xizmatlar sotib olishga sarflansa;

~ bu xarajatlari davlat obligatsiyalari chiqarilishi hisobiga moliyalashtirilsa.

}
Majburiy zahiralash normasi 12%, ortiqcha rezervlar depozitlar summasining 3 %ini tashkil etadi. Agar jami rezervlar 45 mlrd so’mni, naqd pullar esa 150 mlrd. so’mni tashkil etsa, depozitlar hajmi tеng bo’ladi:

{

= 300 mlrd. so’mga;

~ 375 mlrd. so’mga;

~ 363,75 mlrd. so’mga;

~225 mlrd. so’mga.

}
Depozitlarni majburiy zahiralash normasining oshirilishi:

{

= pul mulьtiplikartorining pasayishi hisobiga pul taklifini kamaytiradi;

~pul mulьtiplikartorining o’sishi hisobiga pul taklifini ko’paytiradi;

~hisob stavkasining pasayishi hisobiga pul taklifini ko’paytiradi;

~ tijorat banklarining krеdit bеrish imkoniyatini kеngaytiradi.

}
Depozitlarni majburiy zahiralash normasi 0,25 ga tеng. Ochiq bozordagi operatsiyalar orqali Markaziy Bank pul taklifini maksimal 440 mlrd. so’mga oshirishi mumkin. Bu uchun esa Markaziy Bank:

{

= 110 mlrd. so’mlik obligatsiyalarni sotib olishi kerak.

~ 110 mlrd. so’mlik obligatsiyalarni sotishi lozim;

~ 440 mlrd. so’mlik obligatsiyalarni sotishi kerak;

~1760 mlrd. so’mlik obligatsiyalarni sotib olishi lozim;

}

Markaziy Bank pul taklifini kamaytirishga qaror qilsa, u holda:

{

= qayta moliyalash stavkasini ko’taradi;

~ depozitlarni majburiy zahiralash normasini pasaytiradi;

~ ochiq bozorda obligatsiyalarni sotib oladi;

~ pul-krеdit siyosatini yumshatadi.

}
Ochiq bozordagi operatsiyalar-bu:

{

=Markaziy Bank tomonidan davlat qimmatli qog’ozlarini sotib olish-sotish.

~ nomoliyaviy korporatsiyalar tomonidan fond birjalarida aktsiya va obligatsiyalarni sotib olish-sotish;

~ tijorat banklari tomonidan chet-el valyutalarini sotib olish-sotish;

~ mamlakat kompaniyalari tomonidan jahon bozorida tovarlar va xizmatlar sotib olish-sotish;

}
IS-LM modelida davlat xarajatlari (G) va pul taklifi (M) shunday holatda o’zgardiki, bunda daromad miqdori (U) saqlanib qoldi, (R) foiz stavkasi esa ko’paydi. Bu holatda shuni qayd etish mumkinki:

{

= G ko’payadi, M kamayadi;

~ G va M ko’payadi;

~G kamayadi, M ko’payadi;

~G va M kamayadi.

}
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan: muvozanatli ishlab chiqarish hajmi U barobar 5000; iste’mol funktsiyasi S barobar 500+0,6(U-T); Soliqlar T barobar 600; davlat xarajatlari – 1000; investitsiya funktsiyasi: I barobar 2160-10000R. Bu holatda muvozanatning real foiz stavkasi tеng bo’ladi:

{

= 13%

~ 5%;

~ 8% ;

~ 10% ;

}

Tovarla va xizmatlar sotib olishga davlat xarajatlarining 10 birlikka o’sishi IS egri chizig’ining quyidagicha siljishini keltirib chiqaradi:

{

= o’ngga birlikka, bu erda b - iste’molga chеgaralangan moyillik;
~ o’ngga 10 birlikka;

~ chapga 10 birlikka;

~ chapga birlikka;

}