G’arb olimlaridan bo’lmish Allen J. Frank va Peter B. Golden «o’zbek» atamasi Turkiston kengliklarida Oltin O’rda xoni O’zbekxondan anchagina oldin paydo bo’lgan deb ta’kidlashsa, boshqa bir guruh

1. G’arb olimlaridan bo’lmish Allen J. Frank va Peter B. Golden «o’zbek» atamasi Turkiston kengliklarida Oltin O’rda xoni O’zbekxondan anchagina oldin paydo bo’lgan deb ta’kidlashsa, boshqa bir guruh (P.P.Ivanov. A.Yu.Yakubovskiy, X.Hukhem) bu atamani O’zbekxon (yashagan yillari: 1283-1341, taxtda o’tirgan yillari: 1213-1241) nomi tufayli paydo bo’lgan deb da’vo qilishadi. Men «o’zbek» atamasining kelib chiqishi muammosiga yoshlik chog’larimdan qiziqqanman. Hozir bu haqda batafsil to’xtalib o’tirmoqchi emasman. Mavridi kelganda bu masala aks etgan tarixiy-badiiy asarlarimdagi fikrlarimni jamlab sizga etkazishga urinib ko’rarman.

Bu masalani hal qilish, «o’zbek» atamasining paydo bo’lishiga aniqlik kiritish oson emasligini yana bir ta’kidlayman. Tarixchi olim Bo’riboy Ahmedov «Tarixdan saboqlar» kitobida (Toshkent, «O’qituvchi», 1994, 196-bet) juda to’g’ri qayd etganidek, bu «masala shu qadar mushkul, jiddiy va nozikki, uni ilmiy jihatdan tahlil etish bir kishi qiladigan ish emas. Buning uchun arab, fors, xitoy va boshqa tillarda yozilgan manbalarni bemalol o’qiy oladigan tarixchi, etuk arxeolog va antropolog, yaxshi tilshunos olim, qadimiy xalqlar haqida ularning turish-turmushi, dini, e’tiqodi va boshqa belgilariga qarab ilmiy xulosa chiqara oladigan etnograf, klassik jug’rofiya ilmini, ayniqsa, toponimikani yaxshi bilgan jug’rof, xalq og’zaki ijodini mukammal bilgan folklorchi olimlarning birgalikda, boshqa yumushlarni yig’ishtirib qo’yib, ilmiy tadqiqot ishlari bilan muntazam shug’ullanishi talab qilinadi»

2. Antropogenez jarayoni. Antropogenez deganda asosan odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi tushiniladi. Ibtidoiy jamoa tuzumi – kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq davom etgan davrlar. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri odamzotni paydo bo'lishi, odamni turli geografik sharoitdagi o'lkalarga tarqalishi, xo'jaligi va inson faoliyatini paydo bo'lishi, moddiy va ma'naviy madaniyatni vujudga kela boshlashi bilan izohlanadi. Antropologik manbalar ham katta ahamiyat kasb etadi. Antropologik Odam haqidagi fan bo'lib, inson suyaklari qoldiqlarini tosh davri odamidan totib, keyingi davr odamlarigacha bo'lgan ajdodlarni jismoniy qiyofasini tiklash imkonini beradi. Arxeologik va antropologik manbalar ibtidoiy jamiyat va madaniyatni ma'lum tomonlarinigina ochib berib, barcha savollarga javob bera olmaydi. Yer tarixida eng buyuk voqea odamzotni hayvonot dunyosidan ajralib chiqishidir. Ibtidoiy jamoa tuzumi tarixini o'rganishni muhim muammolaridan biri – antropogenez – odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi muammosidir. Yunon faylasufi Arastu (mil. avv. 384-322 y) «Odam hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalarni cho'qqisidir», deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur tabib va anatom Klavdit Golen (mil. II asri) odam boshini tuzilishi maymunikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgana boshladi. «Odam» degan tushunchaning ma'nosini dastlab XVIII asr mashhur fransuz ma'rifatparvari Jan Russo ochib bergan. Antropogenez jarayoni. Antropogenez deganda asosan odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi tushiniladi. Ibtidoiy jamoa tuzumi – kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq davom etgan davrlar. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri odamzotni paydo bo'lishi, odamni turli geografik sharoitdagi o'lkalarga tarqalishi, xo'jaligi va inson faoliyatini paydo bo'lishi, moddiy va ma'naviy madaniyatni vujudga kela boshlashi bilan izohlanadi. Antropologik manbalar ham katta ahamiyat kasb etadi. Antropologik Odam haqidagi fan bo'lib, inson suyaklari qoldiqlarini tosh davri odamidan totib, keyingi davr odamlarigacha bo'lgan ajdodlarni jismoniy qiyofasini tiklash imkonini beradi. Arxeologik va antropologik manbalar ibtidoiy jamiyat va madaniyatni ma'lum tomonlarinigina ochib berib, barcha savollarga javob bera olmaydi. Yer tarixida eng buyuk voqea odamzotni hayvonot dunyosidan ajralib chiqishidir. Ibtidoiy jamoa tuzumi tarixini o'rganishni muhim muammolaridan biri – antropogenez – odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi muammosidir. Yunon faylasufi Arastu (mil. avv. 384-322 y) «Odam hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalarni cho'qqisidir», deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur tabib va anatom Klavdit Golen (mil. II asri) odam boshini tuzilishi maymunikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgana boshladi. «Odam» degan tushunchaning ma'nosini dastlab XVIII asr mashhur fransuz ma'rifatparvari Jan Russo ochib bergan. Antropogenez deganda asosan odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi tushiniladi. Ibtidoiy jamoa tuzumi – kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq davom etgan davrlar. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri odamzotni paydo bo'lishi, odamni turli geografik sharoitdagi o'lkalarga tarqalishi, xo'jaligi va inson faoliyatini paydo bo'lishi, moddiy va ma'naviy madaniyatni vujudga kela boshlashi bilan izohlanadi. Antropologik manbalar ham katta ahamiyat kasb etadi. Antropologik Odam haqidagi fan bo'lib, inson suyaklari qoldiqlarini tosh davri odamidan totib, keyingi davr odamlarigacha bo'lgan ajdodlarni jismoniy qiyofasini tiklash imkonini beradi. Arxeologik va antropologik manbalar ibtidoiy jamiyat va madaniyatni ma'lum tomonlarinigina ochib berib, barcha savollarga javob bera olmaydi. Yer tarixida eng buyuk voqea odamzotni hayvonot dunyosidan ajralib chiqishidir. Ibtidoiy jamoa tuzumi tarixini o'rganishni muhim muammolaridan biri – antropogenez – odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi muammosidir. Yunon faylasufi Arastu (mil. avv. 384-322 y) «Odam hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalarni cho'qqisidir», deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur tabib va anatom Klavdit Golen (mil. II asri) odam boshini tuzilishi maymunikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgana boshladi. «Odam» degan tushunchaning ma'nosini dastlab XVIII asr mashhur fransuz ma'rifatparvari Jan Russo ochib bergan.Antropogenez deganda asosan odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi tushiniladi. Ibtidoiy jamoa tuzumi – kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq davom etgan davrlar. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri odamzotni paydo bo'lishi, odamni turli geografik sharoitdagi o'lkalarga tarqalishi, xo'jaligi va inson faoliyatini paydo bo'lishi, moddiy va ma'naviy madaniyatni vujudga kela boshlashi bilan izohlanadi. Antropologik manbalar ham katta ahamiyat kasb etadi. Antropologik Odam haqidagi fan bo'lib, inson suyaklari qoldiqlarini tosh davri odamidan totib, keyingi davr odamlarigacha bo'lgan ajdodlarni jismoniy qiyofasini tiklash imkonini beradi. Arxeologik va antropologik manbalar ibtidoiy jamiyat va madaniyatni ma'lum tomonlarinigina ochib berib, barcha savollarga javob bera olmaydi. Yer tarixida eng buyuk voqea odamzotni hayvonot dunyosidan ajralib chiqishidir. Ibtidoiy jamoa tuzumi tarixini o'rganishni muhim muammolaridan biri – antropogenez – odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi muammosidir. Yunon faylasufi Arastu (mil. avv. 384-322 y) «Odam hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalarni cho'qqisidir», deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur tabib va anatom Klavdit Golen (mil. II asri) odam boshini tuzilishi maymunikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgana boshladi. «Odam» degan tushunchaning ma'nosini dastlab XVIII asr mashhur fransuz ma'rifatparvari Jan Russo ochib bergan.

3. Urushning dastlabki kunlaridayoq urushgacha sovet davlatida ishlab chiqariladigan temirning 68 foizini, po‘latni 58 foizini, alyuminning 60 foizini beradigan G‘arbiy rayonlardagi sanoat korxonalarining ko‘pchiligini dushman bosib olgan edi. Shu bois dushman ustidan g‘alabani ta’minlaydigan sanoat ishlab chiqarishini yo‘lga qo‘yish kerak edi. Bu masalada O‘zbekiston ham alohida o‘rin egallashi zarur edi.

Buni anglab yetgan Respublika Komfirqasi Markaziy Qumitasi o‘zining 1941 yilning 25 avgustida bo‘lib o‘tgan byurosida respublikamizdagi mavjud sanoat korxonalari faoliyatini urush manfaatlariga qaratib qayta tashkil qilish tug‘risida qaror qabul qildi. Bunga asosan urushgacha tinchilik davriga xos mahsulotlar ishlab chiqarayotgan korxonalar front uchun qurol-yaroq, texnika ishlab chiqaradigan korxonalarga aylantirildi.

1941 yilning oxirlariga kelib 300 zavod va fabrika front uchun mahsulot berayotgan edi. Bundan tashqari elektr energiyasi, yoqilg‘i bazalarini rivojlantirishga ham katta e’tibor berildi.Urushning dastlabki kunlaridan boshlab O‘zbekiston mehnatkashlari milliy harbiy qismlarni respublika hududida tuzish tashabbusi bilan chiqdilar. I.V.Stalin boshchiligida 1941 yil 30 iyunda tuzilgan Davlat mudofaa Qumitasi bu tashabbusni qo‘llab-quvvatladi va 1941 yilning 13 noyabridan bunday milliy harbiy qismlar tuzishga ijozat berdi.Shundan keyin respublikamizda ko‘plab bunday qismlar tuzilib, ularning jangchilari jang maydonlarida mardlik va jasorat namunalarini ko‘rsatdilar.Mehnatga yaroqli erkaklarning deyarli aksariyati frontga safarbar etilganligini o‘z mahsulotlari bilan front ehiyojlarini qondirishi havodek zarur bo‘lgan respublika zavob va fabrikalarida ishchi kuchi, ayniqsa malakali injener-texnik xodimlar yetishmas edi. Bu muammoni hal qilish maqsadida respublikada bir qancha hunar bilim yurtlari qisqa muddatli kurslar, oliy o‘quv yurtlari yangidan tashkil qilindi.Antropogenez jarayoni. Antropogenez deganda asosan odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi tushiniladi. Ibtidoiy jamoa tuzumi – kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq davom etgan davrlar. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri odamzotni paydo bo'lishi, odamni turli geografik sharoitdagi o'lkalarga tarqalishi, xo'jaligi va inson faoliyatini paydo bo'lishi, moddiy va ma'naviy madaniyatni vujudga kela boshlashi bilan izohlanadi. Antropologik manbalar ham katta ahamiyat kasb etadi. Antropologik Odam haqidagi fan bo'lib, inson suyaklari qoldiqlarini tosh davri odamidan totib, keyingi davr odamlarigacha bo'lgan ajdodlarni jismoniy qiyofasini tiklash imkonini beradi. Arxeologik va antropologik manbalar ibtidoiy jamiyat va madaniyatni ma'lum tomonlarinigina ochib berib, barcha savollarga javob bera olmaydi. Yer tarixida eng buyuk voqea odamzotni hayvonot dunyosidan ajralib chiqishidir. Ibtidoiy jamoa tuzumi tarixini o'rganishni muhim muammolaridan biri – antropogenez – odamni paydo bo'lishi va rivojlanishi muammosidir. Yunon faylasufi Arastu (mil. avv. 384-322 y) «Odam hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalarni cho'qqisidir», deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur tabib va anatom Klavdit Golen (mil. II asri) odam boshini tuzilishi maymunikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgana boshladi. «Odam» degan tushunchaning ma'nosini dastlab XVIII asr mashhur fransuz ma'rifatparvari Jan Russo ochib bergan.