Gazlarni tozalash

---

ZAXARLI GAZLARNI TOZALASH
USULLARI.

---

Gazlarni tozalash - sanoat korxonalaridan ajralib chiqayotgan
gazlarni ortiqcha (qattiq, suyuq va gaz holidagi) aralashmalardan
xoli qilish jarayoni. I. ch. jarayonlarida hosil boʻladigan gazlar
tarkibida har xil qoʻshimcha moddalar boʻlishi tabiiy. G. t.
natijasida qimmatbaho mahsulotlar ushlab qolinadi, keyingi qayta
ishlash jarayoniga yomon taʼsir qiladigan yoki apparatlarni
yemiradigan zararli moddalar ajratiladi, tashqi havoga chiqadigan
iflosliklar kamaytiriladi. G. t.da gazlardagi qoʻshimcha moddalarni
suyuqliklarga yuttirish (adsorbsiya); elektrostatik kuchlar taʼsirida
yoki ogʻirlik kuchi taʼsirida choʻktirish; suv bilan tozalash; filtrlash
usullaridan biri; absorber, adsorber va b. apparatlar ishlatiladi.

---

Gaz holdagi chiqindilarni tozalash va qayta ishlash
Sanoat korxonalari atmosfera havosi tarkibiga chiqarayotgan zaharli
gazlarni mumkin bo’lgan me’yoriy miqdorda bo’lishini ta’minlash
maqsadida turli xildagi tozalash usullaridan foydalaniladi. Bu usullar
sanoat korxonalri tomonidan chiqarilayotgan zaharli gazlarning tarkibiga
qarab tanlanadi.
Sanaot korxonalari chiqarayotgan zaharli kimyoviy gazlar tarkibiga
qarab bir necha xil bo’lishi mumkin. Sanoat chiqindi gazlarni tarkibidagi
zararli qo’shimchalar ikki guruhga bo’linadi:
1. mayda zarrachalar (aerozollar), changlar, tutun va tuman;
2. gaz va bug’ holidagi birikmalar;

---

Birinchi guruh organik yoki anorganik xususiyatga ega bo’lgan qattiq
hamda suyuq zarrachalardan iborat bo’lib, ular havoga gazlar hamda
ventilyatsion sistema chiqindilari bilan birga chiqadi. Anorganik changlar
esa, sanoat chiqindilarida metall va uning rudalari alyumosilkatlar turli
mineral tuzlar o’g’itlar karbidlar va shunga o’xshash anorganik
birikmalarni qayta ishlash jarayonida hosil bo’ladi.
Organik tavsifga ega bo’lgan changlarga ko’mir, torf, slanes, pista
ko’mir va qurum kiradi Sanoat chiqindi gazlaridagi tumanlar asosan sulfat
hamda fosfat kislotalardan iborat.
Ikkinchi guruhga gaz hamda bug’ holidagi qo’shimchlar birmuncha ko’p
bo’lib, ularga asosan kislotalar, kolloidlar va kolloidli hosilalar hamda gaz
holatidagi oksidlar aldegidlar, ketonlar, spirtlar, uglevodorodlar, aminlar, 
piridinlar kiradi.

---

Birinchi guruh organik yoki anorganik xususiyatga ega bo’lgan qattiq
hamda suyuq zarrachalardan iborat bo’lib, ular havoga gazlar hamda
ventilyatsion sistema chiqindilari bilan birga chiqadi. Anorganik changlar esa, 
sanoat chiqindilarida metall va uning rudalari alyumosilkatlar turli mineral 
tuzlar o’g’itlar karbidlar va shunga o’xshash anorganik birikmalarni qayta
ishlash jarayonida hosil bo’ladi.
Organik tavsifga ega bo’lgan changlarga ko’mir, torf, slanes, pista ko’mir va
qurum kiradi Sanoat chiqindi gazlaridagi tumanlar asosan sulfat hamda fosfat
kislotalardan iborat.Ikkinchi guruhga gaz hamda bug’ holidagi qo’shimchlar
birmuncha ko’p bo’lib, ularga asosan kislotalar, kolloidlar va kolloidli hosilalar
hamda gaz holatidagi oksidlar aldegidlar, ketonlar, spirtlar, uglevodorodlar, 
aminlar, piridinlar kiradi.

---

Sanoat chiqindi gazlari tarkibidagi zararli birkmalar odam, o’simlik
hamda hayvonlar uchun zararligidan tashqari, bu chiqindilarning iqtisodiy
ziyoni ham bor.
Chunki bu chiqindi gazlar bilan birgalikda to’planib bo’lmaydigan
holatdagi ko’p foydali
birkmalar organik erituvchilar
, metallar, oltingugurt
oksidlari havoga chiqarib yuboriladi. Masalan, iqtisodiy rivojlangan
mamlakatlarda havoga chiqarib yuborilayotgan oltingugurt miqdori shu
mamlakatda sulfat kislota ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan oltingugurt
miqdoridan ko’p.
Bundan tashqari, havo tarkibida turli kimyoviy moddalar bo’lganda
metallar tez zanglaydi masalan, sanoat rayonlarida po’lat qishloq yerlariga
qaraganda 3-4 marta tez zanglaydi.

---

Chiqindi gaz tarkibidagi zararli birikmalarning tavsifiga qarab, ularni
tozalash usullari uch turga bo’linadi:

suyuqliklar yordamida absorbsiyalash;

qattiq yutuvchlar yordamida adsorbsiyalash;

katalitik tozalash;

---