Gemoglobinniñ dùzilisi hàm oniñ jàrdeminde kislorod tasiw mexanizmi. Reje: Kirisiw

Gemoglobinniñ dùzilisi hàm oniñ jàrdeminde kislorod tasiw mexanizmi.

Reje:

1. Kirisiw

2. Tiykargi bolim

a. Gemoglabinnin kislorod tasiw mexanizmindegi ahmiyeti

b.xromoproteinler

c. Oksigemoglabin

d. Gemoglabin sintezi

3. Juwmaqlaw

Kirisiw:

Kirisiw:

Dem almastan jasawdin ilaji joq bul bizge belgili. Biraq insan organizminde sonday zatlar bar olarsiz hawanin ozide kereksiz narsege aylanadi. Olardan biri gemoglabin. Qan quramindagi beloklar solay ataladi. Onin tiykargi waziypasi dem aliw procesinde qabil qilingan kislorod molekulalari menen birlesip olardi qan tamirlari boylap tasip organ ham toqimalarga jetkerip beriwden ibarat.

Gemoglabinniñ dùzilisi hàm oniñ kislorod tasiw mexanizmindegi àhmiyeti.

Belok-globin hàm gem dep atalatuģin temirprotoporfinnan ibarat bolgan bul metalloprotein gemoglabin dep atalip ol qizil qan denesheleri-eritrocitler quraminda boladi.

Gem molekulasi orayinda jaylasqan 2 valentli temir atomi eki pirrol saqiynasinin azot atomlarina tiykari baylanislar menen qalgan ekewi qosimsha baylanislar menen birlesken.

Gem ham onin tuwindilarinin qasiyetleri bul birikpe quramindagi temir atominin elektron jagdayina baylanisli. Gemoglabin quraminda 4 temir atomi yagniy 4 gem bar. Gem molekulalari giston tipindegi belok globin menen baylangan. Globinnin oz8 4 polipeptid shinjirinan ibarat bolip bul shinjirlardin har jubi bir qiyli duziliske iye. Gem belok komponent penen globin molekulasindagi gistidin qaldiqlari arqali baylanisqan dep esaplanadi.

Gem ham onin tuwindilarinin qasiyetleri bul birikpe quramindagi temir atominin elektron jagdayina baylanisli. Gemoglabin quraminda 4 temir atomi yagniy 4 gem bar. Gem molekulalari giston tipindegi belok globin menen baylangan. Globinnin oz8 4 polipeptid shinjirinan ibarat bolip bul shinjirlardin har jubi bir qiyli duziliske iye. Gem belok komponent penen globin molekulasindagi gistidin qaldiqlari arqali baylanisqan dep esaplanadi.

Xromoproteinler

Konyugaciyalangan beloklardin ahmiyetlei bir gruppasi prostetik kovalent ham kovalent emes baypanisqan renli zatlardan ibarat. Bunday quramali zatlar xromoproteinler delinedi(xroma-grekshe ren, boyaw)delinedi. Xromoproteinler ozine mas ahmiyetli biologiyaliq qasiyetlerge iye: fotosintez , oksidleniw ham qaytariliw reakciyalarinda qatnasiw ham en ahmiyetlisi kletkalardin dem aliw procesinde kislorod ham karbon lV oksidti tasiwda qatnasiwdan ibarat.

Oksigemoglabin

Oksigemoglabin -gemoglabinnin tuwridan tuwri birigiwinen payda boladi. Bul birikpe turaqsiz bolip onin qandagi mugdari kislorodtin porcial basimina qarap ozgerip turadi.

Kislorod parcial basimi joqari bolgan okpe alveolalarinda qan kislorod penen toyinadi ham oksigemoglabin mugdari artadi. Toqimalarda kislorodtin parcial basimi pas bolganinan oksigemoglabin bul jerde dissosaciyalanip kletkalarga kislorod beredi. Kislorod gemoglabinga okpede qosiladi ol jerde qan menen oksigemoglabin barliq organ ham toqimalarga tarqaladi. Bul jerde kislorod ajiraladi ham kletkalar tarepinen paydalaniladi.

• Kislorod parcial basimi joqari bolgan okpe alveolalarinda qan kislorod penen toyinadi ham oksigemoglabin mugdari artadi. Toqimalarda kislorodtin parcial basimi pas bolganinan oksigemoglabin bul jerde dissosaciyalanip kletkalarga kislorod beredi. Kislorod gemoglabinga okpede qosiladi ol jerde qan menen oksigemoglabin barliq organ ham toqimalarga tarqaladi. Bul jerde kislorod ajiraladi ham kletkalar tarepinen paydalaniladi.

Gemoglabinniñ jetispewshiligi

Eger bul belok mugdari kem bolsa dene kislorodqa toyinbaydi. Jurek, miy ham basqa organlar gipoksiyadan qiynala baslaydi. Bul olardin islewi ham normal halatin buzadi. Anemiyaga tan belgiler payda bola baslaydi. Òzinizdi halsiz sezesiz. Tap sizde adettegi islerdi qiliwgada kush qalmaganday . Bir jumis baslasaniz tez sharshaysiz. Pikirlew qabiliyeti tomenleydi. Bas aylaniw kobeyedi. Dem aliwdin qiyinlasiwi guzetiledi.

• Eger bul belok mugdari kem bolsa dene kislorodqa toyinbaydi. Jurek, miy ham basqa organlar gipoksiyadan qiynala baslaydi. Bul olardin islewi ham normal halatin buzadi. Anemiyaga tan belgiler payda bola baslaydi. Òzinizdi halsiz sezesiz. Tap sizde adettegi islerdi qiliwgada kush qalmaganday . Bir jumis baslasaniz tez sharshaysiz. Pikirlew qabiliyeti tomenleydi. Bas aylaniw kobeyedi. Dem aliwdin qiyinlasiwi guzetiledi.

Gemoglabin sintezi

Gemoglabinnin alfa ham betta shinjirlari onin prostetik gruppasi gem ham retikulocitlerde oz ara mas rawishte sintezlenedi. Gem sintezi glicin ham suksinil otmishdosh zat esaplanadi. Bulardan daslep betta aminovalinat sintezlenedi. 4 porfobilinogen molekulasi kondensatlaniw joli menen uroporfinogen payda boladi. Son onnan lX protoporfinogen payda bolaobo.lX protoporfirin ferroxlataza tasirinde temirdi biriktirip gemge aylanadi.

Juwmaqlaw

• Juwmaqlap aytqanda gemoglabin - adam , omirtqali ham ayirim omirtqasiz haywanlardin qaninin qizil pigmenti. Ol dem aliw organlarinan algan kislorodti organ-toqimalarga , al organ toqimalarda payda bolgan karbonat a gidrid gazin bolsa dem aliw organalrina tasiydi. Gemoglabin jetispese anemiya payda boladi. Gemoglabin normal jagdayda hayallarda 120-150gr /l . Er adamlarda bolsa 130-160gr/l ge ten