Genetikadan masalalar yechish usullari samarqand

F₂ fenotip

genotip

♂ ♀	AB	Ab	aB	ab
AB	AABB malla	AABb malla	AaBB malla	AaBb malla
Ab	AABb malla	AAbb malla	AaBb malla	Aabb malla
aB	AaBB malla	AaBb malla	aaBB yashil	aaBb yashil
ab	AaBb malla	Aabb malla	aaBb yashil	Aabb oq

3-MASALA. Genlarning epistaz ta’sirini patlari oq rangdagi ikkita tovuq zotlarining fenotipi bir xil bo’lsa ham ularning belgi bo’yicha genotiplari xar xilligi aniqlandi.

Masalan. CCII x ccii oq rangli.

Ishlash usuli:

R Fenotip

Oq

Oq

Genotip

CCII

x

ccii

gameta

F1 Fenotip

Oq

Genotip

CcIi

F2 Fenotip

Oq

Oq

Genotip

CcIi

x

CcIi

Gameta

CI

Ci

cI

ci

CI

Ci

cI

ci

Demak, F₂ dagi gametalarni pennet katagiga solamiz.

♂ ♀	CI	Ci	cI	ci
CI	CCII Oq patli	CCIi Oq patli	CcII Oq patli	CcIi Oq patli
Ci	CCIi Oq patli	CCii Qora patli	CcIi Oq patli	Ccii Qora patli
cI	CcII Oq patli	CcIi Oq patli	ccII Oq patli	ccIi Oq patli
ci	CcIi Oq patli	Ccii Qora patli	ccIi Oq patli	ccii Oq patli

Fenotip - 16 : 3 ya’ni 13/16 oq patli, 3/16 qora patli tovuq-xo’roz olindi.

Genotip – 1 : 2 : 2 : 4 : 1 : 2 : 1 : 2 : 1

Genotipik guruhlar				Fenotipik guruhlar
№	Genotip	Takrorlanish				Fenotip
1	CCII	1	9		Oq patli tovuq va xo’rozlar
2	CCIi	2
3	CcII	2
4	CcIi	4
5	Ccii	1	3		Qora patli tovuq va xo’rozlar
6	Ccii	2
7	ccII	1	4		Oq patli tovuq va xo’rozlar
8	ccIi	2
9	ccii	1

4-MASALA. Qovoq mevasining oq rangi - W, sariq rangi- Y, yashil ranggi – y bilan ifodalanadi. W – gen INGIBITOR vazifasini bajaradi. Quyidagi genotipga ega qovoqlar chatishtirilsa, ularning fenotipi qanday bo`ladi?

1) Dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:

BERILGAN:

Sariq rangli sariq rangli

P ♀wwYy x ♂wwYy

2) Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

wwYy

w


Y y

♀wwYy x ♂wwYy

wY wy wY wy

F₁ wY wy

wY wy	wwYY	wwYy
	wwYy	wwyy

JAVOB: olingan avlodning 3:1 nisbatta. Ya`ni 3ta sariq 1ta yashil qovoq olindi.

2) WwYy x Wwyy o`zaro chatishtirilsa, qanday natija kutishimiz mumkin?

BERILGAN:

oq rangli oq rangli

P ♀WwYy x ♂Wwyy

Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

WwYy Wwyy

W w


Y y Y y Wy wy

F₁

x	WY	Wy	wY	wy
Wy	WWYy	WWyy	WwYy	Wwyy
wy	WwYy	Wwyy	wwYy	wwyy

JAVOB: Olingan avlodning fenotipi: 6 ta oq, 1 ta sariq, 1 ta yashil bo`ladi.

Izoh: Ingebitor gen oq rangni begilaydi. Maskur gen sariq va yashil ranglarni yuzaga kelishiga to`sqinlik qiladi.

3) Dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:

BERILGAN:

oq rangli oq rangli

P ♀WwYY x ♂Wwyy

2) Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

♀WwYY x ♂Wwyy

Gametalar; WY wY Wy wy

F₁ Wy wy

WY wY	WWYy	WwYy
	WwYy	wwYy

JAVOB: olingan avlodning 3:1 nisbatta. Ya`ni 3ta oq 1ta sariq qovoq olinadi.

3.GENLARNING POLIMER TA’SIRI.
Polimer genlarning o’zaro ta’siri bo’lib, bunda allel bo’lmagan bir xildagi bir nechta gen bitta belgining rivojlanishiga o’xshash ta’sir ko’rsatadi. Bunday genlarning yig’indisi ko’p bo’lsa, organizmning belgisi kuchli rivojlanadi, agar kam bo’lsa, shu belgi kuchsizroq rivojlanadi.

Polimeriya xodisasini shved genetigi va seleksioneri Nil’son-Ele tomonidan birinchi marta puxta o’rganildi. U 1908 yilda qizil va oq donli bug’doyni chatishtirganda, birinchi bug’inda monogibrid chatishtirishga xos bo’lgan 3:1 nisbatdagi ajralishni ko’rdi.

Mavzuga doir masalalar.

1-MASALA. Bug’doyda A₁A₂ genlik bahorlik xususiyatini, a₁a₂ genli kuzgilik xussiyatini namoyon qiladi. A₁A₁A₂A₂ genotipga ega formalarda bahorlik xususiyati, a₁a₁a₂a₂ genotipli formalardan kuzgilik belgi kuchli ifodalangan bo’ladi. Quyidagicha chatishtirishdan olingan formalarda genotip va fenotipni aniqlang:

A) A₁ A₁ A₂ A₂ x a₁ a₁ a₂ a₂

B) A₁ A₁ a₂ a₂ x a₁ a₁ a₂ a₂

V) A₁ a₁ a₂ a₂ x a₁ a₁ A₂ a₂

A)

A) A1 A1 A2 A2 x a1 a1 a2 a2 Ishlash usuli
Fenotip	bahorgi				kuzgi
Genotip	A1 A1 A2 A2			x	a1a1 a2 a2
gameta	A1 A2				a1 a2
F1 Fenotip			bahorgi
genotip			A1 a1A2 a2

A1 A1 a2 a2 x a1 a1 a2 a2 Ishlash usuli
Fenotip	bahorgi				kuzgi
Genotip	A1 A1 a2 a2			x	a1 a1 a2 a2
gameta	A1 A2				a1 a2
F1 Fenotip			bahorgi
Genotip			A1 a1a2 a2

B)

A1 a1 a2 a2 x a1 a1 A2 a2 Ishlash usuli
Fenotip	bahorgi				kuzgi
Genotip	A1 a1 a2 a2			x	a1 a1 A2 a2
gameta	A1 a2 a1 a2				a1 A2 a1 a2
F1 fenotip	bahorgi	bahorgi	bahorgi		kuzgi
Genotip	A1 a1 A2 a2	A1 a1a2 a2	a1 a1A2 a2		a1 a1a2 a2

V)


2-MASALA. Odam terisining rangi ikki xil gen bilan belgilanadi. BBCC genotipli odamlarning terisi qora, bbcc genotipli odamniki oq rangda bo’ladi. Genotpda 3 ta dominant gen bo’lsa, teri qoramtir, 2 ta bo’lsa oraliq, bitta bo’lsa oqish bo’ladi.

Terisi rangi oraliq bo’lgan erkak terisi oqish bo’lgan ayolga ulangan. Ular farzandlarining 6/8 qismida teri rangi oraliq va oqish, 2/8 qismida qoramtir va oq bo’lgan. Erkak va ayolning genotipini aniqlang.

Ishlash usuli
Fenotip	oqish		oraliq
Genotip	Bbcc	x	BbCc
gameta	Bc bc		BC Bc bC bc
F1 Fenotip	qoramtir	oraliq	oraliq	oqish
genotip	BBCc	BBcc	BbCc	Bbcc
	oraliq	oqish	oqish	oq
	BbCc	Bbcc	bbCc	bbcc
	6/8	- oraliq va oqish
	2/8	- qoramtir va oq