Guruh Askarov Abror 2-Aamaliy mashg’

211-17 guruh Askarov Abror
2-Aamaliy mashg’ulot
Mavzu: Nutq signallarni asosiy parametrlarini xishoblashni o‘rganish.
Ishdan maqsad:

Nutq signalllarini asosiy parametrlarini xisoblash ko‘nikmasini xosil qilish.

Nazariy qism:

Nutqning energiyasi – ajratilgan sohaning yuzasini hisoblaydi. Buning uchun φ_i oraliqdagi koeffitsentlarning kvadratlarining yig‘indisi topiladi. Quyidagi formula asosida hisoblanadi.

Bu yerda   - Nutqning energiyasi,   - ajratilgan sohadagi qiymatlar.

Nutqning maksimum qiymatlari – nutqning ekstrimal nuqtalarining qiymatlari hisoblanib, bunda ajratilgan sohadagi maxsimumga intiluvchi nuqtalar topiladi. Maxsimum qiymatni topishda qiymatlararo o‘zaro sikl tashkil etish lozim bo‘ladi. Buning uchun ikkita sikl etilib, maksimumga erishish nuqtasi topilgandan so‘ng keyingi qadamga o‘tiladi va oldingi qadam bilan solishtiriladi. Ushbu jarayon quyidagi formula asosida hisoblanadiBu yerda    - Nutqning energiyasi,   - ajratilgan sohadagi qiymatlar.

Nutqning maksimum qiymatlari – nutqning ekstrimal nuqtalarining qiymatlari hisoblanib, bunda ajratilgan sohadagi maxsimumga intiluvchi nuqtalar topiladi. Maxsimum qiymatni topishda qiymatlararo o‘zaro sikl tashkil etish lozim bo‘ladi. Buning uchun ikkita sikl etilib, maksimumga erishish nuqtasi topilgandan so‘ng keyingi qadamga o‘tiladi va oldingi qadam bilan solishtiriladi. Ushbu jarayon quyidagi formula asosida hisoblanadi

Bu yerda - Boshlang‘ich maksimum qadam,  - Maksimum qiymat.

Nutqning minimum qiymatlari – nutqning ekstrimal nuqtalarining qiymatlari hisoblanib, bunda ajratilgan sohadagi minimumga intiluvchi nuqtalar topiladi. Matematik algoritm maksimum qiymatlarni topish algoritmi bilan bir xil bo‘lib, quyidagi formula orqali aniqlanadi.

Barcha tillarni tanish algoritmlari va tizimlarini  yaratishda birinchi bosqich akustik tahlil hisoblanadi. Akustik tahlil bosqichi-nutqning fizik xususiyatlarini o‘rganuvchi bosqich bo‘lib, bunda nutqning turli fizik xarakteristikalari o‘rganiladi. Ushbu bosqich asosan nutqning kuyidagi parametrlariga asoslanadi:

- nutqning energiyasi;

- maxsimum va minimum qiymatlari soni;

- markazdan o‘tuvchi asosiy nuqtalar soni;

- nutqli signalning o‘sish va kamayish  yuzalari;

- takrorlanuvchi qismlarning xolati;

- nutqning jimlik xolati, shumlar;

- nutqning balandlik koeffitsentlari.

Ushbu parametrlar asosida o‘zbek tilidagi turli tovushlarining holatini aniqlash mumkin.  Buning uchun albatta yuqoridagi parametrlarning matematik algoritmlari asosida o‘zbek tilidagi  tovushning parametrlari bir-biri solishtirish natijasida ularning o‘zaro farqli tomonlarini aniqlash mumkin. Buning uchun albatta birinchi navbatda unli tovushlar ustida tadqiqot ishlari amalga oshiriladi. Ushbu unli tovushlarning  akustik jihatdan o‘xshashlik tomonlarini yuqoridagi  parametrlar asosida  aniqlash mumkin va quyidagicha bir-biridan farqli tomonlari ajratiladi.

№	Talaffuz qilish	Nutq signalining ko‘rishi
0	nol