Havo yo’llari va unung xalq xojaligidagi o’rni. Xalqaro aeroportlar xaqida malumotlar. Aerodrom va uning asosiy elementlari. Nazorat savollari

Havo yo’llari va unung xalq xojaligidagi o’rni. Xalqaro aeroportlar xaqida malumotlar. Aerodrom va uning asosiy elementlari.
Nazorat savollari
1.Havo yo’li va havo yo’nalishlarini jihozlash deganda nima tushunasiz?

2.O’zbekiston havo yo’llari tarmog’i haqida ma’lumot bering?

3.Havo transportining afzalligi nimadan iborat?

4.Havo transportning kamchiliklari?

5.Aerodrom va uning asosiy elementlari haqida tushuncha bering?

1992 yil 28 yanvar - "O’zbekiston havo yo’llari" Milliy aviakompaniya tashkil topgan kun.



19-rasm. O’zbekiston havo yo’llari milliy aviakompaniyasi
“Navoiy” xalqaro aeroporti negizida tashkil etilgan va zamonaviy aeronavigatsiya uskunalari bilan jihozlangan Xalqaro intermodal logistika markazi, ob-havo sharoiti qanday bo’lishidan qat’i nazar, barcha turdagi avialaynyerlarni qabul qilish imkoniga egadir. O’zbekistonda 150000 km dan ortiq havo yo’llari mavjud. Havo transporti texnik jihozlari asosiy elementlariga uchish apparatlari (samolyot va vertolyotlar), aeroportlar, samolyot remonti zavodlari va boshqalar kiradi.

Uchish apparatlari

Uchish apparatlari havo transportining asosiy aktiv biriligidir. Ular o’z vazifalariga kura yo’lovchilar tashuvchi, yuk tashuvchi, yuk va yo’lovchilarni birga tashuvchi, maxsus ishlarni bajaruvchi (masalan, qishlok ho’jaligiga xizmat qiluvchi, sanitariya, aerofotosnimka ishlarini bajaruvchi), sport va o’quv-trenirovka samolyotlari va vertolyotlariga bo’linadi.

Uchish masofalari, yo’lovchilar sig’imi va yuk ko’tara olishiga qarab, yo’lovchilar tashuvchi samolyotlar magistral va mahalliy havo trassalarida uchuvchi samolyotlarga bo’linadi (5.1.1-jadval.).

5.1.1-jadval.

Samolyot va vertolyotlar turlari

Samolyot va vertolyotlar turlari	Yo’lovchi joylari soni	YUk ko’tara olishi, t	Ko’tarilish maksimal og’irligi,t	Kreserlik uchish tezligi, km/s		Qo’nmasdan ucha olish masofasi, Km
1	2	3	4	5		6
Magistral trassalarda uchuvchi samolyotlar
TU-154	158-164	18,0	90,0	900-1000	7000
IL-62	186-198	23,0	165,0	900-1000	9000-11000
Maxalliy trassalarda uchuvchi samolyotlar
AN-24	50	5,7	21,0	450-500	1900
YAK-40	24-30	2,28	13,7	550-600	500
Vertolyotlar
MI-6	80	5-8	39,0	250	620
MI-8	28	3-4	12,0	225	425
MI-10	28	8-12	12,0	180	500

Maksimal kutarila olish og’irliklariga qarab samolyot va vertolyotlar turtta sinfga bo’linadi (5.1.2-jadval.).

5.1.2-jadval.

Maksimal ko’tarila olish og’irligi bo’yicha samolyotlar va vertolyotlar sinfi.

Sinflar	Maksimal ko’tarila olish og’irligi
	Samolyotlar	Vertolyotlar
I sinf	50 t dan ortiq	10 t dan ortiq
II sinf	20-50 t	5-10 t
III sinf	10-20 t	2-5 t
IV sinf	1 t gacha	2 t gacha

Havo transportining afzalligi tez va baland ucha olishi bilan aloqani tezda amalga oshirishidir. Muayyan punktlar orasida aloqa o’rnatish uchun havo yo’llari uchun aeroport qurish va yangi avialiniyani radiotexnika vositalari bilan jihozlashning o’zi kifoya qiladi. Tayyoragohlarni boshqa transport turlari bora olmaydigan tumanlarga qurish mumkin. Havo yo’li samolyot xizmati uchun hamma vaqt tayyor. Uni avtomobil yo’llari va temir yo’llar kabi qurish yoki suv magistrali kabi chuqurlatish va kengaytirish talab etilmaydi. Mana shuning uchun ham fuqoro aviatsiyasi transportning boshqa turlariga qaraganda juda qisqa muddatlarda yangi aloqa yo’llari tashkil qilishga qodir.