I. R. Galperin «matn» (tekst) tushunchasini «kontekst» tushunchasidan farqlamoq zarurligini aytadi va quyidagilarni alohida ta’kidlaydi: «Kontekst bu ekologik tushunchadir. Boshqacha aytganda, kontekst lingvistik


Download 15.5 Kb.
Sana02.01.2022
Hajmi15.5 Kb.
#187132
Bog'liq
Matn


Har qanday matnni unda ifodalangan axborotning hajm belgisiga ko’ra minimal matn va maksimal matn tiplariga ajratish mumkin. matn deganda nimani tushunmoq lozim, uning komponentlari qanday belgilanadi, degan savollar ko‘ndalang turadi. Bu haqda ham tilshunoslar tomonidan turli xil fikrlar bildirilmoqda. N.V.Petrovaning e’tirof etishicha, «matn» tushunchasini tor ma’noda ham, keng ma’noda ham talqin etish mumkin. Uni tor, ya’ni an’anaviy ma’noda tushunilganda tugal fikr bildiruvchi va kommunikativ ma’no kasb etuvchi har qanday jumlani,uning hajmidan qat’i nazar, matn deb atash mumkin.Badiiy uslubda yozilgan matnda minimal matn deb biror mavzuni yoritishga bag’ishlangan qatralar, xalq donishmandligini ifodalaydigan maqol, metal va aforizmlar, mimiatyuralar, hajviy asarlar, nomalar, she’r va she’riy parchalar, umuman kichik mavzuni qamrab oluvchi bir necha gaplardan iborat butunlik tushuniladi. Matnning ichki tomonini mazmun yaxlitligi, tashqi tomonini esa turli shakldagi bog’lamalar, sintaktik vositalar birlashtirib turadi.Makro matn deyilganda keng ko’lamdagi voqealarni yoritish ehtiyoji bilan yuzaga kelgan butunlik nazarda tutiladi. Badiiy uslubda hikoya, qissa roman, epopeya kabi yirik hajmli asarlar makro matnlar hisoblanadi. Bunday matn tarkibid epigraf, so‘zboshi, epilog kabi yordamchi qismlar ham ishtirok etishi mumkin. Ular asar mazmuni va g‘oyasiga, shuningdek mavzuning tanlanishi va yoritilishiga oid ayrim masalalarga qo’shimcha izoh va sharh bo’lib keladi. Makro matn tashqi jihatdan turlicha shakllangan bo’ladi.matn har doim nimanidir tasdiqlovchi yoki inkor etuvchi xabar ifodasini anglatadi. Bundan tashqari, yuqorida eslatib o‘tilgan kontekst haqidagi ma’lumot ham bir-biriga yaqin nomlar bilan ataluvchi ikki tushunchani (tekst va kontekstni) farqlab o‘rganish uchun asos bo‘la oladi.

Kontekst – bu ekologik tushunchadir. Boshqacha aytganda, kontekst lingvistik muhitdir».



I.R.Galperin «matn» (tekst) tushunchasini «kontekst» tushunchasidan farqlamoq zarurligini aytadi va quyidagilarni alohida ta’kidlaydi: «Kontekst – bu ekologik tushunchadir. Boshqacha aytganda, kontekst lingvistik muhitdir».

kontekst matn shakllanishiga ta’sir o‘tkaza oladi, zotan, matn til va nutq muhitlari og‘ushida vujudga keladi.
Download 15.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling