Ideal gazning xolat tenglamasi. «Ideal gaz»

Ideal gazning xolat tenglamasi.

«Ideal gaz» tushunchasi tabiat xodisalarni su’niy ravishda soddalashtirish natijasida vujudaga keltirilgan tasavvurlardan biridir. Ideal gaz modelini kuydagi soddalashtirishlar asosida vujudga keltirilgan:

1. 
   gaz molekulalari orasida uzaro ta’sirlashish kuchlari mavjud emas;
   

2. 
   gaz molekulalarining ulchamlari xisobga olmasa xam buladigan darajada kichik;
   
   
3. 
   gaz molekulalarning uzaro tuknashuvlari xuddi elastik sharlarning tuknashuvidek sodir buladi.
   
   

Uzgarmas m massali gaz xolatining uzgarishlarida uch parametr (p, V, T) dan biri uzgarmasdan saklanib. kolgan ikkitasi uzgarishi mumkin. Bunday xollarda sodir buladigan protsesslar izoprotseyeslar deyiladi.

1. Izotermik protsess uzgarmas temeratura (T-const) da gaz xolatining uzgarishi tufayli sodir buladigan protsessdir. U Boyl-Mariott konuni bilan ifodalanadi: izotermik protsess sodir bulayotgan uzgarmas massali bosimning xajmiga kupaytmasi uzgarmas kattalikdir, ya’ni

Mazkur boglanish diagrammada giperbola tarzida aks etadi rasmda, uni izoterma deb ataladi.

2. Izobalik protsess uzgarmas bosim (р=соnst) da amalga oshadi va Gey-Lyussak konuniga buysunadi: izobarik protsess tufayli uzgarmas massali (m=const) gaz xajmining temperaturaga boglik ravishda uzgarishi

ifoda bilan xarakterlanadi. Bugdagi V₀ - gazaning 0⁰С dagi xajmi, V - gazning t⁰С dagi xajmi, esa xajmiy kengayish termik koeffitsiyenti. Barcha gazlar uchun

Р T=const 0 V

bulib, у 1 K (ya’ni 1⁰С)ga izobarik ravishda kizdirilgan gaz xajmining nisbiy “

ortishi ni xarakterlaydi.

(V,t) boglanish diagrammada tugri chizik bilan tasvirlanadi, uni izobara deb ataladi.

Yukoridagi munosabatni kuyidagicha uzgartiraylik:

V V^­0 0

yoki shaklda xam yozish mumkin. Demak, izobarik protsess sodir bulayotgan uzgarmas massali gaz uchun xajmning termodinamik temperaturaga nisbati uzgarmas kattalik ekan, ya’ni



3. Izoxorlik protsess uzgarmas xajmda (V=const) amalga oshadi. U Sharl konuni bilan aniklanadi: izoxorik protsessda uzgarmas massali (m=const) gaz bosimining temperaturaga boglik ravishda uzgarishi

munosabat bilan xarakterlanadi. Bundagi r va r0 mos ravishda t⁰C df 0⁰C gazning bosimlari, esa bosimning termik koeffitsiyenti. Ideal gaz uchun , у 1 K (ya’ni 1⁰С)ga izoxorlik ravishda kizdirilgan gaz bosimining nisbiy ortishi ni xarakterlaydi. Izoxlik protsessning grafigi (p,t) diagrammada tugri chizikdan iborat buladi (rasm). Uni izoxora deb ataladi. Yukoridagi ifodani uzgartirib

P

P₀

273,15 0 t

-rasm.
kurishida xam yozish mumkin.

Yukoridagi munosabatlarni yagona ifoda bilan birlashtirilsa, uchala parametri uzgarayotgan gaz xolatining tenglamasini vujudga keltirish mumkin.
YA’ni
kurinishga keladi. U Klapeyron - Mendeleyev tenglamasi deb ataladi.