Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish va o’quvchilarni aqliy tarbiyalash

Navoiy Davlat Pedagogika instituti Boshlang’ich ta’lim uslubiyoti Maktabgacha ta’lim yo’nalishi 2-kurs g1 guruh talabasi Rustamova Shalolaning Umumiy pedagogika fanidan tayyorlagan

Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish va o’quvchilarni aqliy tarbiyalash

• Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish va o’quvchilarni aqliy tarbiyalash

1. Dunyoqarash mohiyati, turlari

• 1. Dunyoqarash mohiyati, turlari

• 2. Mifologik dunyoqarash

• 3. Diniy dunyoqarash

• 4. Falsafiy dunyoqarash

Dunyoqarash

• Inson o’zini va dunyoni zaruriy ravishda anglashi,tushunishi,bilishi va baholashi natijasida yuzaga kelgan xulosalari,bilimlari asosida shakllangan turli mazmun va darajadagi umumlashmalar tizimidir

• Kishilarning olam va uning o’zgarishi, rivojlanishi haqidagi ilmiy, falsafiy, siyosiy, huquqiy, axloqiy, estetik, diniy va hokazo qarashlari va tasavvurlari majmuasidir.

• Dunyoqarash – bu olam haqidagi yaxlit umumlashtirilgan bilimlar to’plami.

Dunyoqarash tushunchasi “ dunyoni his qilish”, “dunyoni tushunish” iboralari bilan uzviy bog’liqdir.

• Dunyoqarash tushunchasi “ dunyoni his qilish”, “dunyoni tushunish” iboralari bilan uzviy bog’liqdir.

• Dunyoqarash faqatgina insongagina xos xususiyat bo’lib, hayvonot dunyosi, boshqa narsa, buyumlar va mavjudodlar uchun bu hol yotdir.

Hozirgi sharoitda kishilarning ongi, dunyoqarashida yangicha fikrlahs yo’sini mustahkamlansa, mustaqillikning g’oyasi, mazmuni va mohiyati ularga tushuntirilmasa katta o’zgarish sodir bo’lmasligi mumkin.

• Hozirgi sharoitda kishilarning ongi, dunyoqarashida yangicha fikrlahs yo’sini mustahkamlansa, mustaqillikning g’oyasi, mazmuni va mohiyati ularga tushuntirilmasa katta o’zgarish sodir bo’lmasligi mumkin.

Aql har bir insonga xos tug’ma xususiyat bo’lib, miya sog’ bo’lsa, aql ham yaxshi ishlaydi, aksincha miya kasallangan bo’lsa aql past, zaif bo’ladi. Aqli zaif kishi dunyoni bilishda, oldingi avlodlar tomonidan yaratilgan ilmlarni va mavjud bilimlarni o’zinikiga aylantirib o’zlashtira olishdaqiynaladi. Ilm va bilim bir narsa emas, ilm mavjud, bor, yaratilgannarsa bilim esa kishi mtomonidan bilib olinadigan, o’ziniki qilib olinadigan narsadir.

• Aql har bir insonga xos tug’ma xususiyat bo’lib, miya sog’ bo’lsa, aql ham yaxshi ishlaydi, aksincha miya kasallangan bo’lsa aql past, zaif bo’ladi. Aqli zaif kishi dunyoni bilishda, oldingi avlodlar tomonidan yaratilgan ilmlarni va mavjud bilimlarni o’zinikiga aylantirib o’zlashtira olishdaqiynaladi. Ilm va bilim bir narsa emas, ilm mavjud, bor, yaratilgannarsa bilim esa kishi mtomonidan bilib olinadigan, o’ziniki qilib olinadigan narsadir.

• Kishining o’rab olgan moddiy dunyo, predmet va hodisalarning ongimizda aks etishidir.Hissiy bilish sezgidan tasgqari, hissiy qabullash tasavvur kabi shakllariga egabo’lib, ular hamvoqea va hodisalarni chuqur bilishga xizmat qiladi.

Shuday qilib, bilish, ilmiy dunyoqarash jonli kuzatishdan

• Shuday qilib, bilish, ilmiy dunyoqarash jonli kuzatishdan

• abstrakt tafakkurga va undan amaliyotga o’tish orqali amalga oshadi.

Mifologik dunyoqarash

• Ijtimoiy taraqqiyotning eng boshlang’ich davriga xos bo’lgan xalq og’zaki ijodi-naql va afsonalarda gavdalantirgan ijtimoiy ongning asosiy shaklidir. Mifologik ( yunoncha- mifos- naql, rivoyat, logos-tushuncha, ta’limot) dunyoqarash- ijtimoiy taraqqiyotning eng boshlangich davriga xos bo’lgan xalq og’zaki ijodi-naql va afsonalarda gavdalantirgan ijtimoiy ongning asosiy shaklidir

Diniy dunyoqarash-olamdagi voqea va hodisa sabablarini,insonning orzu-umidlarini ilohiy kuchlar,oldindan belgilangan qismat,taqdir bilan bog’lab tushunishdir.

Falsafiy dunyoqarash-dunyoni, borliqni aqliy jihatdan mantiqiy, izchil umumlashtirib tushuntiruvchi nazariy qarashlar tizimidir

Dunyoqarash pedagogik jarayonda ham asos bo’lib xizmat qiladi. Bilimlarni egallash murakkab jarayon bo’lib, u insondagi eng avvalo fiziologik jihatdan barkamollikni, ya’ni 5 asosiy sezgi organlarini bus-butun bo’lishini hamda bilim olish uchun tinimsiz mashq qilishni talab etadi. Inson tafakkuri vositasida ilm egallaydi, ilm tufayli dunyoni biladi va uni boshqaradi, tasbiatniu o’ziga moslashtiradi. Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish avvalo, maktablarda o’qitiladigan tabiiy-ilmiy, aniq fanlarning, shu bilan birga adabiyotning, xalq og’zaki ijodi, ertak hikoya va qissalarning ahmiayti beqiyosdir.

Yosh avlodni ilmiy dunyoqarashini shakllantirish hamda davrlarda millatning ig’or kishilari diqqat markazida bo’lib kelgan. Insoniyat boshidan kechirgan barcha tuzumlarda davrning o’qimishli, ziyoli, bilimdon kishilari dunyo ilm faniga umuminsoniy madaniyatiga salmoqli hissalarini qo’shganlar. Bilim olish, albatta, yoshlikdan boshlanadi. “Yoshlikda olingan ilm toshga o’yilgan naqshdir”,- deydi dono xalqimiz. Bilimli kishi hech qachon tarix sahifalatidan, xalqimizning qalbidan o’chmaydi.

• Yosh avlodni ilmiy dunyoqarashini shakllantirish hamda davrlarda millatning ig’or kishilari diqqat markazida bo’lib kelgan. Insoniyat boshidan kechirgan barcha tuzumlarda davrning o’qimishli, ziyoli, bilimdon kishilari dunyo ilm faniga umuminsoniy madaniyatiga salmoqli hissalarini qo’shganlar. Bilim olish, albatta, yoshlikdan boshlanadi. “Yoshlikda olingan ilm toshga o’yilgan naqshdir”,- deydi dono xalqimiz. Bilimli kishi hech qachon tarix sahifalatidan, xalqimizning qalbidan o’chmaydi.

Sharq va G’arb musulmon dunyosi mutafakkirlari

• Al- Kindiy, Gazzoliy, Beruniy, Xorazmiy, Naqshbandiy, Yassaviylarni, G’arb allomalari I.Kant, F.Gegel, L.Feyerbax, A.Shopengauerlar

• ning nomlarini tilga olmasdan bo’lmaydi.

Dunyoqarashning ikkita darjasi mavjuddir. Birinchisi, kishilarning kundalik hayotiy amaliy tajribasi hamda kasbiy faoliyati asosida to’plangan bilimlar, tasavvurlar, qarashlar tashkil qilsa

• Dunyoqarashning ikkita darjasi mavjuddir. Birinchisi, kishilarning kundalik hayotiy amaliy tajribasi hamda kasbiy faoliyati asosida to’plangan bilimlar, tasavvurlar, qarashlar tashkil qilsa

Foydalanilgan adabiyotlar