Ilmiy-tadqiqotlarni tashkil etish yo‘llari

ILMIY-TADQIQOTLARNI TASHKIL ETISH YO‘LLARI
19/10/2022 
rsem
Tadqiqot – sifat jihatidan yangi moddiy va maʼnaviy qadriyatlar yaratadigan yoki subyektiv yangini yaratish natijasi bo‘lgan faoliyat jarayoniga nisbatan aytiladi. Tadqiqot ilgari hech qachon mavjud bo‘lmagan qandaydir yangi sifat yaratadigan faoliyatdir.
Ilmiy tadqiqotning maqsadi – obyekt, jarayon yoki hodisani har tomonlama, ishonchli o‘rganish; fanda ishlab chiqilgan tamoyillar asosida ularning tuzilishi, aloqalari va munosabatlari va bilish usullari, shuningdek, inson uchun foydali natijalarni olish va ishlab chiqarish (amaliyot)ga joriy etish hisoblanadi.
Ilmiy tadqiqotlar ishlab chiqarish bilan bog‘liqlik turi va uning uchun ahamiyatlilik darajasiga ko‘ra tasniflanadi; mo‘ljallangan maqsad; moliyalashtirish manbalari va texnik xizmat ko‘rsatish muddati.
Har bir tadqiqot ishini maʼlum bir yo‘nalishga kiritish mumkin. Ilmiy yo‘nalish deganda o‘z sohasida tadqiqot olib borilayotgan fan yoki fanlar majmuasi tushuniladi (masalan, texnik, ijtimoiy va boshqalar).
Ilmiy yo‘nalishning tarkibiy bo‘linmalari murakkab muammolar, mavzular va ilmiy masalalardir.
Muammo – yechimlari jamiyatda pishib yetilgan murakkab nazariy va amaliy muammolar yig‘indisidir. Bu inson amaliyotda qiyinchiliklarga duch kelganda yoki hatto maqsadga erishishning “imkonsizligi”ga duch kelganda paydo bo‘ladi.
Ilmiy tadqiqot mavzusi muammoning ajralmas qismidir. Mavzu bo‘yicha tadqiqotlar natijasida muammoning bir qismini qamrab oluvchi maʼlum bir qator ilmiy savollarga javoblar olinadi. Ilmiy masalalar deganda ilmiy tadqiqotning aniq mavzusiga oid kichik ilmiy vazifalar tushuniladi.
Ilmiy tadqiqot yo‘nalishi, muammolari, mavzularini tanlash va ilmiy savollarni shakllantirish juda masʼuliyatli vazifadir.
Muammo va tadqiqot mavzusini tanlashda, avvalo, o‘rganilayotgan yo‘nalishdagi qarama-qarshiliklarni tahlil qilish asosida muammoning o‘zi shakllantiriladi va kutilgan natijalar umumiy maʼnoda aniqlanadi, so‘ngra muammoning tuzilishi ishlab chiqiladi, mavzular va ijrochilarning savollari aniqlanadi, ularning dolzarbligi aniqlanadi.
Ilmiy tadqiqot (izlanish) uchta tarkibiy qism: insonning maqsadli faoliyati, ilmiy mehnat predmeti va ilmiy mehnat vositalaridan iboratdir. Insonning maqsadli ilmiy faoliyati tadqiqot obyekti haqida (bo‘yicha) yangi bilimlarga yoki obyekt haqidagi (bo‘yicha) mavjud bilimlarni to‘ldirishga erishishda anglab yetishni bilishning aniq usullaridan va ilmiy uskunalardan (o‘lchov, hisoblash texnikalari) mehnat vositalaridan foydalanishga tayanadi. Ilmiy mehnat predmeti tadqiqotining faoliyati yo‘naltirilgan tadqiqot obyekti va u haqidagi (oldingi) bugungacha bo‘lgan bilimlar hisoblanadi. Tadqiqot obyektiga moddiy dunyoning har qanday materiali (elektrotexnik uskunalar, elektrlashtirilgan qurilmalar, mashina va mexanizmlar), jarayonlar (texnologik, energetik, agrotexnik, elektromagnit, moddiy materiallar elementlari va h.k.lar) kiradi
Inson hayot faoliyatining barcha sohalarida tadqiqot qiladi. Ijodkorlik namoyon bo‘lishining turli-tumanligini turli asoslariga ko‘ra turkumlash mumkin.
Ijodning turli ko‘rinishlari mavjud:

• 
  Ishlab chiqarish – texnikaviy;
  
• 
  Ixtirochilik;
  
• 
  Ilmiy;
  
• 
  Siyosiy;
  
• 
  Tashkilotchilik;
  
• 
  Falsafiy;
  
• 
  Badiiy;
  
• 
  Mifologik;
  
• 
  Diniy;
  
• 
  Kundalik tadqiqot turlari va hokazo. Boshqacha aytganda, tadqiqotning ko‘rinishlari inson amaliy va maʼnaviy faoliyatining ko‘rinishlariga mos keladi.