Iqtisodiy o'sish: kaptal jamg'arilishi va aholining o'sishi

IQTISODIY O'SISH: KAPTAL

JAMG'ARILISHI VA AHOLINING O'SISHI

Iqtisodiy o’sish — bu, ob’ektiv qonuniyat bo’lib, aholining o’sishi,

Iqtisodiy o’sish — bu, ob’ektiv qonuniyat bo’lib, aholining o’sishi,

ishlab chiqarish hajmining ma’lum bir vaqt davomida o’sishi kabi jarayonlar bilan

bog’langan. Iqtisodiy o’sish jami taklifning o’sishini yoki boshqacha

aytganimizda, potentsial YaIM hajmining oshishini bildiradi. Shunday qilib,

iqtisodiy o’sish nafaqat ishlab chiqarishning o’sishini, balki iqtisodiyot

potentsialining o’sishini ham bildiradi.Iqtisodiy o’sishda nafaqat mamlakat real daromadlarining o’sishi, shuningdek,

jon boshiga to’g’ri keladigan real daromadlarning o’sishi ham tushuniladi.

Iqtisodiy o’sish ikki xil usul bilan aniqlanadi va o’lchanadi.

Birinchi usul, YaIM (SIM)ni o’tgan davrga nisbatan o’zgarishi sifatida aniqlanadi

va mamlakatning umumiqtisodiy imkoniyatlari harakatini aniqlash uchun

ishlatiladi.

Ikkinchi usul, real YaIM (SIM)ning o’tgan davrga nisbatan aholi jon boshiga

o’zgarishi sifatida aniqlanadi.

Amaliyotda iqtisodiy o’sishning ikki xil

ko’rinishi farqlanadi: haqiqiy va potentsial.

Haqiqiy iqtisodiy o’sish - bu statistika organlari tomonidan muntazam nashr

etiladigan YaIM yoki boshqa makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning haqiqiy yillik

ko’payishidir.

Potensial iqtisodiy o’sish – bu iqtisodiyot o’sishi mumkin bo’lgan tezlikdir.

Potensial iqtisodiy o’sishni ta’minlovchi omillar bo’lib quyidagilar

hisoblanadi: resurslarning ko’payishi; samaradorlikni oshishi.

Iqtisodiy o’sishning Solou modelida kapitalning qanday o`sishi, ishchi kuchining o`sishi, texnologiya sohasida iqtisodiyotda bir-biri bilan muloqotga erishish, shuningdek tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning umumiy hajmga bog'liq. Tovarlar Taklifi va Ishlab Chiqish Funksiyasi. Solou modelidagi tovarlar taklifi kapital zaxirasi vaishchi kuchiga bog`liq bo’lganishlab chiqarish funksiyasiga asoslanadi: Y =F(K, L). Tovarlarga talab va iste’mol funksiyasi. Solou modelida tovarlarga talab istemol va investitsiyaga asoslanagan. Boshqacha aytganda,bir ishchi boshiga to'g'ri keladigan mahsulotybir ishchi boshiga invetitsiya i va ishchi boshiga istemo c o`rtasida taqsimlanadi: y =c +i.

Bozor siyosatining maqsadi jismoniy shaxslar farovonligini

maksimallashtirish kimki jamiyat uchun ishlab chiqaruvchi bo`lsa har bir shaxs

iqtisodiyotda kapitalning miqdorini o`zlari uchun g`amlamaydi hatto ishlab

chiqarish hajmining miqdorini ham.Ular o`zlari istemol qiladigan tovarlar va xizmatlarni g`amlaydi. Shunday

qilib, do`stona bozor siyosati barqaror holat uchun istemolning eng baland

darajasini tanlashni xohlaydi. K statsionar qiymati istemolni maksimal

lashtirganda kapitalning “oltin qoidasi"ebataladi

Istemol ishlab chiqarishning minus sarmoyasidir. Chunki biz barqaror holat

istemolini topishni hohlaganimizda investitsiya va ishlab chiqarish hajmining

barqaror qiymatini o`rniga qo`yamiz. Ishchi boshiga ishlab chiqarish barqaror

holati f(k*) , k* ishchi boshiga kapitalning barqaror holatidir. Bundan tashqari

barqaror holatda asosiy kapital o`zgarmaydi investitsiya tenglamasini

qadrsizlanishi dk*. y ni o`rniga f(k*) ni va I ni o`rniga dk* ni qo`yib ishchi boshiga

istemolni barqaror holatini yozishimiz mumkin.

c* = f (k*) − k*.

Bu tenglamaga ko`ra istemolning barqaror holati eskirishning barqaror

holatini qoplagandan keyin ishlab chiqarishning barqaror holatida hayotning

qandayligini ifodalashdir. Bu tenglamada barqaror holat istemolining natijasida

barqaror holat kapitalini ikkita qarshi effekti bor kuchayishi uchun. Bir tomondan

ko`proq kapital ko`proq ishlab chiqarish demakdir. Boshqa tomondan esa ko`proq

kapital ishlab chiqarish deganning manosi kapitalni qaytadan joylab foydalanish

demakdir.

Asosiy kapitalga qadar

qo`shimcha ishlab chiqarish hajmini oshishi f(k*+1)-f(k*), kapitalning marjinal

mahsuloti deyiladi MPK. Shunday qilib kapital istemoli qo`shimcha birligi tasiri

aniq eskirish hajmi d da MPK bo`ladi. Shuning uchun istemolda kapitalning asosiy

qo`shimcha darajasini MPK-d deymiz. Agar MPK-d>0 bo`lsa istemolni

kuchayishini kapital ortishini ko`ramiz shuning uchun k* oltin qoidadan past

bo`ladi. Agar MPK-d<0 bo`lsa istemolni pasayishi kapitalni ko`tarilishin

tamonlaydi shuning uchun k* oltin qoida darajasidan yuqori bo`ladi. Shunday

qilib quyidagi holat oltin qoidani tasvirlaydi.

MPK - =0.

Kapitalni oltin qoida darajasida kapitalni marjinal mahsulotida asosiy

eskirish MPK-d tenglamasi nol bo`ladi. Ko`rib turganimizdek bozor siyosati

iqtisodiyot uchun asosiy kapitalni oltin qoidasini topishni taqazo etadi