“iqtisodiyot nazariyasi” fanining predmeti va bilish usullari
Download 97.02 Kb.
|
“IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANINING PREDMETI VA BILISH USULLARIIqtisodiyot nazariyasi qachon fan sifatida shakllana boshlagan? kishilik jamiyati vujudga kelgandan boshlab; XVII–XVIII asrlar orasida; XIX asrda; A.Smitning «Xalqlar boyligi...» kitobi chop etilishi bilan; o‘rta asrlarda. Quyidagilardan qaysi biri iqtisodiy modelning mazmunini ifodalaydi?iqtisodiy prognozlash; iqtisodiy tamoyillar majmuasi; iqtisodiy jarayon va hodisalarning obyektiv xususiyatlariga va tadqiqot maqsadi va xarakteriga ko‘ra abstrakt tarzda umumlashtirib ifodalangan reallikning konstruksiyasi, maketi, andozasi; iqtisodiyot va siyosatning ideal tipi bo‘lib, uni amalga oshirish uchun zarur; iqtisodiy bilish usullari. Quyida ifodalangan iqtisodiy maqsadlardan qaysi birini aniq miqdor bilan o‘lchash mumkin?iqtisodiy kafolat; iqtisodiy erkinlik; to‘la bandlik; daromadlarni adolatli taqsimlash; ijtimoiy himoya. Pozitiv iqtisodiy nazariya:iqtisodiy hodisalarni qanday bo‘lsa, shundayligiga o‘rganadi; iqtisodiy hodisalar qanday bo‘lishi kerakligini ko‘rsatadi; iqtisodiy rivojlanishdagi ijobiy tendensiyalarni o‘rganadi; bildirilgan fikrlarni tahlil qiladi; iqtisodiy tahlillarni umumlashtiradi. Agar iqtisodiy jihatdan umumlashtirish dalillar, raqamlarga asoslansa, u holda bunday tahlil usuli:bayon qilish; qiyosiy tahlil; tarixiy; deduktiv; induktiv hisoblanadi. Agar iqtisodiyotda korxona, firma, uy xo‘jaligi, alohida olingan bozorlar muammosi tadqiq qilinsa, bunday tahlil:normativ; pozitiv; ilmiy abstraktiv; mikroiqtisodiy; makroiqtisodiy bo‘ladi. Qur’oni Karimda aks etgan asosiy iqtisodiy g‘oya nimadan iborat?insonlar dehqonchilik va hunarmandchilik bilan shug‘ullanishi ta’kidlangan; “ehtiyoj” tushunchasi ta’riflangan va jamiyat hayotida moddiy ehtiyojlar ahamiyati ko‘rsatib berilgan; musulmonlar qardoshligi g‘oyasi ilgari surilgan, mulk muqaddasligi qayd qilingan, savdoga katta o‘rin berilgan va jamiyat tengsizligi azaldan deb tan olingan; moddiy boylik yaratishda mehnat va mehnat qurollarining o‘rni belgilab berilgan; yuqoridagilarning barchasi to‘g‘ri. Iqtisodiyot nazariyasining qaysi oqimida savdo-sotiq va asosan, tashqi savdo barcha boyliklarning manbai deb hisoblanadi?merkantilizm; fiziokratlar; klassik burjua iqtisodiy maktabi; marksistik nazariya; marjinalizmda. Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasining qaysi oqimida iqtisodiy o‘sishni ta’minlashning va tartibga solishning asosiy vositasi pul deb hisoblanadi?keynschilar; monetarizm; institutsionalizm; liberalizm; yangi iqtisodiy oqimlarda. “Iqtisodiyot nazariyasi” fanining predmeti nimadan iborat?ijtimoiy munosabatlarni o‘rganishdan; siyosiy munosabatlarni o‘rganishdan; iqtisodiy munosabatlarni va ijtimoiy xo‘jaliklarni samarali yuritishning iqtisodiy qonun-qoidalarini o‘rganishdan; huquqiy munosabatlarni o‘rganishdan; tashkiliy munosabatlarni o‘rganishdan. “BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI” Bozor (aralash) iqtisodiyoti asosini tashkil etadi: mulkchilikning turli-tumanligi va ularning tengligi qonun tomonidan birday muhofaza qilinishi; xususiy mulkchilikning qonun asosida alohida qo‘llab-quvvatlanishi; hamkorlikdagi mulk alohida qo‘llab-quvvatlanishi; jamoa mulkiga alohida e’tibor berilishi; davlat mulki asosiy o‘rin tutishining ta’minlanishi. Bozor iqtisodiyotini harakatlantiruvchi kuch, bu – ...iqtisodiy faoliyat erkinligi, xususiy mulkning ustunligi, daromadlarning cheklanmaganligi; iqtisodiy faoliyat erkinligi, raqobat, daromadlarning cheklanmaganligi; raqobat, davlatning qo‘llab-quvvatlashi, daromadlarning chek- lanmaganligi; iqtisodiy faoliyat erkinligi, davlatning qo‘llab-quvvatlashi, daro- madlarning cheklanmaganligi; raqobat, iqtisodiy faoliyat erkinligi, xususiy mulk ustunligi. Bozor iqtisodiyotining obyekti:tovar, korxona; tovar, jamoa xo‘jaligi; tovar, pul (agregati) pul, korxona; pul, pul tizimi. Bozor iqtisodiyotining subyekti:firma, korxona, uy xo‘jaligi, tovar; firma, korxona, uy xo‘jaligi, davlat, pul; firma, korxona, uy xo‘jaligi, moliyaviy institutlar; firma, korxona, davlat, moliyaviy institutlar; firma, korxona, uy xo‘jaligi, davlat, moliyaviy institutlar. Bozor iqtisodiyotining muhim afzalliklaridan biri cheklangan resurslar sharoitida:iqtisodiy resurslarni samarali taqsimlash; resurslarni qimmatga sotish; resurslarni arzon sotib olish; resurslarni qimmatga sotib olish; resurslarni arzon sotishni ta’minlash. Faoliyat natijasi qanday bo‘lishi ehtimolini bilgan holda, bari bir oqibati qanday tugashini aniq, aytib bo‘lmaydigan vaziyat, ya’ni noaniqlik quyidagilarni ifodalaydi:tavakkalchilik yutug‘i; risk mardlik belgisi; xatarning namoyon bo‘lishi; tavakkalchilik xatari; tavakkalchilik natijasi. Biz ko‘pincha sifatsiz tovar sotib olganimizda aldagan sotuvchini jazolashga urinmaymiz. Sababi, ...yuz-xotir qilamiz; rahmimiz keladi; asabimizni buzishni xohlamaymiz; olgan nafimiz, qilgan transaksion xarajatlarimizni qoplamaydi; sifatsiz bo‘lsa ham, zarur. Chayqovchilik faoliyati ...qonun asosida ish yurituvchi tadbirkorlar uchun riskni orttiradi; narxlarning beqarorligi tamoyilini kuchaytiradi; iqtisodiy bum va retsessiyaga olib keladi; doimo foyda olishga olib keladi; tadbirkorlar uchun riskni kamaytiradi. Quyidagi ta’riflardan qaysi biri bozor iqtisodiyotining mohi- yatini to‘laroq xarakterlaydi?mehnat taqsimoti mavjud bo‘lgan iqtisodiyot; iqtisodiy subyektlar faoliyati erkin amalga oshiriladigan iqtisodiyot; xususiy mulk ustunligiga asoslangan hamda iqtisodiy jarayonlar bozor mexanizmi yordamida boshqariladigan va tartibga solinadigan iqtisodiyotdir. urf-odat, udumlar va an’analarga asoslangan iqtisodiyot; yuqoridagilarning barchasi. Bozor iqtisodiyotining qaysi subyekti iqtisodiy resurslarni yetkazib beruvchisi va pirovard mahsulotlarning asosiy iste’molchisi hisoblanadi?uy xo‘jaliklari; korxonalar; davlat tashkilotlari; davlat muassasalari; chet elliklar. JAHON XO‘JALIGI VA UNING EVOLYUTSIYASIJahon xo‘jaligining tarkib topishida dunyoning hudud ji- hatidan bo‘lib olinishi, katta mustamlaka imperiyalar tashkil bo‘lishi muhim rol o‘ynagan. Bu jarayon qachon nihoyasiga yetgan? XVIII asr oxirlarida; XVIII asr oxiri XIXasr boshlarida; XIX asr o‘rtalaridan boshlanib XIX-asr oxirida; XIX asr oxiri XX-asr boshlarida; XX asr boshidan boshlanib XX-asr o‘rtalarida; Jahon xo‘jaligi tarkibidagi rivojlanish jihatidan yetakchi bo‘lgan mamlakatlarga ...aholi jon boshiga yaratilgan YAIM yuqoriligi; dunyo mineral resurslarini iste’mol qilishdagi ulushi yuqoriligi; YAIMda axborot kommunikatsiya xizmatining ulushi yuqoriligi; sanoat mahsulotida yuqori darajadagi intellektual salohiyatni talab qiluvchi tovarlar ulushining ko‘pligi; YAIMda agrar sektor ulushining yuqoriligi xos emas. O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar:Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti darajasida; barcha mamlakatlar bilan ko‘p tomonlama hamkorlik asosida; ko‘p tomonlama hamda ikki tomonlama hamkorlik asosida; barcha mamlakatlar bilan ikki tomonlama hamkorlik asosida; musulmon davlatlari doirasidagi hamkorlik asosida olib boriladi. O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar qanday tamoyillarga asoslanadi?umuminsoniy qadriyatlar va milliy manfaatlar mushtarakligiga; milliy va davlat manfaatlari birligiga; milliy va guruhiy manfaatlar uyg‘unligiga; umuminsoniy va qo‘shni mamlakatlar manfaati mushtarakligiga; turli qatlamlar manfaatlarini bir qilib, umumlashtirishga. O‘zbekistonning jahon bozoriga kirib borishiga nima to‘s- qinlik qilishi mumkin?chet el investorlarini jalb etish; pirovard mahsulotni ishlab chiqarishni ko‘paytirish; sanoatni mahalliylashtirish; noraqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarish; mamlakat eksport salohiyatini kengaytirish. Hozirgi paytda korporatsiyalarning asosiy maqsadi:foydani eng yuqori darajaga ko‘tarish; ishlab chiqarishni eng yuqori darajaga ko‘tarish; bozor hajmini eng yuqori darajaga ko‘tarish; ish bilan ta’minlashni eng yuqori darajaga ko‘tarish; resurslarni ishga solishni eng yuqori darajaga ko‘tarish. Xalqaro savdo tashkilotiga a’zo bo‘lgan mamlakatlar o‘zaro savdo qilganda boj to‘lovlari tovar qiymatining …a) 10%; b)15%;
c)8%; d)5%;
d)12% dan oshmasligi kerak. Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHOS) qachon tuzilgan?2001 yil 15 iyun; 2000 yil 15 iyun; 2002 yil 15 iyun; 2003 yil 15 iyun; 1999 yil 15 iyun; Korxonaning tashqi iqtisodiy faoliyatiga baho berishda qaysi ko‘rsatkich asosiy hisoblanadi?eksport hajmi; import hajmi; sof eksport hajmi; barterli ayriboshlash hajmi; bir-birini qoplovchi to‘lovlar hajmi. Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning eng oddiy shakli nima?boj ittifoqi; to‘lov ittifoqi; erkin savdo zonalari; umumiy bozor; iqtisodiy va to‘lov ittifoqi. ISTE’MOL, JAMG‘ARMA VA INVESTITSIYALARAholi iste’moli va pul jamg‘armalari darajasini belgilaydi- gan asosiy omil nima? milliy daromad; soliqlar darajasi; shaxsiy daromad; foiz stavkasi; ish haqi. Aholi iste’moli va pul jamg‘armalari o‘rtasidagi nisbatga qanday omil ta’sir ko‘rsatadi?aholi jamg‘argan boyligi darajasi; narxlar darajasi; narxlar, daromadlar va tovarlar taklifi o‘zgarishining kutilishi; iste’molchi qarzlari va soliq stavkalari darajasi; yuqoridagilarning barchasi. Shaxsiy daromad 150000 so‘m bo‘lib uning 130000 so‘mi is- te’molga ketsa, iste’molga o‘rtacha moyillik necha foizni tashkil qiladi?a) 83,5 %; b) 85,4 %; c) 87,0 %; d) 86,6%; e) 84,0 %.
220000 so‘m shaxsiy daromaddan 5000 so‘m jamg‘arma sifa- tida ishlatilsa, jamg‘armaga o‘rtacha moyillik necha foizni tashkil qiladi?a) 25,6 %; b) 26,0 %; c) 24,0%; d) 23,0%; e) 22,7 %. Quyidagilardan qaysi biri investitsiyalarning ichki manbai hisoblanadi?aksiyalarni sotishdan olingan mablag‘lar; obligatsiya zayomlari, bank kreditlari; foyda, amortizatsiya ajratmalari; byudjet mablag‘lari; homiylar mablag‘lari. Quyidagilardan qaysi biri investitsion faollik haqida xulosa chiqarish imkonini beradi?investitsiyalarning tarmoq tuzilishi; real investitsiyalar darajasining o‘zgarishi; investitsiyalarning takror ishlab chiqarish tuzilishi; investitsiyalarning texnologik tuzilishi; investitsiyalarning hududiy tuzilishi. Investitsiyalar darajasini belgilaydigan asosiy omil nima?investitsiyalardan kutilayotgan sof foyda normasi; bank foiz stavkasi; sof foyda normasi va foizning nominal stavkasi; sof foyda normasi va foizning real stavkasi; sof foyda miqdori. Investitsiyalar maqsadga muvofiq hisoblanganda uning da- rajasi qaysi omilga bog‘liq bo‘ladi?investitsion tovarlarni xarid qilish, ishlatish va xizmat ko‘rsatish xarajatlariga; texnika taraqqiyoti va texnologik o‘zgarishlarga; soliqlar darajasi va foizning real stavkasiga; a) va b) ga; yuqoridagi barcha omillarga. Investitsion sarflar nima uchun o‘zgaruvchan hisoblanadi?investitsion tovarlar noaniq xizmat muddatiga egaligidan; buyuk kashfiyotlar doimiy paydo bo‘lib turmaydi; foyda doimiy barqaror emas; davlat iqtisodiy siyosati o‘zgarib turadi; yuqoridagi barcha sabablarga ko‘ra. Foizniig muvozanatli stavkasi (pulga talab va pul taklifi kesishgan nuqta) nimaga ta’sir ko‘rsatadi?investitsiyalar darajasiga; yalpi milliy mahsulot darajasiga; moliyaviy va real kapitalning raqobatlashuvchi korxona va tar- moqlar o‘rtasida taqsimlanishiga; a va b to‘g‘ri; a va c to‘g‘ri. TOVAR-PUL MUNOSABATLARI RIVOJLANISHI BOZOR IQTISODIYOTI SHAKLLANISHI VA AMAL QILISHINING ASOSIDIR Qaysi nazariyada “tovarning qiymati unga sarflangan ijtimoiy zaruriy mehnat xarajatlari bilan o‘lchanadi”, deyiladi? marjinal nazariyada; klassik nazariyada; ratsionalistik nazariyasida; institutsional nazariyada; neoliberalizm nazariyasida. Qaysi nazariyada tovarning qimmati uning naf keltirishiga qarab, xaridorning iqtisodiy psixologik nuqtai nazaridan aniqlanadi deyiladi?marjinal nazariyada; klassik nazariyada; ratsionalistik nazariyada; institutsional nazariyada; neoliberalizm nazariyasida. Naflilikning pasayib borishi qonuni amal qilishini izohlashda quyidagilardan qaysi biri to‘g‘ri kelmaydi?qonunning amal qilishi qisqa muddatli davrga xos; universal qonun bo‘lib, doimo amal qiladi; amal qilish doirasi cheklangan bo‘lib, shaxsiy ehtiyojni qondira- digan, eng avvalo, kundalik ehtiyojlarni qondiradigan tovar, xizmatlarga tegishliligi; ko‘plab tovarlarga nisbatan qo‘llab bo‘lmaydi; naflilikni baholovchi yagona o‘lchov, ko‘rsatkich yo‘q. Hozirgi zamon pulining qadr-qimmati nima bilan o‘lcha- nadi?undagi oltin miqdori bilan; narxlar darajasi bilan; mutloq likvidliligi bilan; muomaladagi pul miqdori bilan; mamlakatning oltin zaxirasi bilan. Pul agregatlari, bu...likvidlik darajasi turlicha bo‘lgan barcha pul turlarining muayyan nisbatlardagi yaxlit massasi; naqd pullar va elektron pullarning ma’lum nisbatdagi pul massasi; cheklar, qimmatli qog‘ozlar jamlanmasi; naqd bo‘lmagan pullarning ma’lum nisbatdagi massasi; naqd pullar va qimmatli qog‘ozlarning ma’lum nisbatdagi massasi. Demonitizatsiya deganda nima tushuniladi?qog‘oz pullarning qadrsizlanishi; pulni yaroqsiz holga kelishi; qog‘oz pulni erkin ravishda oltinga almashtirish; pulning baho masshtabini almashtirish; oltinning pul funksiyasini bajarishini to‘xtatishi. Klassik iqtisod vakillari tovar qiymati qanday mehnat sarfla- rini ifodalaydi deb ko‘rsatishgan?individual; zaruriy; qo‘shimcha; ijtimoiy-zaruriy; ortiqcha sarflarini. Mehnat intensivligi nima?mehnatning aniq turining mahsuldorligi; mehnatning sarflanish tezligi va jadalligi; qo‘llaniladigan mehnat hajmining ortishi; qo‘llaniladigan mehnat hajmining qisqarishi; mehnatning unumdorligi. Pulning qaysi vazifasi narxning shakllanishi bilan bog‘liq?muomala vositasi; to‘lov vositasi; qiymat o‘lchovi; jamg‘arma vositasi; jahon puli. Natural xo‘jaligi nima?jamiyat uchun mahsulotni natural holda ishlab chiqaruvchi xo‘jalik; ishlab chiqarishni tashkil etish mashina va texnikalarga emas, qo‘l mehnatiga asoslangan xo‘jalik; bozorda sotish uchun emas, balki xo‘jalikning o‘z xodimlari va ishlab chiqaruvchilarning iste’moli uchun mahsulotlar ishlab chiqaradigan xo‘jalik; Download 97.02 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2020
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling