“iqtisodiyot nazariyasi” fanining predmeti va bilish usullari

“IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANINING PREDMETI VA BILISH USULLARI

1. 
   Iqtisodiyot nazariyasi qachon fan sifatida shakllana boshlagan?
   

1. 
   kishilik jamiyati vujudga kelgandan boshlab;
   
2. 
   XVII–XVIII asrlar orasida;
   
3. 
   XIX asrda;
   
4. 
   A.Smitning «Xalqlar boyligi...» kitobi chop etilishi bilan;
   
5. 
   o‘rta asrlarda.
   

2. Quyidagilardan qaysi biri iqtisodiy modelning mazmunini ifodalaydi?

1. 
   iqtisodiy prognozlash;
   
2. 
   iqtisodiy tamoyillar majmuasi;
   
3. 
   iqtisodiy jarayon va hodisalarning obyektiv xususiyatlariga va tadqiqot maqsadi va xarakteriga ko‘ra abstrakt tarzda umumlashtirib ifodalangan reallikning konstruksiyasi, maketi, andozasi;
   
4. 
   iqtisodiyot va siyosatning ideal tipi bo‘lib, uni amalga oshirish uchun zarur;
   
5. 
   iqtisodiy bilish usullari.
   

3. Quyida ifodalangan iqtisodiy maqsadlardan qaysi birini aniq miqdor bilan o‘lchash mumkin?

1. 
   iqtisodiy kafolat;
   
2. 
   iqtisodiy erkinlik;
   
3. 
   to‘la bandlik;
   
4. 
   daromadlarni adolatli taqsimlash;
   
5. 
   ijtimoiy himoya.
   

4. Pozitiv iqtisodiy nazariya:

1. 
   iqtisodiy hodisalarni qanday bo‘lsa, shundayligiga o‘rganadi;
   
2. 
   iqtisodiy hodisalar qanday bo‘lishi kerakligini ko‘rsatadi;
   
3. 
   iqtisodiy rivojlanishdagi ijobiy tendensiyalarni o‘rganadi;
   
4. 
   bildirilgan fikrlarni tahlil qiladi;
   
5. 
   iqtisodiy tahlillarni umumlashtiradi.
   

5. Agar iqtisodiy jihatdan umumlashtirish dalillar, raqamlarga asoslansa, u holda bunday tahlil usuli:

1. 
   bayon qilish;
   
2. 
   qiyosiy tahlil;
   
3. 
   tarixiy;
   
4. 
   deduktiv;
   
5. 
   induktiv hisoblanadi.
   

6. Agar iqtisodiyotda korxona, firma, uy xo‘jaligi, alohida olingan bozorlar muammosi tadqiq qilinsa, bunday tahlil:

1. 
   normativ;
   
2. 
   pozitiv;
   
3. 
   ilmiy abstraktiv;
   
4. 
   mikroiqtisodiy;
   
5. 
   makroiqtisodiy bo‘ladi.
   

7. Qur’oni Karimda aks etgan asosiy iqtisodiy g‘oya nimadan iborat?

1. 
   insonlar dehqonchilik va hunarmandchilik bilan shug‘ullanishi ta’kidlangan;
   
2. 
   “ehtiyoj” tushunchasi ta’riflangan va jamiyat hayotida moddiy ehtiyojlar ahamiyati ko‘rsatib berilgan;
   
3. 
   musulmonlar qardoshligi g‘oyasi ilgari surilgan, mulk muqaddasligi qayd qilingan, savdoga katta o‘rin berilgan va jamiyat tengsizligi azaldan deb tan olingan;
   
4. 
   moddiy boylik yaratishda mehnat va mehnat qurollarining o‘rni belgilab berilgan;
   
5. 
   yuqoridagilarning barchasi to‘g‘ri.
   

8. Iqtisodiyot nazariyasining qaysi oqimida savdo-sotiq va asosan, tashqi savdo barcha boyliklarning manbai deb hisoblanadi?

1. 
   merkantilizm;
   
2. 
   fiziokratlar;
   
3. 
   klassik burjua iqtisodiy maktabi;
   
4. 
   marksistik nazariya;
   
5. 
   marjinalizmda.
   

9. Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasining qaysi oqimida iqtisodiy o‘sishni ta’minlashning va tartibga solishning asosiy vositasi pul deb hisoblanadi?

1. 
   keynschilar;
   
2. 
   monetarizm;
   
3. 
   institutsionalizm;
   
4. 
   liberalizm;
   
5. 
   yangi iqtisodiy oqimlarda.
   

10. “Iqtisodiyot nazariyasi” fanining predmeti nimadan iborat?

1. 
   ijtimoiy munosabatlarni o‘rganishdan;
   
2. 
   siyosiy munosabatlarni o‘rganishdan;
   
3. 
   iqtisodiy munosabatlarni va ijtimoiy xo‘jaliklarni samarali
   

yuritishning iqtisodiy qonun-qoidalarini o‘rganishdan;

4. 
   huquqiy munosabatlarni o‘rganishdan;
   
5. 
   tashkiliy munosabatlarni o‘rganishdan.
   

“BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA

AMAL QILISHI”

1. 
   Bozor (aralash) iqtisodiyoti asosini tashkil etadi:
   

1. 
   mulkchilikning turli-tumanligi va ularning tengligi qonun tomonidan birday muhofaza qilinishi;
   
2. 
   xususiy mulkchilikning qonun asosida alohida qo‘llab-quvvatlanishi;
   
3. 
   hamkorlikdagi mulk alohida qo‘llab-quvvatlanishi;
   
4. 
   jamoa mulkiga alohida e’tibor berilishi;
   
5. 
   davlat mulki asosiy o‘rin tutishining ta’minlanishi.
   

2. Bozor iqtisodiyotini harakatlantiruvchi kuch, bu – ...

1. 
   iqtisodiy faoliyat erkinligi, xususiy mulkning ustunligi, daromadlarning cheklanmaganligi;
   
2. 
   iqtisodiy faoliyat erkinligi, raqobat, daromadlarning cheklanmaganligi;
   
3. 
   raqobat, davlatning qo‘llab-quvvatlashi, daromadlarning chek- lanmaganligi;
   
4. 
   iqtisodiy faoliyat erkinligi, davlatning qo‘llab-quvvatlashi, daro- madlarning cheklanmaganligi;
   
5. 
   raqobat, iqtisodiy faoliyat erkinligi, xususiy mulk ustunligi.
   

3. Bozor iqtisodiyotining obyekti:

1. 
   tovar, korxona;
   
2. 
   tovar, jamoa xo‘jaligi;
   
3. 
   tovar, pul (agregati)
   
4. 
   pul, korxona;
   
5. 
   pul, pul tizimi.
   

4. Bozor iqtisodiyotining subyekti:

1. 
   firma, korxona, uy xo‘jaligi, tovar;
   
2. 
   firma, korxona, uy xo‘jaligi, davlat, pul;
   
3. 
   firma, korxona, uy xo‘jaligi, moliyaviy institutlar;
   
4. 
   firma, korxona, davlat, moliyaviy institutlar;
   
5. 
   firma, korxona, uy xo‘jaligi, davlat, moliyaviy institutlar.
   

5. Bozor iqtisodiyotining muhim afzalliklaridan biri cheklangan resurslar sharoitida:

1. 
   iqtisodiy resurslarni samarali taqsimlash;
   
2. 
   resurslarni qimmatga sotish;
   
3. 
   resurslarni arzon sotib olish;
   
4. 
   resurslarni qimmatga sotib olish;
   
5. 
   resurslarni arzon sotishni ta’minlash.
   

6. Faoliyat natijasi qanday bo‘lishi ehtimolini bilgan holda, bari bir oqibati qanday tugashini aniq, aytib bo‘lmaydigan vaziyat, ya’ni noaniqlik quyidagilarni ifodalaydi:

1. 
   tavakkalchilik yutug‘i;
   
2. 
   risk mardlik belgisi;
   
3. 
   xatarning namoyon bo‘lishi;
   
4. 
   tavakkalchilik xatari;
   
5. 
   tavakkalchilik natijasi.
   

7. Biz ko‘pincha sifatsiz tovar sotib olganimizda aldagan sotuvchini jazolashga urinmaymiz. Sababi, ...

1. 
   yuz-xotir qilamiz;
   
2. 
   rahmimiz keladi;
   
3. 
   asabimizni buzishni xohlamaymiz;
   
4. 
   olgan nafimiz, qilgan transaksion xarajatlarimizni qoplamaydi;
   
5. 
   sifatsiz bo‘lsa ham, zarur.
   

8. Chayqovchilik faoliyati ...

1. 
   qonun asosida ish yurituvchi tadbirkorlar uchun riskni orttiradi;
   
2. 
   narxlarning beqarorligi tamoyilini kuchaytiradi;
   
3. 
   iqtisodiy bum va retsessiyaga olib keladi;
   
4. 
   doimo foyda olishga olib keladi;
   
5. 
   tadbirkorlar uchun riskni kamaytiradi.
   

9. Quyidagi ta’riflardan qaysi biri bozor iqtisodiyotining mohi- yatini to‘laroq xarakterlaydi?

1. 
   mehnat taqsimoti mavjud bo‘lgan iqtisodiyot;
   
2. 
   iqtisodiy subyektlar faoliyati erkin amalga oshiriladigan iqtisodiyot;
   
3. 
   xususiy mulk ustunligiga asoslangan hamda iqtisodiy jarayonlar bozor mexanizmi yordamida boshqariladigan va tartibga solinadigan iqtisodiyotdir.
   
4. 
   urf-odat, udumlar va an’analarga asoslangan iqtisodiyot;
   
5. 
   yuqoridagilarning barchasi.
   

10. Bozor iqtisodiyotining qaysi subyekti iqtisodiy resurslarni yetkazib beruvchisi va pirovard mahsulotlarning asosiy iste’molchisi hisoblanadi?

1. 
   uy xo‘jaliklari;
   
2. 
   korxonalar;
   
3. 
   davlat tashkilotlari;
   
4. 
   davlat muassasalari;
   
5. 
   chet elliklar.
   

JAHON XO‘JALIGI VA UNING EVOLYUTSIYASI

1. 
   Jahon xo‘jaligining tarkib topishida dunyoning hudud ji- hatidan bo‘lib olinishi, katta mustamlaka imperiyalar tashkil bo‘lishi muhim rol o‘ynagan. Bu jarayon qachon nihoyasiga yetgan?
   

1. 
   XVIII asr oxirlarida;
   
2. 
   XVIII asr oxiri XIXasr boshlarida;
   
3. 
   XIX asr o‘rtalaridan boshlanib XIX-asr oxirida;
   
4. 
   XIX asr oxiri XX-asr boshlarida;
   
5. 
   XX asr boshidan boshlanib XX-asr o‘rtalarida;
   

2. Jahon xo‘jaligi tarkibidagi rivojlanish jihatidan yetakchi bo‘lgan mamlakatlarga ...

1. 
   aholi jon boshiga yaratilgan YAIM yuqoriligi;
   
2. 
   dunyo mineral resurslarini iste’mol qilishdagi ulushi yuqoriligi;
   
3. 
   YAIMda axborot kommunikatsiya xizmatining ulushi yuqoriligi;
   
4. 
   sanoat mahsulotida yuqori darajadagi intellektual salohiyatni talab qiluvchi tovarlar ulushining ko‘pligi;
   
5. 
   YAIMda agrar sektor ulushining yuqoriligi xos emas.
   

3. O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar:

1. 
   Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti darajasida;
   
2. 
   barcha mamlakatlar bilan ko‘p tomonlama hamkorlik asosida;
   
3. 
   ko‘p tomonlama hamda ikki tomonlama hamkorlik asosida;
   
4. 
   barcha mamlakatlar bilan ikki tomonlama hamkorlik asosida;
   
5. 
   musulmon davlatlari doirasidagi hamkorlik asosida olib boriladi.
   

4. O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar qanday tamoyillarga asoslanadi?

1. 
   umuminsoniy qadriyatlar va milliy manfaatlar mushtarakligiga;
   
2. 
   milliy va davlat manfaatlari birligiga;
   
3. 
   milliy va guruhiy manfaatlar uyg‘unligiga;
   
4. 
   umuminsoniy va qo‘shni mamlakatlar manfaati mushtarakligiga;
   
5. 
   turli qatlamlar manfaatlarini bir qilib, umumlashtirishga.
   

5. O‘zbekistonning jahon bozoriga kirib borishiga nima to‘s- qinlik qilishi mumkin?

1. 
   chet el investorlarini jalb etish;
   
2. 
   pirovard mahsulotni ishlab chiqarishni ko‘paytirish;
   
3. 
   sanoatni mahalliylashtirish;
   
4. 
   noraqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarish;
   
5. 
   mamlakat eksport salohiyatini kengaytirish.
   

6. Hozirgi paytda korporatsiyalarning asosiy maqsadi:

1. 
   foydani eng yuqori darajaga ko‘tarish;
   
2. 
   ishlab chiqarishni eng yuqori darajaga ko‘tarish;
   
3. 
   bozor hajmini eng yuqori darajaga ko‘tarish;
   
4. 
   ish bilan ta’minlashni eng yuqori darajaga ko‘tarish;
   
5. 
   resurslarni ishga solishni eng yuqori darajaga ko‘tarish.
   

7. Xalqaro savdo tashkilotiga a’zo bo‘lgan mamlakatlar o‘zaro savdo qilganda boj to‘lovlari tovar qiymatining …

a) 10%;

b)15%;

c)8%;

d)5%;

d)12% dan oshmasligi kerak.

8. Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHOS) qachon tuzilgan?

1. 
   2001 yil 15 iyun;
   
2. 
   2000 yil 15 iyun;
   
3. 
   2002 yil 15 iyun;
   
4. 
   2003 yil 15 iyun;
   
5. 
   1999 yil 15 iyun;
   

9. Korxonaning tashqi iqtisodiy faoliyatiga baho berishda qaysi ko‘rsatkich asosiy hisoblanadi?

1. 
   eksport hajmi;
   
2. 
   import hajmi;
   
3. 
   sof eksport hajmi;
   
4. 
   barterli ayriboshlash hajmi;
   
5. 
   bir-birini qoplovchi to‘lovlar hajmi.
   

10. Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning eng oddiy shakli nima?

1. 
   boj ittifoqi;
   
2. 
   to‘lov ittifoqi;
   
3. 
   erkin savdo zonalari;
   
4. 
   umumiy bozor;
   
5. 
   iqtisodiy va to‘lov ittifoqi.
   

ISTE’MOL, JAMG‘ARMA VA INVESTITSIYALAR

1. 
   Aholi iste’moli va pul jamg‘armalari darajasini belgilaydi- gan asosiy omil nima?
   

1. 
   milliy daromad;
   
2. 
   soliqlar darajasi;
   
3. 
   shaxsiy daromad;
   
4. 
   foiz stavkasi;
   
5. 
   ish haqi.
   

2. Aholi iste’moli va pul jamg‘armalari o‘rtasidagi nisbatga qanday omil ta’sir ko‘rsatadi?

1. 
   aholi jamg‘argan boyligi darajasi;
   
2. 
   narxlar darajasi;
   
3. 
   narxlar, daromadlar va tovarlar taklifi o‘zgarishining kutilishi;
   
4. 
   iste’molchi qarzlari va soliq stavkalari darajasi;
   
5. 
   yuqoridagilarning barchasi.
   

3. Shaxsiy daromad 150000 so‘m bo‘lib uning 130000 so‘mi is- te’molga ketsa, iste’molga o‘rtacha moyillik necha foizni tashkil qiladi?

a) 83,5 %;

b) 85,4 %;

c) 87,0 %;

d) 86,6%;

e) 84,0 %.

4. 220000 so‘m shaxsiy daromaddan 5000 so‘m jamg‘arma sifa- tida ishlatilsa, jamg‘armaga o‘rtacha moyillik necha foizni tashkil qiladi?

a) 25,6 %;

b) 26,0 %;

c) 24,0%;

d) 23,0%;

e) 22,7 %.

5. Quyidagilardan qaysi biri investitsiyalarning ichki manbai hisoblanadi?

1. 
   aksiyalarni sotishdan olingan mablag‘lar;
   
2. 
   obligatsiya zayomlari, bank kreditlari;
   
3. 
   foyda, amortizatsiya ajratmalari;
   
4. 
   byudjet mablag‘lari;
   
5. 
   homiylar mablag‘lari.
   

6. Quyidagilardan qaysi biri investitsion faollik haqida xulosa chiqarish imkonini beradi?

1. 
   investitsiyalarning tarmoq tuzilishi;
   
2. 
   real investitsiyalar darajasining o‘zgarishi;
   
3. 
   investitsiyalarning takror ishlab chiqarish tuzilishi;
   
4. 
   investitsiyalarning texnologik tuzilishi;
   
5. 
   investitsiyalarning hududiy tuzilishi.
   

7. Investitsiyalar darajasini belgilaydigan asosiy omil nima?

1. 
   investitsiyalardan kutilayotgan sof foyda normasi;
   
2. 
   bank foiz stavkasi;
   
3. 
   sof foyda normasi va foizning nominal stavkasi;
   
4. 
   sof foyda normasi va foizning real stavkasi;
   
5. 
   sof foyda miqdori.
   

8. Investitsiyalar maqsadga muvofiq hisoblanganda uning da- rajasi qaysi omilga bog‘liq bo‘ladi?

1. 
   investitsion tovarlarni xarid qilish, ishlatish va xizmat ko‘rsatish xarajatlariga;
   
2. 
   texnika taraqqiyoti va texnologik o‘zgarishlarga;
   
3. 
   soliqlar darajasi va foizning real stavkasiga;
   
4. 
   a) va b) ga;
   
5. 
   yuqoridagi barcha omillarga.
   

9. Investitsion sarflar nima uchun o‘zgaruvchan hisoblanadi?

1. 
   investitsion tovarlar noaniq xizmat muddatiga egaligidan;
   
2. 
   buyuk kashfiyotlar doimiy paydo bo‘lib turmaydi;
   
3. 
   foyda doimiy barqaror emas;
   
4. 
   davlat iqtisodiy siyosati o‘zgarib turadi;
   
5. 
   yuqoridagi barcha sabablarga ko‘ra.
   

10. Foizniig muvozanatli stavkasi (pulga talab va pul taklifi kesishgan nuqta) nimaga ta’sir ko‘rsatadi?

1. 
   investitsiyalar darajasiga;
   
2. 
   yalpi milliy mahsulot darajasiga;
   
3. 
   moliyaviy va real kapitalning raqobatlashuvchi korxona va tar- moqlar o‘rtasida taqsimlanishiga;
   
4. 
   a va b to‘g‘ri;
   
5. 
   a va c to‘g‘ri.
   

TOVAR-PUL MUNOSABATLARI RIVOJLANISHI BOZOR IQTISODIYOTI SHAKLLANISHI VA AMAL QILISHINING ASOSIDIR

1. 
   Qaysi nazariyada “tovarning qiymati unga sarflangan ijtimoiy zaruriy mehnat xarajatlari bilan o‘lchanadi”, deyiladi?
   

1. 
   marjinal nazariyada;
   
2. 
   klassik nazariyada;
   
3. 
   ratsionalistik nazariyasida;
   
4. 
   institutsional nazariyada;
   
5. 
   neoliberalizm nazariyasida.
   

1. Qaysi nazariyada tovarning qimmati uning naf keltirishiga qarab, xaridorning iqtisodiy psixologik nuqtai nazaridan aniqlanadi deyiladi?

1. 
   marjinal nazariyada;
   
2. 
   klassik nazariyada;
   
3. 
   ratsionalistik nazariyada;
   
4. 
   institutsional nazariyada;
   
5. 
   neoliberalizm nazariyasida.
   

1. Naflilikning pasayib borishi qonuni amal qilishini izohlashda quyidagilardan qaysi biri to‘g‘ri kelmaydi?

1. 
   qonunning amal qilishi qisqa muddatli davrga xos;
   
2. 
   universal qonun bo‘lib, doimo amal qiladi;
   
3. 
   amal qilish doirasi cheklangan bo‘lib, shaxsiy ehtiyojni qondira- digan, eng avvalo, kundalik ehtiyojlarni qondiradigan tovar, xizmatlarga tegishliligi;
   
4. 
   ko‘plab tovarlarga nisbatan qo‘llab bo‘lmaydi;
   
5. 
   naflilikni baholovchi yagona o‘lchov, ko‘rsatkich yo‘q.
   

1. Hozirgi zamon pulining qadr-qimmati nima bilan o‘lcha- nadi?

1. 
   undagi oltin miqdori bilan;
   
2. 
   narxlar darajasi bilan;
   
3. 
   mutloq likvidliligi bilan;
   
4. 
   muomaladagi pul miqdori bilan;
   
5. 
   mamlakatning oltin zaxirasi bilan.
   

1. Pul agregatlari, bu...

1. 
   likvidlik darajasi turlicha bo‘lgan barcha pul turlarining muayyan nisbatlardagi yaxlit massasi;
   
2. 
   naqd pullar va elektron pullarning ma’lum nisbatdagi pul massasi;
   
3. 
   cheklar, qimmatli qog‘ozlar jamlanmasi;
   
4. 
   naqd bo‘lmagan pullarning ma’lum nisbatdagi massasi;
   
5. 
   naqd pullar va qimmatli qog‘ozlarning ma’lum nisbatdagi massasi.
   

1. Demonitizatsiya deganda nima tushuniladi?

1. 
   qog‘oz pullarning qadrsizlanishi;
   
2. 
   pulni yaroqsiz holga kelishi;
   
3. 
   qog‘oz pulni erkin ravishda oltinga almashtirish;
   
4. 
   pulning baho masshtabini almashtirish;
   
5. 
   oltinning pul funksiyasini bajarishini to‘xtatishi.
   

1. Klassik iqtisod vakillari tovar qiymati qanday mehnat sarfla- rini ifodalaydi deb ko‘rsatishgan?

1. 
   individual;
   
2. 
   zaruriy;
   
3. 
   qo‘shimcha;
   
4. 
   ijtimoiy-zaruriy;
   
5. 
   ortiqcha sarflarini.
   

1. Mehnat intensivligi nima?

1. 
   mehnatning aniq turining mahsuldorligi;
   
2. 
   mehnatning sarflanish tezligi va jadalligi;
   
3. 
   qo‘llaniladigan mehnat hajmining ortishi;
   
4. 
   qo‘llaniladigan mehnat hajmining qisqarishi;
   
5. 
   mehnatning unumdorligi.
   

1. Pulning qaysi vazifasi narxning shakllanishi bilan bog‘liq?

1. 
   muomala vositasi;
   
2. 
   to‘lov vositasi;
   
3. 
   qiymat o‘lchovi;
   
4. 
   jamg‘arma vositasi;
   
5. 
   jahon puli.
   

1. Natural xo‘jaligi nima?

1. 
   jamiyat uchun mahsulotni natural holda ishlab chiqaruvchi xo‘jalik;
   
2. 
   ishlab chiqarishni tashkil etish mashina va texnikalarga emas, qo‘l mehnatiga asoslangan xo‘jalik;
   
3. 
   bozorda sotish uchun emas, balki xo‘jalikning o‘z xodimlari va ishlab chiqaruvchilarning iste’moli uchun mahsulotlar ishlab chiqaradigan xo‘jalik;