Ishchi kuchi xalqaro bozori aif-3,66 talabasi yoqubov shukurillo, tojiddinov sardorbek

ISHCHI KUCHI XALQARO BOZORI AIF-3,66 TALABASI YOQUBOV SHUKURILLO, TOJIDDINOV SARDORBEK.

TASHQI IQTISODIY FAOLIYAT VA RAQOBAT MENEJMENTI FANIDAN MUSTAQIL ISH PREZENTATSIYASI

ISHCHI KUCHINING XALQARO BOZORI

Reja:

• 1. Ishchi kuchi va uning mazmuni;
• 2. Ishchi kuchining xalqaro bozordagi o’rni;
• 3. Ishchi kuchi migratsiyasi;

1.Ishchi kuchi (inglizcha: Labour force, — bu inson aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yigʻindisi[1] boʻlib, jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi hisoblanadi. Ishchi kuchi mehnat qobiliyatiga ega boʻlgan kishilar uchun xosdir.

Ishchi kuchi va mehnat bozori iqtisodiyotning barcha sohalarining asosi va ajralmas qismi hisoblanadi. Ishchi kuchi iqtisodiyotning harakatga keltiruvchi kuchi bo’lib, mamlakatda mehnatga layoqatli kishilarning ko’payishi to’g’ri yo’lga qo’yilgan iqtisodiy sharoitda ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish hajmining ortishiga va rivojlanishiga olib keladi.

Ishchi kuchi va mehnat bozori iqtisodiyotning barcha sohalarining asosi va ajralmas qismi hisoblanadi. Ishchi kuchi iqtisodiyotning harakatga keltiruvchi kuchi bo’lib, mamlakatda mehnatga layoqatli kishilarning ko’payishi to’g’ri yo’lga qo’yilgan iqtisodiy sharoitda ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish hajmining ortishiga va rivojlanishiga olib keladi.

Ishchi kuchi ya’ni mehnat resurslarining soni mamlakat aholisi sonining o’zgarishiga bevosita bog’liq. Mehnat resurslari aholining ishlash qobiliyatiga ega bo’lgan 16 yoshdan 60(ayollar 55) yoshgacha bo’lgan qismini tashkil etadi. Statistika bo’yicha aholisi eng yosh davlat Niger(50% aholi 15 yoshga bo’lganlar yoshlar, eng qarisi Yaponiya(29% aholi 65 yosh va undan ortriq).

Ishchi kuchi ya’ni mehnat resurslarining soni mamlakat aholisi sonining o’zgarishiga bevosita bog’liq. Mehnat resurslari aholining ishlash qobiliyatiga ega bo’lgan 16 yoshdan 60(ayollar 55) yoshgacha bo’lgan qismini tashkil etadi. Statistika bo’yicha aholisi eng yosh davlat Niger(50% aholi 15 yoshga bo’lganlar yoshlar, eng qarisi Yaponiya(29% aholi 65 yosh va undan ortriq).

Ishchi kuchi migratsiyasi

Mehnatga layoqatli insonlar turli xil sabablarga ko’ra boshqa yerda ishlashga majbur bo’lishadi, jumladan:

*Siyosiy ahvolning yomonlashuvi;

*Mavjud ish o’rinlarining yetishmasligi;

*Ish haqining kamligi;

*Mehnat sharoitlarining yomonligi;

*O’z qobiliyatiga loyiq ishning yo’qligi;

*Va boshqalar.

Mamlakatlar baxtlilik darajasi

Ishsizlik darajasi

Qishloq xo’jaligida band aholi foizi

Yuqoridagi omillar sabab ishchi kuchi migratsiyasi xalqaro miqyosida amalga oshadi. Fan-texnika, iqtisodiyotning globallashuvi ham bu hodisani jadallashtirdi. Birgina 1970-yilda xalqari ishchi kuchining soni o’rtacha 3,8 mln atrofida bo’lgan bo’lsa, XXI asr boshida bu son deyarli 10 barobar ortgan. Hozirga kelib ba’zi davlatlar, jumladan Tojikiston YIMIning katta qismini Ishchi migrantlar jo’natgan pullardan tashkil topganligi bois hozirda ishchi kuchini eksport qiluvchi davlatlar hamda importor davlatlar o’rtasida turli xil bitimlar imzolanishiga to’g’ri kelmoqda.

• Yuqoridagi omillar sabab ishchi kuchi migratsiyasi xalqaro miqyosida amalga oshadi. Fan-texnika, iqtisodiyotning globallashuvi ham bu hodisani jadallashtirdi. Birgina 1970-yilda xalqari ishchi kuchining soni o’rtacha 3,8 mln atrofida bo’lgan bo’lsa, XXI asr boshida bu son deyarli 10 barobar ortgan. Hozirga kelib ba’zi davlatlar, jumladan Tojikiston YIMIning katta qismini Ishchi migrantlar jo’natgan pullardan tashkil topganligi bois hozirda ishchi kuchini eksport qiluvchi davlatlar hamda importor davlatlar o’rtasida turli xil bitimlar imzolanishiga to’g’ri kelmoqda.

Migratsiya asosiy ko’rinishlari

• 1. Davomiyligiga ko’ra – vaqtinchalik, mavsumiy va doimiy.
• 2. Ijtimoiy tarkibiga ko’ra – malakasiz ishchilar, o’rta texnik va servis xodimlari, talabalar (tatil paytida), mutaxassislar, fan, madaniyat va sport arboblari, tadbirkorlar.
• 3. Tabiyatiga ko’ra – bevosita va bilvosita (TMK doirasida firma ichida).
• 4. Mehnat shartnomasiga ko’ra – shaxsiy va jamoaviy.
• 5. Qabul qiluvchi mamlakatlardagi huquqiy holatga ko’ra – assimilyatsiyon (keyinchalik fuqarolik berilishi ) va noassimilyansiyon.

Dunyo bo’yicha aholi sonining ortishi ishchi kuchi bozorida ham raobatning shakllanishiga olib kelmoqda. Endilikda ko’proq malakali mutaxassislar, qobiliyatli insonlar, yaratuvchan shaxslarga bo’lgan talab ortib bormoqda. Fan-texnikaning rivojlanishi ishlab chiqarishning avtomatlashuviga va ishchilarga bo’lgan talabning kamayishiga olib kelmoqda, bu esa o’z navbatida nomutaxasis kishilarning daromadining pasayishiga va o’z ish o’rinlarini yo’qotishiga sabab bo’lmoqda.

• Dunyo bo’yicha aholi sonining ortishi ishchi kuchi bozorida ham raobatning shakllanishiga olib kelmoqda. Endilikda ko’proq malakali mutaxassislar, qobiliyatli insonlar, yaratuvchan shaxslarga bo’lgan talab ortib bormoqda. Fan-texnikaning rivojlanishi ishlab chiqarishning avtomatlashuviga va ishchilarga bo’lgan talabning kamayishiga olib kelmoqda, bu esa o’z navbatida nomutaxasis kishilarning daromadining pasayishiga va o’z ish o’rinlarini yo’qotishiga sabab bo’lmoqda.

Tugadi.

Copyright: @PERFECT2804