Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI

“Elektro texnika va Eletro mexanika” kafedrasi

“Elektro texnikaning nazariy asoslari” fanidan

Mustaqil ish
Guruh: 7b-18 KEM

Bajardi: Mamatov J.

Qabul qildi: Rayhonov Sh.

Olmaliq 2020

R -qarshilikli, L- induktivli va C - sig‘Imli tarmoqlanmagan o‘zgaruvchan tok zanjiri

Reja:

1.Kuchlanishlar rezonasi

2. Toklar rezonansi

3. Quvvat koeffitsenti. aktiv va reaktiv energiya.

Foydalanilgan adabiyotlar

Тебраниш тизими ва электр занжирларидаги резонанс ҳодисалари.

Электротехникада занжирнинг алохида қисмдаги қаршилик ва ўтказувчанликлар ҳам мусбат ҳам манфий катталикларга эга бўлиши мумкин ва бу катталиклар бир–бирини ўзаро компенсациялаши мумкин. Оқибатда амалда шундай ҳолатлар мавжуд бўладики, қачонки, занжирда реактив унсурлар (индуктивлик ва сиғим) мавжуд бўлишига қарамасдан киришдаги тўлиқ занжирнинг реактив қаршилиги ёки реактив ўтказувчанлиги нолга тенг бўлади. Бу каби ҳусусий ҳолатда киришдаги ток ва кучланиш фаза бўйича устма–уст тушади. Ҳамда тўлиқ занжирнинг эквивалент қаршилиги актив бўлади. Мазкур ҳодисани резонансли деб аталади.

Занжирда индуктивлик ва сиғимли унсурлар мавжуд бўлган ҳолда (мос равишда магнит ва электр майдон энергияларини йиғувчилар) тебранувчи тизим ҳақида гапириш мумкин бўлади. Реактив унсурлардаги электромагнит майдон энергияси аста–сёкин иссиқлик энергиясига айланади.

Энергиянинг сақланиш қонунига мувофиқ ушбу ҳодисани содир бўлиши муқаррардир.

Занжирларда қисмлар кетма–кет ёки параллел уланган ҳолатда ҳам резонансли ҳодисалар келиб чиқиши мумкин. Кейинги баёнларда ҳар бир ҳолат учун алохида, батафсил тўхтаймиз.

Унсурлар кетма–кет уланган занжирда резонанс.

1–расмда r, L ва C қисмлари кетма–кет уланган схема тасвирланган.

Мазкур занжирнинг комплекс қаршилиги қуйидаги ифода билан аниқланади:

Z =r + jωL + 1/jωC = r + j(ωL –1/ωC) = r + jk = ze^jφ (1)

1 –расм

бунда:

қаралаётган контурда, агарда φ=0 бўлса резонанс бўлади.

X =ωL –1/ωC =0 (2)

ωL =1/ωC ва ω²LC =1 (3)

Оқибатда, резонансга эришиш учун занжирга уланган кучланишнинг ёки частотаниёки ғалтакнинг индуктивлигини,ёки конденсаторларнинг сиғимини ўзгартириб эришилади.

Резонанс кузатилганида (пайдо бўлганида) бурчакли частотанинг индуктивлик ва сиғимнинг қийматлари қуйидаги ифодалардан топилади:

; (4)

Бунда бурчакли частота ω₀ резонансли частота деб аталади. Занжирнинг уланиш нуқтасидаги U кучланиш ўзгармас бўлганида ва резонанс ҳолатида занжирдаги ток ўзининг максимал қийматига эришади. Чунки Ом қонунига мувофиқ I=U/r, ва реактив қаршиликларнинг қийматларига боғлиқ эмас. 2–расмда резонанс ҳолатидаги векторли диаграмма тасвирланган. X_L =X_c шартда ва реактив қаршиликлар қиймати бўйича r актив қаршиликдан катта бўлган ҳолатда шундай оний вақт пайдо бўладики, бу вақтда реактив ғалтак ва конденсаторларнинг уланиш нуқтасидаги кучланиш занжирнингнинг уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиб кетади.