Islom Karimov

Alisher Navoiy
(1441-1501)
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher Navoiy
(1441-1501)
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Reja:
1. Alisher Navoiy hayoti va ijodi 2. Xamsaning kelib chiqishi 3. Alisher Navoiy ‘Xamsa’si
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
O‘zbek adabiyotining asoschisi, shoir, olim, ma'rifatparvar, faylasuf, musiqashunos, davlat arbobi Nizomiddin Mir Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Hirot shahrida tavallud topgan. Uning otasi G‘iyosiddin Muhammad zamonasining bilimdon kishilaridan va Temuriylar xonadoniga yaqin shaxslardan bo‘lgan.
U go‘dakligidanoq she'riyatga va ilm olishga qiziqqan, farzandiga ta'lim-tarbiya berish uchun munosib shart-sharoitlar yaratib berishga harakat qilgan.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
2-Bo’lim
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
"Xamsa"yozish shartlari: "Xamsanavislik anʼanasi paydo boʻldi va „Xamsa“yozish shartlari belgilandi. Ular quyidagilar:
1)5 ta dostondan tashkil topishi;
2)Birinchi doston pand-nasihat ruhidagi tarbiyaviy-axloqiy masalalarga bagʻishlanishi;
3)Ikkinchi doston Xusrav va Shirin mojarolariga atalishi;
4)Uchinchi doston Layli va Majnun muhabbatini asos qilib olishi;
5)Toʻrtinchi doston Bahromshohga bagʻishlanishi;
6)Beshinchi doston Iskandar haqida yozilishi shart.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Xamsa“yozishni ozarbayjonlik ulugʻ shoir Nizomiy Ganjaviy boshlab bergan. U 1170-1204-yillar oraligʻida birin-ketin 5 ta doston yaratdi. Bu dostonlar shoirning vafotidan keyin yaxlit bir toʻplam holiga keltirilib „Panj ganj“(„Besh xazina“) deb nomlandi va keyinchalik „Xamsa“nomi bilan mashhur boʻldi.
Nizomiy beshligidagi birinchi doton „Maxzan ul-asror“(„Sirlar xazinasi“)1180-yil gʻaznaviylar hukmdori Bahromshohga bagʻishlab yozilgan."Maxzan ul-asror"falsafiy-axloqiy masalalarga bagʻishlngan boʻlib,18 bob, muqaddima va xotimadan iborat.
.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
3-Bo’lim
Alisher Navoiy „Xamsa“si
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
3-Bo’lim
Alisher Navoiy „Xamsa“si
Alisher Navoiy „Xamsa“sining yuqoridagi dostonlardan birinchi farqli jihati turkiy tilda yozilganidir. Navoiy „Xamsa“si Hayrat ul-abror"(„Yaxshi kishilarnin hayratlanishi“), „ Farhod va Shirin“, "Layli va Majnun", „Sabʼai sayyor“, „Saddi Iskandariy“dostonlaridan iborat boʻlib,1483-1485-yillarda yozilgan.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
3-Bo’lim
Alisher Navoiy „Xamsa“si
Alisher Navoiy «Xamsa»siiing yaratilish jarayoni jahon adabiyoti taraqqiyotidagi eng yorqin sahifalardan biridir. Abulqosim Firdavsiy shoh asari «Shohnoma»ni, Nizomiy Ganjaviy «Xamsa»sini 30 yil davomida, I. Gyote «Faust» tragediyasini umr bo‘yi (1773— 1832) yozgan bo‘lsalar, Navoiy o‘z «Xamsa»sining birinchi dostoni «Hayratul-abror»ga 1483 yilda kirishib, oxirgi dostoni — «Saddi Iskandariy»ni 1485 yilda yozib tugalladi va asarning oxirida butun «Xamsa»ni yozishga hammasi bo‘lib umuman ikki yil vaqti ketganini qayd etdi.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
3-Bo’lim
Alisher Navoiy „Xamsa“si
Navoiy “Farxod va Shirin”dagi yaratuvchilik va sevgi dostonini “shavq dostoni” deb ataydi. Ishqni inson hayotining mazmun – mohiyati deb hisoblaydi. Bu ishq shunchaki insoniy emas, ilohiy ishq hamdir. Navoiyda bu ikki tushunchani bir-biridan ajratish juda qiyin. Ko’pincha ular biri ikkinchisini to’ldirib boradi.
Shoirning badiiy ijod haqida o’z nuqtayi nazari bor. Bir doston ikkinchisini takrorlamasligi kerak. O’zga ijodkor yozib ketganini takrorlash shoirlikka, munosib emas. O’sha zot chamanni aylandi-yu gullardan terib keldi. Yana o’sha joyga borib, gul izlamoq ma’qul bo’lmagan ishdir. Axir, bu bo’ston sahnida gul ham, chaman ham adadsiz-ku. Shu sababli Navoiyning oldingi xamsanavislarga ma’lum e’tirozlari bor. Bulardan muhimi, Navoiy ular dostonlarining qahramoni Xusravni Shirin muhabbatiga loyiq, deb topmaydi. U komil inson bo’lmay, Shiringa munosib ham emas, chunki ishqda beqaror, qolaversa, unda taxt ishqi ham bor. Shu sababli Navoiy o’z dostoniga Farhodni markaziy qahramon qilib oladi. Bu Navoiy xamsachilikka kiritgan eng katta yangilik edi.
Alisher Navoiy
Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov
Alisher yoshligidanok sharq adabiyotiga, fors she'riyatiga qiziqqan. Uning tog’alari Mir Sayyid Qobuliy va Muhammad Ali G‘aribiylar o‘sha davrning taniqli shoirlari bo‘lgan. Alisherlar xonadonida tez-tez she'riy suhbatlar bo‘lar, cholg’uchilar sozi, hofizlarning xonishi doimo yangrab turgan. Bunday muhit Alisherga ijobiy ta'sir qiladi.
Alisher badiiy asarlarni o‘qish va o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, o‘zi ham she'rlar yoza boshladi. U 10-12 yoshlaridayoq ilk she'rlari bilan mashhur bo‘lib, katta san'atkor va olimlarning diqqatini o‘ziga jalb qildi. Alisherning iste'dodidan mamnun bo‘lgan mavlono Lutfiy (Xondamirning xabar berishicha) uning:
Orazin yopqoch ko‘zimdan sochilur
har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz,
nihon bo‘lg`och quyosh...
matla'li g’azalini tinglab, "Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she'rimni shu bir g’azalga almashar edim", - degan.
“‘Xamsa’ning kelib chiqishi”
Nizomiy beshligi yaratilgandan keyin oradan bir asr vaqt oʻtib, Xusrav Dehlaviy (1253-1325) unga javob yozdi va shu bilan xamsanavislik anʼanasini boshlab berdi. Uning 1299-1302-yillarda yozilib, [[Alouddin Xiljiyga bagʻishlangan"Xamsa"si quyidagi dostonlardan iborat:1)"Matlaʼul-anvor"(„Nurlarning chiqish joyi“);2)’’Shirin va Xusrav";3)’’Majnun va Layli";4)"Oyinai Iskandariy"(„Iskandar koʻzgusi“);5)"Hasht behisht"(„Sakkiz jannat“). Xusrav Dehlaviy Nizomiy dostonlarining shakli va syujeti, obrazlar tizimini asosan saqlagan holda, ularni oʻziga xos talqin etdi va yangi mazmun bilan boyitdi..
3-Bo’lim
Navoiy “Farxod va Shirin”dagi yaratuvchilik va sevgi dostonini “shavq dostoni” deb ataydi. Ishqni inson hayotining mazmun – mohiyati deb hisoblaydi. Bu ishq shunchaki insoniy emas, ilohiy ishq hamdir. Navoiyda bu ikki tushunchani bir-biridan ajratish juda qiyin. Ko’pincha ular biri ikkinchisini to’ldirib boradi.
Shoirning badiiy ijod haqida o’z nuqtayi nazari bor. Bir doston ikkinchisini takrorlamasligi kerak. O’zga ijodkor yozib ketganini takrorlash shoirlikka, munosib emas. O’sha zot chamanni aylandi-yu gullardan terib keldi. Yana o’sha joyga borib, gul izlamoq ma’qul bo’lmagan ishdir. Axir, bu bo’ston sahnida gul ham, chaman ham adadsiz-ku. Shu sababli Navoiyning oldingi xamsanavislarga ma’lum e’tirozlari bor. Bulardan muhimi, Navoiy ular dostonlarining qahramoni Xusravni Shirin muhabbatiga loyiq, deb topmaydi. U komil inson bo’lmay, Shiringa munosib ham emas, chunki ishqda beqaror, qolaversa, unda taxt ishqi ham bor. Shu sababli Navoiy o’z dostoniga Farhodni markaziy qahramon qilib oladi. Bu Navoiy xamsachilikka kiritgan eng katta yangilik edi.
(1441-1501)