Izohlashga va muallifning fikrlarini etkazishga imkon beradigan izchil va tartibli iboralar va so'zlar to'plami

---

1-joriy nazorat 
1-topshiriq. 
1.Matn bu - izohlashga va muallifning fikrlarini etkazishga imkon beradigan izchil va tartibli iboralar va 
so'zlar to'plami .Matn so'zi lotin tilidan kelib chiqqan matn bu to'qima degan ma'noni 
anglatadi.Matnlarni adabiy mualliflar, olimlar yoki jurnalistlar yaratadi, deb tez-tez o'ylashsa ham, 
haqiqat shundaki, o'qish va yozishni biladigan har qanday kishi matn yozishi mumkin. Tezkor xabar, 
retsept, elektron pochtaning asosiy qismi ba'zi xususiyatlarga javob beradigan bo'lsa, matndan iborat. 
2. 
Matn ta’rifi masalasi matn lingvistikasining eng muhim va dolzarb muammolaridan hisoblanadi. 
Chunki tilshunoslikda bu masalada yagona fikrning o‘zi yo‘q. Zero, “Ammo hayratlanarlisi 
shundaki, - deb yozadi rus tilshunosi E.S.Kubryakova, - bu fan sohasi o‘zining bosh ob’ekti – 
matnning umume’tirof etilgan ta’rifiga ega emas va bu yo‘nalishdagi deyarli har bir tadqiqot 
tekstning nima ekanligi va bu termin bilan ifodalanadigan hodisaning qanday belgi yoki 
xususiyatlar bilan xarakterlanishi haqidagi mulohazalar bilan boshlanadi.” Biz ham matn ta’rifi, 
uning asosiy belgi-xususiyatlariga to‘xtalishini maqsadga muvofiq deb bildik. 
Avvalo shuni ta’kidlash lozimki, matn tushunchasini material jihatdan tayin etish va ta’riflashda 
mutaxassislar o‘rtasida yagona fikr yo‘q, aksincha, bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan ikki xil 
qarash mavjud. Ayrim tilshunoslar faqat yozma shakldagi yaxlit nutq yoki nutq parchasini matn 
deb hisoblaydilar. Masalan, rus tilshunosi L.M.Loseva “matn” tushunchasini aniqlashda barcha 
matnlar uchun xos bo‘lgan belgilardan kelib chiqish lozimligini aytadi va bu belgilarning 
birinchisi sifatida uning yozma shaklda bo‘lishini alohida qayd etadi. Matnni lingvistik tadqiqot 
ob’ekti sifatida rus tilshunosligida ilk o‘laroq batafsil o‘rganganlardan biri I.R.Galperin 
“matnning ontologik va funksional belgilarini namoyon etadigan etakchi jihatlar”dan biri sifatida 
“yozma hujjat tarzida reallashadigan tugallanganlik”ni alohida ta’kidlab ko‘rsatadi. Uningcha, 
matn yozuvda qayd etilgan nutqiy asardir.Ammo matnning yozma yoki og‘zakiligi uning 
ontologiyasi va funksiyasiga nechog‘lik bog‘liq yoki bog‘liq emasligi muallif tomonidan aniq-
tiniq ko‘rsatib berilmagan. 
3.4.Matn ikki turga bo’linadi hajmiga ko’ra va ifoda mazmuniga ko’ra.Hajmiga ko’ra ham ikkiga bo’linadi 
birinchisi mikromatn bu o’z ichiga matallar, maqollar, latifalarni qamrab oladi. Ikkinchisi esa makromatn 
bu matn turiga hikoyalar, qissalar , romanlar va dostonlar kiradi. Endi ifoda mazmuniga ko’ra esa har hil 
tasviriy axborotlar , fantastik , dedektiv asarlar kiradi. 
5. Hajm belgisiga ko‘ra matnlar ikki xil bo‘ladi: 1. Makromatn bir umumiy mazmun ostida birlashgan bir 
necha mikro matnlardan tashkil topuvchi yaxlit asardir. Masala: Abdulla Qahhorning “O‘g‘ri” hikoyasida 
ishtirok etgan barcha mikro matnlar “o‘g‘irlik” umumiy mavzusi ostida birlashgan. 2. Mikromatn bir 
necha gaplarning o‘zaro grammatik va mazmuniy bog‘lanishidan tashkil topgan mazmuniy yaxlitlikka ega 
bo‘lgan qo‘shma gaplarga nisbatan yirikroq yozma va og‘zaki nutq parchasidir. 
6. Makromatnning eng kichik birligi abzatsdir. Abzats bir mazmuniy butunlik bo‘lib «matnning 
bir xat boshidan keyingi xat boshigacha bo‘lgan qismi» hisoblanadi. Abzats qisqa xabar 
(abzatsda aytilmoqchi bo‘lgan mavzu haqidagi dastlabki, qisqacha xabar), oldingi xabar bilan

---