Jizzax viloyati Jlzzax shahridagi 16-umumta’lim maktabining "Mehnat ta’limi" fani o’qituvchisi Rahimov Uyg’unning

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

Jizzax viloyati Jlzzax shahridagi 16-umumta’lim maktabining “Mehnat ta’limi” fani o’qituvchisi Rahimov Uyg’unning

DARS ISHLANMASI

Mavzu: Kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajarish, ish o’rni. Kavsharlashda simlar, kavshar, flyuslar turlari.

Mashg’ulotning texnologik xaritasi va o’tkazilish ishlanmasi

Mavzu:	Kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajarish, ish o’rni. Kavsharlashda simlar, kavshar, flyuslar turlari. 7- sinf “Elektrotexnika ishlari” yonalishi 3-chorak 57-58 mavzu.
Maqsad, vazifalar	Maqsad: O’quvchilarni kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajarish, ish o’rni. Kavsharlashda simlar, kavshar, flyuslar turlari bilan tanishtirish. Ish o’rnini tashkil etishni va texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilishni o’rgatish. Kavsharlash ishlarini mustaqil bajarish ko’nikmalarini hosil qilish. Vazifalar: Elektr montaj ishlariga nisbatan qiziqish o’yg’otadi, ularda mavzu asosida bilim va ko’nikmalarni shakllantiradi va kengaytiradi. O’quvchilarni mavzuga oid kasb-hunarlar bilan tanishtirish.
O’quv jarayonining mazmuni	O’quvchilar kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajarishni o’rganadilar. Ish o’rnini tashkil etishni va texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilishni o’rganadilar. Sohaga oid kasb- hunarlar bilan tanishadilar.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Metod: Suhbat, savol- javob, aqliy hujum, klaster, toza doska. Shakl: Suhbat-munozara, amaliy mashg’ulot, kichik buruhlarda ishlash, hamkorlikda o’qitish texnologiyasi. Jihoz: Tarqatma materiallar, elektr montaj ishlari uchun asbob, uskuna va nateriallar, slaydlar. Nazorat: Savol- javoblar, kuzatish. Baholash: Rag’batlantirish, 5-balli tizim asosida baholash.
O’qituvchi'>Kutilayotgan natijalar	O’qituvchi: Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha o’quvchilar ning o’zlashtirishlariga erishadi. O’quvchilarning mashg’ulot davomidagi faolligini oshira oladi. Ularda darsga, kasb- hunarga nisbatan qiziqish uyg’otadi. Nazariy va amaliy mashg’ulotlar jarayonida barcha o’quvchilarni baholashga erishadi.
Uyga vazifa	O’qituvchi: Mavzu bo’yicha qo’shimcha yangi ma’lumotlar to’plash. Mavzuga oid test , yarqatma materiallar tayyorlash va kelgusi darsjarayoniga tadbiq etish. O’quvchi: Mavzu bo’yicha olgan bilim, ko’nikma va malakalarini amaliy nashg’ulot jarayonida qo’llash.
Kelgusi rejalar	O’qituvchi: Yangi pedagogic texnologiyalarni o’zlashtirish, takomillashtirish va dars jarayoniga tadbiq etish. O’quvchi: Elektr montaj sxemalarini tuzishni va kavsharlashni o’rganadi.Ijodiy qobiliyatini oshiradi.

Darsning borishi

Bosqichlar	Mazmuni	Metodlar	Ajratilgan vaqt
1	Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish, guruhlarga bo’lish. Har bir guruh o’zlari nom tanlaydilar. Mashg’ulotning borishi haqida tushuncha berish.	Suhbat	10
2	O’tilgan mavzuni mustahkamlash: O’tilgan mavzu bo’yicha bahs- munozara tashkil qiladi. Mavzuga oid muammoli savollarni tarqatma material sifatida guruhlarga tarqatadi. Savollar ustida guruh a’zolari hamjihatlikda ishlaydilar. Bergan javoblariga qarab guruh a’zolari baholanadilar. To’liq berilmagan javoblar o’qituvchi tomonidan to’ldiriladi.	Bahs-munozara, savol-javob	10
3	Yangi mavzu bayoni: Mavzuning maqsadi, asosiy ma’no-mazmuni, qo’llaniladigan ish usullari o’quvchilarga tushuntirib beriladi.	Aqliy hujum, ko’rgazmalilik.	15
4	Yangi mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimini mustahkamlash: Guruhlarga klaster tuzish topshirig’I beriladi. Shu payti mavzuga oid savollar doskaga yoyilgan holda yozib qo’yiladi. Tayyorlangan klasterlar tekshirilib, yahshi ishlagan guruh rag’batlantiriladi. Doskadagi savollar birinma-keyin o’qib boriladi. Javobi topilgan savollar o’chirib boriladi.	Klaster, Toza doska.	10
5	Amaliy mashg’ulot: O’quvchilar guruhlarda kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajaradilar.	Hamkorlikda ishlash, Amaliy.	35
6	Uyga vazifa berish, darsni yakunlash Mustaqil bajarishni o’rganish. Toza doska metodidadoskada qolgan savolga javob topib kelish.	Og’zaki muloqot	10

Yangi mavzu bayoni
Kavsharlash. Bu texnologiya boshqa metal va qotishmalar yordamida metal buyumlarni bir-biriga ulashdan iborat. Bunda faqat qotishma eritiladi, ulanadigan joylar esa faqat isitiladi.

Kavsharlanayotgan yuzalarni okis va ifloslardan tozalash uchun hamda yangi paydo bo’ladigan keraksiz moddalardan himoyalash uchun flyuslardan foydalaniladi. Ko’pincha flyuslar kislota asosida tayyorlangani uchun ishlovdan keyin neyitralashtirish kerak. Apparatlar, elektrosxemalarda faqat konifoldan foydalanish mumkin, chunki u kimyoviy neytral modda hisoblanadi. Quyidagi jadvalda maktab sharoitida ishlatish mumkin bo’lgan flyuslar keltirilgan.

NOMI	KO’RINISHI	QO’LLANILISHI
10% HCL eritmasi	Suyuqlik	Rux va ruxlangan po’lat
Rux xlorid ZnCL	Suyuqlik	Po’lat, mis, mis qotishmalari
Ammoniy xlorid	Kukun	Po’lat va mis
Kanifol	Bo’laklar	Mis, mis qotishmalari
15% rux xloridi 85% vazelin	Pasta	Mis, latun
Stearin	Bo’laklar	Qo’rg’oshin

Yumshoq pripoy bilan kavsharlash uchun asosiy asbob kavsharlagich(payalnik) hisoblanadi. Elektr kavsharlagich ish paytida doim bir hil temperaturani ushlab turadi. Kavsharlash uchun ajratilgan joyda albatta o’tga chidamli (azbest, getinaks) material asos sifatida ishlatilishi kerak.

Kavsharlagichni ish paytida qo’yadigan moslama bo’lishi kerak.

Kavsharlash protsesi uch operatsiyadan iborat: detalni tayyorlash, kavsharlash va ishlov berish.

Sifatli kavsharlashning asosiy talabi bu ulanayoygan yuzlarning tozaligiga va ularning bir- biriga nisbatan jips joylanishida. Shuning uchun kavsharlashdan oldin ulanayotgan joylarni egov yoki qumqog’oz nilan tozalab olish kerak.

Ulanishning sifatli bo’lishi uchun ulanadigan joylarga avval flyus yotqiziladi va kavsharlagichning uchidagi erigan pripoy asta sekin yotqiziladi va to qotgunicha qisib qimirlatmay ushlab turiladi.

Detallarni bir-biriga tekkazib ushlab turish uchun ploskogubsi, pinsetlardan foydalanish mumkin.

Kislotali flyus bilan kavsharlangandan keyin, ulangan joyini soda eritmasi bilan yuvib, keyin kran suvi ostida yuvilishi lozim.

Mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Kavsharlash deb nimaga aytiladi ?
   
2. 
   Elektr montaj ishlarini bajarishda ish o’rni qanday tashkil etiladi ?
   
3. 
   Flyusalar vazifasi nimalardan iborat va ular qanday turlarga bo’linadi ?
   

Elektr montaj ishlarini bajarishdagi elektr xavfsizligi qoidalari:

1. 
   Elektr montaj ishlarida faqat soz asboblardan foydalanish zarur.
   
2. 
   Kavsharlash uchun ajratilgan joy o’tga chidamli materialdan bo’lishi shart.
   
3. 
   Kavsharlagichni ish paytida qo’yadigan moslama bo’lishi kerak.
   
4. 
   Kavsharlash ishi joyida mahalliy ventilatsiya bo’lishi shart.