Jumıs kirisiwden, úsh baptan, juwmaqlaw, paydalanǵan derekler hám ádebiyatlar diziminen ibarat

Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq universitetiniń magistratura bólimi studenti D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısına ilimiy basshısı t.i.k., docent M. Seytimbetovtıń
JUWMAǴİ

D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısı pútkil adamzatlıq tariyxtaǵı aktual’ máselelerdiń biri – Ullı jipek jolın ilimiy úyreniw máselesin izertlewge baǵıshlanǵan.

Tariyx ilimi tez pát penen rawajlanıp atırǵan, mámleketimizdiń ishki hám sırtqı ekonomikalıq-mádeniy baylanıslar tariyxına tiyisli jańadan-jańa maǵlıwmatlar qolǵa kirgizilip atırǵan házirgi dáwirde bul maǵlıwmatlardı ilimiy analiz etiw, búgingi kúnimiz ushın áhmiyetli juwmaqlar islew áhmiyetli wazıypalardan biri bolıp tabıladı.
Jumıs kirisiwden, úsh baptan, juwmaqlaw, paydalanǵan derekler hám ádebiyatlar diziminen ibarat.
Kirisiwde izertlep atırǵan temanıń aktuallıǵı, mashkalanıń izertleniw dárejesi, maqset hám wazıypaları anıqlastırılıp, izertlewdiń ob’ekti hám predmeti, metodologiyalıq tiykarı kórsetilip, paydalanǵan metodları, ilimiy jańalıǵı hám ámeliy áhmiyeti ashıp berilgen.
Birinshi bap «Ullı jipek jolı» haqqında áyyemgi hám orta ásirlerdegi tariyxıy maǵlıwmatlar» dep atalıp, onda Ullı jipek jolı haqqında áyyemgi grek-rim hám qıtay avtorları jazıp qaldırǵan áhmiyetli derekler hám orta ásirlerde bul transkontinental’ joldı basıp ótken sayaxatshılar hám olardıń jazba maǵlıwmatları haqkında qızıǵarlı materiallar beriledi.
Ekinshi bap «XIX ásirdiń aqırı hám XX ásirde Ullı jipek jolı tariyxınıń izertleniwi» dep atalıp, onda XIX ásirdiń ekinshi yarımınan baslap Ullı jipek jolı tariyxın ilimiy izertlew boyınsha ekspediciyalardıń shólkemlestiriliwi, sayaxatshılar tárepinen qızıǵıwshılıqtıń kúsheyiwi, arxeologiyalıq qazıw jumıslarınıń keń kólemde alıp barılıwı hám bahalı ilimiy monografiyalardıń hám kitaplardıń jarıqqa shıǵıwı haqkında materiallar beriledi.
Úshinshi bap «Ǵárezsizlik jılları «Ullı jipek jolı» tariyxınıń ilimiy izertleniwi» , dep atalıp onda dún’ya elleriniń kommunikaciya sistemasında ayrıqsha áhmiyetke iye bolǵan Ullı jipek jolın tiklew máselesine itibardıń kúsheyiwi menen bul transkontinental jollardıń tariyxına qızıǵıwshılıqtıń artıp barıwı hám bul másele boyınsha alımlar tárepinen izertlew jumısları dawam ettirilip, bahalı miynetlerdiń jarıqka shıǵıwı, xalıqaralıq birge islesiwdiń kúsheyiwi haqqında maǵlıwmatlar beriledi.
Juwmaqlawda qoyılǵan wazıypalardan kelip shıǵa otırıp izertlew nátiyjeleri, juwmaqları hám usınısları beriledi.
Magistrlıq dissertaciya jumısınıń sonında paydalanǵan derekler hám ádebiyatlar dizimi keltiriledi.
D. Xojamuratovtıń magistrlıq dissertaciya jumısında kóplegen faktlıq materiallar keltirilgen, baspada járiyalanǵan materiallar hám derekler analiz etilgen, sońında pikir hám usınısları bayan etilgen.
D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısı magistrlıq dissertaciyalar ushın qoyılatuǵın talaplarǵa tolıq juwap beredi hám ol Mámleketlik Attestaciya komissiyasına qorǵaw ushın usınıs etiledi.

Ilimiy basshı: t.i.k., docent M. Seytimbetov

Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq universitetiniń magistratura bólimi studenti D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısına ishki opponent
PhD, QMU “Arxeologiya” kafedrası docenti A. Alimbetovtıń PIKIRI

D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısında Ullı jipek jolın úyreniw baǵdarında dún’ya elleri, sonıń ishinde Ózbekstan Respublikasında islenip atırǵan jumıslar izertlewdiń ob’ekti hám predmeti sıpatında hár tárepleme izertlengen.

Ózbekstanda tariyx iliminde izertlewdi kútip turǵan aktual’ mashqalalardıń biri Ullı jipek jolı tariyxın, onıń ilimiy izertleniwin hám tariyxtanıwın, baskıshların, social-ekonomikalıq hám mádeniy rawajlanıwda tutqan ornın anıqlaw máselesi bolıp tabıladı. Onısız jańa mıń jıllıqtaǵı mádeniy, ruwxıy hám ekonomikalıq potencialdı tiklew menen baylanıslı aktual’ maselelerdi sheshiw múmkin emes.
Dissertaciya jumısı kirisiw, úsh bap, juwmaqlaw hám paydalanǵan ádebiyatlardıń diziminen ibarat.
D. Xojamuratovtıń magisrlıq dissertaciya jumısında Ullı jipek jolı tariyxınıń alımlar tárepinen izertleniwi hám baspada shıqqan ádebiyatlar haqkında maǵlıwmatlar berilgen, Ullı jipek jolı boylap jaylasqan úlkelerde pútkil adamzatlıq áhmiyetke iye milliy hám ulıwmainsanıylıq miyraslardı qayta tiklew baǵdarında islenip atırǵan jumıslar analiz etilgen. Bunda Ullı jipek jolı boylap jaylasqan úlkelerde ilimiy ekspediciyalardıń shólkemlestiriliwi, onda tabılǵan materiallıq hám jazba derekler tiykarında jazılǵan ilimiy miyraslar hár tárepleme úyrenilgen, jipek jolı tariyxın izertlegen alımlardıń xızmetlerin bahalaw menen birge, olar tárepinen jazıp qaldırılǵan biybaha miyraslardı keń jámáátshilikke jetkiziwge háreket islengen. Sonday-aq Ullı jipek jolınıń ótmishi hám onı qayta tiklew boyınsha házirgi dáwirde ilimiy izertlewler alıp barıp atırǵan shet el hám jergilikli alımlardıń baspadan shıqqan miynetleri xronologiyalıq izbe-izlikte analiz etilgen, XXI ásirde globallasıw processi kúsheyip baratırǵan dáwirde Ullı jipek jolın ilimiy izertlewge qızıǵıwshılıqtıń kúsheyip baratırǵanın hám bunda elimiz alımlarınıń da úlesi bar ekenligi kórsetip berilgen.
Juwmaqlawda izertlew nátiyjeleri, juwmaqları hám usınısları berilgen.
Jumıstıń sonında paydalanǵan derekler hám ádebiyatlar dizimi keltiriledi.
D. Xojamuratovtıń dissertaciya jumısında kóplegen dereklerden hám ádebiyatlardan orınlı túrde paydalana alǵan, kóplegen faktlıq maǵlıwmatlar hám ilimiy miynetler analiz etilgen hám olargá sholıw berligen, juwmaqlawda pikir hám usınısları júdá isenimli túrde bayan etilgen.
Jumısta ayırım orfografiyalıq hám stilistikalıq kemshilikler ushırasadı hám olardı tez dúzetse boladı.
D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısı magistrlıq dissertaciyalar ushın qoyılatuǵın talaplarǵa tolıq juwap beredi hám ol Mámleketlik Attestaciya komissiyasına qorǵaw ushın usınıs etiledi.

Ishki opponent: PhD, QMU «Arxeologiya»

kafedrası docenti A. Alimbetov
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq universitetiniń magistratura bólimi studenti D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısına sırtqı opponent Ájiniyaz atındaǵı NMPI, «Tariyx» kafedrası baslıǵı, t.i.d., prof. R. Bazarbaevtıń
PIKIRI

D. Xojamuratovtıń magistrlıq dissertaciya jumısında Ullı jipek jolı arqalı ótken sayaxatshılar hám alımlardıń jazıp qaldırǵan kúndelik dápterleri, kitapları, ilimiy maqalları hár tárepleme analiz etiliw menen birge, búgingi kúni bul máseleniń qaytadan kóterliwi, kóplegen bahalı miynetlerdiń járiyalanıwı haqkında maǵlıwmatlar keltiriledi.

Jumısta Ullı jipek jolın XIX ásirden baslap qaytadan izertley baslaǵan alımlardıń ilimiy mártligi, arxeologiyalıq, etnografiyalıq izertlewleri, tabılǵan materiallardı ilimiy aylanıska kirgiziwi hám keń jámáátshilikke jetkiziw boyınsha islegen xızmetlerin ayqın maǵlıwmatlar negizinde ashıp berilgen.
Sonın menen birge, Ullı jipek jolınıń tariyxı keń xronologiyalıq kólemde tariyxıy-geografiyalıq maǵlıwmatlar, sonday-aq jazba derekler tiykarında is júzinde az izertlengeni atap ótilgen. Orta Aziya aymaǵında transport kommunikaciyasınıń rawajlanıwında tábiyǵıy-geografiyalıq hám mádeniy faktorlardıń áhmiyeti úlken boldı. Bul faktorlar eller hám mámleketlerdi baylanıstırıwda úlken áhmiyetke iye bolǵan jol qatnaslarınıń rawajlanıw zárúrligin payda etti.
Izertlew nátiyjeleri jol qatnaslarınıń, sonıń ishinde Ullı jipek jolınıń evolyuciyalıq rawajlanıw processin teren analiz etiwdi hám bárqulla ózgerip turǵan tariyxıy faktorlar menen tıǵız baylanısta alıp qaraw zárúrligin payda etpekte.
Orta Aziya aymaǵında transport kommunikaciyasınıń rawajlanıwında hám shet el mámleketleri menen baylanıslarda Ullı jipek jolınıń áhmiyeti úlken boldı. Ullı jipek jolı Shıǵıs hám Batıs ellerin ásirler dawamında sociallıq-ekonomikalıq, mádeniy hám diplomatiyalıq tárepten baylanıstırıp kelgen bolsa, endi házirgi dáwirde onı tereń hám hár tárepleme izertlew aktual’ máselerdiń birine aylanbaqta. Óytkeni dún’ya kóleminde globallasıw processi kúsheyip barmaqta.
Sonı aytıp ótiw zárúr, Ullı jipek jolın ilimiy izertlew boyınsha xalıqaralıq birge islesiwler, Ózbekstan Respublikasınıń bul processte qatnasıwı máselesi tariyxıy derekler hám maǵlıwmatlar tiykarında is júzinde az izertlengen.
Jumısta Ullı jipek jolın ilimiy izertlewdiń baslanıwı Evropa hám rus alımlardıń arxeologiyalıq, etnografiyalıq ekspediciyalar shólkemlestiriwi, Shıǵıs alımları tárepinen alıp barılǵan izertlew jumısları hár tárepleme analiz etilgen. Sonday-aq bunda búgingi kúni Ullı jipek jolın úyreniw boyınsha islenip atırǵan jumıslar analiz etiliw mene birge, bul baǵdarda qabıl etilip atırǵan ilajlar, baǵdarlamalar hám onıń mazmunı haqqında jańa materiallar ilimiy aylanısqa kirgizilgen hám sistemalastırılǵan.
D. Xojamuratovtıń magistrlıq dissertaciya jumısında baspada járiyalanǵan miynetler hár tárepleme analiz etilgen hám tariyxtanıwshılıq kóz qarasında hár hárepleme ashıp berilgen.
D. Xojamuratovtıń magistr ilimiy dárejesin alıw ushın jazılǵan «Ullı jipek jolınıń ilimiy úyreniliwi» atamasındaǵı magistrlıq dissertaciya jumısı magistrlıq dissertaciyalar ushın qoyılatuǵın talaplarǵa tolıq juwap beredi hám ol Mámleketlik Attestaciya komissiyasına qorǵaw ushın usınıs etiledi.

Sırtqı opponent: Ájiniyaz atındaǵı NMPI «Tariyx»

kafedrası baslıǵı, t.i.d. Bazarbaev R.