Kimyo fanidan dars ishlanmalar
Download 458.13 Kb. Pdf ko'rish
|
kimyo fanidan dars ishlanmalar
- Bu sahifa navigatsiya:
- O’quv jarayonining mazmuni
- O’quv jarayonini amalga oshirish Metod
- 7-sinf I chorak 3-DARS. MODDA VA UNING XOSSALARI
- Darsga zaruriy jihozlar
- Dars shakli
- 2 savol
- 3 savol
- Jism Modda
- 6. Mavzuni mustahkamlash.
- 7. O`quvchilarni rag’batlantirish va baholash.
- 2. O`qituvchining kirish so`zi. Darsning tashkil etilishi
|
2
MODDA VA UNING XOSSALARI Maqsad, vazifa Ta’limiy - moddalarning turli-tumanligi va ularni jismlardan farqi hamda har bir moddani o‘ziga hos xossalari haqida ilmiy tushunchalar berish. Moddalardan foydalanish uchun ularning xossalarini bilish zarurligini tushuntirish. Jism, modda tushunchalarining mohiyatini aniq bilib olish.
Tarbiyaviy – O’quvchilarni o’z maqsadiga erishish ruhida tarbiyalash. Moddalardan foydalanishda tejamkorlikka va ularni asrashga o‘rgatish. Bir-birlariga o’zaro hurmat, jamoa bo’lib ishlash, o’zaro yordam va berilgan vazifani bajarishda mahsuliyat sezish ko’nikmalarini tarkib toptirish. Rivojlantiruvchi maqsad – O’quvchilarni mustaqil ishlash, ijodiy izlanish, guruxlarda ishlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlash, fikrni aniq ifodalashga o’rgatish, kimyoviy til madaniyatini o’stirish.
mazmuni Modda, jism kabi tushunchalarini botanika, fizika fanlaridan olgan bilimlari va kundalik turmushdan olgan amaliy ko‘nikmalarini yodga olib, mavzuga bog’lanadi.
O‘quvchilarga bir xil moddadan iborat bo‘lgan turli jismlar va har-xil moddalardan iborat bo‘lgan turli jismlar namunalari bilan tanishish. Tabiatda uchraydigan mineral
moddalar namunalar haqida bilish.
asosida ularni xossalari bilan tanishish.
Moddalarni ta’riflash. Laboratoriya ishi davomida o’quvchilarda kuzatish, kuzatish natijalarini solishtirish va hulosa qilish malakalari shakllantirish.
amaliy
3
Shakl – muloqot texnologiyasi, laboratoriya mashg’uloti. Vosita–tarqatma matereallar, slaydlar, o’quv-loboratriya jihozlari (stakanlar, probirkalar, moddalardan namunalar - osh tuzi, shakar, ko’mir, oltingugurt, ichimlik sodasi, etil spirti, rux, temir, mis, alyuminiy metallari namunalari, bor) darslik.
o’zini baholash Nazorat – tajriba-tahlil, amaliy-laboratoriya Baholash – “Tushunchalar tahlili” asosida baholash
Kutiladigan natija O’qituvchi O’quvchi Darsga qiziqtiradi Mavzuni to’liq yoritadi Amaliy-laboratoriya mashg’ulotiga tayyorlanadi va bajaradi Guruhlarda va yakka holda ishlashni tashkil qiladi Mavzu yuzasidan asosiy tushuncha va xossalarni yetkazadi O’quvchilar tomonidan berilishi mumkin bo’lgan savollarga atroflicha tayyorlanadi Tajriba-tahlil asosida oqilona baholaydi Maqsadga erishadi Mavzu bo’yicha yetardi bilim, ko’nikmalarni oladi Amaliy-laboratoriya ishi mazmuni bilan tanishadi va uni mustaqil bajaradi Tajriba-o’tkazib uni tahlil qilishni o’rganadi, hulosalaydi Materiallar bilan
yakka va
guruhlarda ishlash malakasiga ega bo’ladi
Mustaqil fikrlaydi Qo’yilgan mavzu yuzasidan mustaqil jadval to’ldiradi Mavzuni o’zlashtiradi Kelgusi rejalar O’qituvchi O’quvchi Dars jarayonini tahlil qiladi
O’quvchilarni shu mavzu bo’yicha bilimlarni qanday o’zlashtirganligini kuzatadi
Keyingi darsni loyihalashtiradi
yuzasidan berilgan savollariga javob topish uchun izlanadi Uyga vazifa oladi Uy
vazifasini bajarishni loyihalashtiradi
Qo’shimcha materiallar topadi (adabiyotlardan internetdan), yig’adi, ularni taxlil qiladi, o’qiydi, Vazifani bajaradi.
O’rganilgan mavzuni 4 Pedagogik texnologiyalar asosida darslarni samarali tashkil qilishga va bilim olish samaradorligini ko‘tarishga yanada kirishadi. kundalik turmush
bilan bog’lash imkoniyatlari haqida izlanadi
I chorak 3-DARS. MODDA VA UNING XOSSALARI
tumanligi va ularni jismlardan farqi hamda har bir moddani o‘ziga hos xossalari haqida ilmiy tushunchalar berish. Moddalardan foydalanish uchun ularning xossalarini bilish zarurligi o‘quvchilarga tushuntiriladi. O‘quvchilar jism, modda tushunchalarining mohiyatini hamda kundalik turmushda ishlatiladigan jism va moddalar, moddalarning biologic ahamiyatini bilib olishlari kerak. Darsda
o’quvchilarning kuzatuvchanlik, to’qirlik qobiliyatlarini rivojlantirish maqsadida munozara, savol-javob usullaridan foydalanish yaxshi natija beradi. Shuningdek, mavzuni fizika, biologiya fanlari bilan bog’lab olib borish maqsadga muvofiqdir.
Mavzuga doir tarqatma matereallar, slaydlar, o’quv-loboratriya jihozlari - stakanlar, probirkalar, shisha tayoqcha, moddalardan namunalar - osh tuzi, shakar, ko’mir, oltingugurt, ichimlik sodasi, etil spirti, rux, temir, mis, alyuminiy metallari namunalari, bor, darslik.
‘tkazish, yakka tartibda ishlash. Dars o ‘tish rejasi: 1. O`qituvchining kirish so`zi. (2 daqiqa) 2.Uyga berilgan “O’zbekiston kimyogarlarining kimyo faniga qo‘shgan hissalari” mavzusiga oid bilimlarni tekshirish. (5 daqiqa) 3.O‘quvchilar bilimini tekshirish. (“Aqliy gimnastika”savollari, xotira mashqi orqali oldingi o’tilgan mavzuni mustahkamlash – 4 daqiqa) 4. Yangi mavzu bayoni. O‘qituvchining kichik ma’ruzasi maruzani.(7 daqiqa) 5.
Mavzuni laboratoriya ishini bajarish bilan tushuntiriladi (15 daqiqa) 5 6. Mavzuni mustahkamlash. (7 daqiqa) 7. O`quvchilarni rag‘batlantirish, baholash (2 daqiqa) 8. Uyga vazifa berish (2 daqiqa) 1. O`qituvchining kirish so`zi. Darsning tashkil etilishi: a) Salomlashish, davomatni aniqlash, o‘quvchilar tashqi ko‘rinishiga e’tibor berish; b) o`quvchilarni darsga hozirlab, jonli muhit yaratish;
qo‘shgan hissalari” mavzusiga oid bilimlarni tekshirish. O‘qituvchi tomonidan “O’zbekiston kimyogarlarining kimyo faniga qo‘shgan hissalari” mavzuga doir tayyorlangan qisqa savollar beriladi. 1 O’zbekistonlik kimyogar olimlardan kimlarni bilasiz? 2. Tolalarni kimyoviy tarkibi asosida sinflash va sertifikatlash nomli yangi ixtisoslikni qaysi o‘zbek kimyogarlari asoslagan? 3. O.S.Sodiqovning kimyo fani sohasida dunyoga tanitgan qanday ishlari haqida bilasiz? 4. Akademik Y.T.Toshpo‘latov kimyo sanoati sohasining rivojiga qo ‘shgan ishlsri nimalardan iborat? O’qituvchi tomonidan har bir savolga javob olishda, berilgan javoblar to’g’ri noto’g’riligi izohlanib boriladi. 3. O‘quvchilar bilimini tekshirish. (“Aqliy gimnastika” savollari orqali xotirani sinash) O‘quvchilar o`qituvchi tomonidan oldindan tayyorlab qo‘yilgan savollarga javob beradilar.
fani va kimyo sanoati sohasida qanday yirik o’garishlar bo‘ldi? javob: O’zbekiston o ‘z mustaqilligiga erishgach kimyo fani va kimyo sanoati rivojlanishi uchun juda katta imkoniyatlar ochilgan. Natijada Mingbuloq, Ko‘kdumaloq, Sho‘rtan, va boshqa neft-gaz konlari, yerosti foydali qazilmalari zahiralaridan oqilona foydalanish orqali sanoat uchun
6 qimmatbaho bo‘lgan o‘nlab kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarilish yo‘lga qo‘yildi. Asakada, Samarqandda va Toshkentda avtomobil, traktorlar va ularni extiyot qismlari va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. 2 savol Qadimda insoniyat o‘ z extiyojlari uchun kimyoviy moddalar va ulardagi o‘zgarishlardan qanday foydalangan?
insoniyat o‘z extiyojlari uchun qadimdan foydalanib kelgan. Xitoyda, Misrda, Markaziy Osiyoda qishloq xo‘jaligi zararkunandalariga qarshi kurashda, turli xil bo‘yoqlar ishlab chiqarishda, me’morchilikda, oziq- ovqatlar tayyorlashda, kiyim-kechaklar tayyorlashda kimyoviy moddalar va kimyoviy hodisalardan keng foydalanishgan. 3 savol A.Lavuazye haqida nimalarni bilasiz? Javob: Fransuz kimyogar olimi A.Lavuazye yonish va oksidlanish jarayonlari haqida ilmiy nazariyalarni yaratgan.
4. Yangi mavzu bayoni
1.
O‘quvchilarning botanika, fizika fanlaridan olgan bilimlari va kundalik turmushdan olgan amaliy ko‘nikmalari asosida suhbat 2.
O‘quvchilarga bir xil moddadan iborat bo‘lgan turli jismlar va har-xil moddalardan iborat bo‘lgan turli jismlar namunalarini hamda osh tuzi, shakar, ko‘mir, oltingugurt namunalarini tarqatish. 3. Moddalarni ta’riflash. 4. Moddalarning xossalarini nima uchun bilish kerak? Rejadagi 1-band,
ya’ni o‘quvchilar bilan suhbat
o‘tkazilgandan so‘ng doskaga oldindan chizib qo‘yilgan quyidagi jadvalni o‘quvchilar o‘zlari to‘ldirishadi: Jism Modda
Moddalarni ta’riflashda moddaning rangi, hidi, agregat holati, mazasi, suvda eruvchanligi, o‘lchash mumkin bo‘lgan xossalari, masalan, qaynash va suyuqlanish haroratlari, qattiqligi kabilarga e’tiborni qaratiladi. 7 Dars davomida “Fizik xossalari turlicha bo‘lgan moddalar bilan ishlash” laboratoriya ishini bajarish talab qilinadi. LABORATORIYA ISHI. Fizik hossalari turlicha bo‘lgan moddalar bilan tanishish.
O’quvchilar kimyo fanini o‘rganish davomida moddalar bilan doimo muloqotda bo‘ladilar. Moddalarning xossalarini o‘rganishda ularni yetarli darajada to‘liq ta’riflay olish muhim ahamiyatga ega.
Demak, o’quvchilar eng avvalo “modda”, “jism” tushunchalarini to’liq o’zlashtirib olishi zarur. Berilgan moddalarning tashqi ko’rinishiga qarab uning eng muhim fizikaviy hossalarini aytib bera olishi kerak.
Oldindan tayyorlab qo’yilgan moddalarning na’munalari har bir o’quvchioga tarqatilgan bo’ladi. Dars davomida o’qituvchining ko’rsatmasi ostida o’quvchilar o’zlariga berilgan moddalarning hossalarini jadvalga to’ldiradilar.
Laboratoriya ishi davomida o’quvchilarda kuzatish, kuzatish natijalarini solishtirish va hulosa qilish malakalari shakllanib boradi.
Sizga berilgan moddalarning xossalarini quyidagicha jadval tuzib yozib boriladi.
Modda nomi Agregat
holati Rangi
Hidi Suvda
eruvchanligi. Qattiq
ligi Osh tuzi
Shakar
Ichimlik soda
Bo’r
Alyuminiy
Etil spirt
Temir
Mis
Oltingugurt
1. Moddaning odatdagi sharoitda agregat holati, ya’ni gaz, suyuq yoki qattiq tuzilishdaligi aniqlanadi. 2. Moddaning rangi oddiy yorug‘likda vizual (ko‘z bilan ko‘rib) aniqlanadi. 3. Moddaning hidi: modda hidini aniqlashda ehtiyot bo‘ling. Moddalarning hidi o’qituvchi ko‘rsatgan usulda aniqlanadi. (Berilgan notanish moddaning hidi zaharli yoki burun bo‘shlig‘ini yallig‘lantiradigan bo‘lishi mumkin) 4. Berilgan moddaning suvda erishi yoki erimasligini bilish uchun uning ozgina bo‘lagini probirka yoki stakanga solib, ustiga suv 8 quying va aralashtiring. Agar modda bo‘lakchalari batamom erib ketsa yoki sezilarli darajada kamaysa, modda suvda eruvchan hisoblanadi. 5. Moddaning qattiqligini qattiqlik shkalasidan foydalanib, agar bunday shkala bo‘lmasa tirnoq (qattiqligi 2-2,5), shisha (qattiqligi 5) va boshqa qattiqligi aniq moddalar bilan solishtirib ko‘ring. 6. Moddaning qaynash, suyuqlanish haroratlarini ma’lumotnomalardan foydalanib toping va jadvalga tushiring. 7. Noma’lum moddaning ta’mini totib ko‘rmang! 8. Sizga berilgan moddaning xossasini quyidagi tartibda aytib bering:
odda nomi Agregat holati Rangi
Hidi
Suvda eruvchanligi Qattiqligi Qaynash va suyuqlanish haroratlar
O‘tilgan yangi mavzu o‘qituvchining o‘quvchilarga bergan ma’lumotlariga asoslanib test topshiriqlari bo‘yicha mustahkamlanadi. Buning uchun qisqa muddatli test sinovi o‘tkasilishi ham yaxshi samara beradi. Test savollari: 1. Suvning qaynash harorati nechaga teng? A.100 oC; B. 78 oC; S. 220 oC; D. 338 oC. 2. Qattiq, o ‘ziga xos hidli, sariq rangli modda – bu A.Bo‘r; B. Alyuminiy; S. Oltingugurt; D. spirt 3. Faqat moddalar ko‘rsatilgan qatorni belgilang. A. Daftar, qalam, probirka; B. Kislorod, daftar, spirt; S. Kislorod, bo’r, suv; D. Oltingugurt, probirka, alyuminiy. 7. O`quvchilarni rag’batlantirish va baholash. Dars yakunida uyga berilgan vazifa yuzasidan olingan javoblar va faol qatnashgan o’quvchilar rag`batlantiriladi va ballari e’lon qilinadi. 8. Uyga vazifa: Modda va uning xossalari mavzusini o’qing va xo’jalikda ishlatiladigan moddalar va jismlar ro ’yhatini tuzing. Dars yakunida uyga berilgan vazifa yuzasidan olingan javoblar va faol qatnashgan o’quvchilar rag`batlantiriladi va ballari e’lon qilinadi
9
Мавзу: Massaning saqlanish qonuni Darsning maqsad va vazifalari: Maqsad:
O‘quvchilarga tabiatning asosiy qonuni-materiya va harakatning saqlanish qonunining xususiy ko’rinishi bo’lgan moddalar massasining saqlanish qonuni, ya’ni kimyoviy reaksiyalarda atomlar yoqolib ketmasdan, yo‘qdan bor bo‘lmasligi, ularning umumiy soni o‘zgarmasligi hamda har bir atomning massasi kimyoviy reaksiyalarda o‘zgarishsiz qolishi va shuning uchun moddalarning massasi ham o‘zgarmasdan qolishi, tabiatdagi har qanday o’zgarishlar izsiz yo’qolmasligi haqidagi bilimlarni berish. Vazifalar: Massaning saqlanish qonuni mavzusi asosida kundalik hayotda uchraydigan hodisalarni idrok etish orqali bilim va ko‘nikmalarni shakillantirish. Mavzu asosida mustaqil fikr yuritish qobiliyatini rivojlantirish. Mavzuga doir tajribalar o‘tkazish, savol-topshiriqlar orqali o‘quvchilarning, yangi mavzuni qanday darajada o‘zlashtirilganligi nazorat qilinadi.
topshiriqlar, massaning saqlanish qonunini namoyish etish asbobi (teng elkanli shayin 1 ta, shayin uchun ilmoqlar 3 ta, rezina tiqinli va osma halqali Landolt idishi 1 ta, osma halqali kosacha 1 ta, og’irlikka qarshi kukun, 100 g ) kimyoviy jihozlar va moddalar (pipetka, razima tiqin, quruq yonilg’i-urotropin, bariy xloridning 10 % li eritmasi, sulfat kislotaning 10 % li eritmasi yoki qizil fosfor 1 g miqdorida )
Mavzu belgilangan vaqt ichida barcha o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladi. O‘quvchilarning darsda faolligi oshadi. Ularda fanga nisbatan qiziqish uyg‘onadi. Tajribalar o‘tkazish bilan barcha o‘quvchilarga berilgan nazariy bilimlar tajribalar asosida
mustahkamlanadi. O‘quvchilar uy ro‘zg‘ordagi kundalik hayotda ishlatiladigan moddalarni kimyoviy xossalari bilan tanishadilar, mavzuga oid amaliy mashg‘ulotlarni mustaqil bajaradilar, savol va javob berishga o‘rgatiladi. O‘quvchilar mavzu yuzasidan yangi bilimga ega bo‘ladilar. 10
Guruhlar bilan ishlashni o‘rganadilar, eslab qolish, ayta olish, ko‘rsata olish ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladilar. Dars rejasi: 1. O`qituvchining kirish so`zi. (2 daqiqa) 2.Uyga berilgan “Tarkibning doimiylik qonuni” mavzusiga oid bilimlarni tekshirish. (5 daqiqa) 3.O‘quvchilar bilimini tekshirish. (“Aqliy gimnastika”savollari, xotira mashqi orqali oldingi o’tilgan mavzuni mustahkamlash – 4 daqiqa) 4. Yangi mavzu bayoni. O‘qituvchining kichik ma’ruzasi maruzani.(7 daqiqa)
5. Mavzuni laboratoriya ishini bajarish bilan tushuntiriladi (15 daqiqa) 6. Mavzuni mustahkamlash. (7 daqiqa) 7. O`quvchilarni rag‘batlantirish, baholash (2 daqiqa) 8. Uyga vazifa berish (2 daqiqa) 2. O`qituvchining kirish so`zi. Darsning tashkil etilishi: a) salomlashish, davomatni aniqlash, o‘quvchilar tashqi ko‘rinishiga e’tibor berish; b) o`quvchilarni darsga hozirlab, jonli muhit yaratish; 2. Uyga berilgan “Tarkibning doimiylik qonuni” mavzusiga oid bilimlarni tekshirish. O‘qituvchi tomonidan “Tarkibning doimiylik qonuni” mavzuga doir tayyorlangan qisqa savollar beriladi. 1 Tarkibning doimiyligini qanday tushuntirish mumkin? 2. Suvning sifat va miqdoriy tarkibi qanday? 3. Abu Ali ibn Sino “Tib qonunlari” asarida tarkibning doimiyligi haqida qanday tushunchalar bayon qilgan? 4. Miqdor va sifat o’zgarishlari haqida nimalarni bilasiz? Misollar bilan tushuntiring. O’qituvchi tomonidan har bir savolga javob olishda, berilgan javoblar to’g’ri noto’g’riligi izohlanib boriladi. 3. O‘quvchilar bilimini tekshirish. (“Aqliy gimnastika” savollari orqali xotirani sinash) O‘quvchilar o`qituvchi tomonidan oldindan tayyorlab qo‘yilgan savollarga javob beradilar.
Download 458.13 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|