Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari. I. Kimyoning asosiy tushunchalari. Atom
Download 392.03 Kb.
|
Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari. I. Kimyoning asosiy tus
- Bu sahifa navigatsiya:
- Atom
- Kimyoviy element –”element”
- Moddaga xos xususiyatlar.
- Oddiy modda haqida gap boradi;
- 1813-yil Berselius
- I,II,III,IV va V
- Modda 4 xil agregat agregat xolatda boladi.Gaz,suyuq,qattiq,plazma. Oddiy s haroitda osh tuzi qattiq,suv suyuq,kislarod gaz xolatda boladi.
- Allotropiya hodisasiga sabab 2 ta. 1)
- Fizik hodisa
- Izoton
- II.Kimyoning asosiy qonunlari. Massalar saqlanish qonuni (1748-yil Lomonosov)
- Tarkibning doimiylik qonuni (1808-yil Prust)
- Avagadro qonuni (1811-yil Avagadro)
- Fizik kimyoviy xodisalar
|
Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari. I.Kimyoning asosiy tushunchalari. Atom – kimyoviy elementning oddiy va murakkab moddalar molekulasi tarkibiga kiruvchi eng kichik zarrachasidir. Atom – musbat zaryadlangan yadro va uning atrofida aylanib yuruvchi manfiy zaryadlangan elektronlardan iborat elektroneytral zarracha. Molekula – ayni moddani kimyoviy hossalarini o’zida saqlovchi eng kichik zarracha. M; kislorod – O2,vodorod – H2,azot – N2 Kimyoviy element –”element” so’zi tarkibiy qism degan manoni anglatadi.Yadro zaryadlari bir xil bo’lgan atomlarning muayyan turi kimyoviy element deyiladi.Hozirgi kunda 118 ta kimyoviy element bor. Oddiy moddalar – bir element atomlaridan tuzilgan moddalar. M; O2;Fe,S,C,P4,H2,S8 ; C60 Murakkab moddalar – bir nechta element atomlaridan tuzilgan moddalar. M; KCl, H2O, KMnO4, SO2 Moddaga xos xususiyatlar. Rang,zichlik,agregat xolat (gaz,qattiq,suyuq),qaynash va suyuqlanish temperaturasi,eruvchanligi,allotropik shakl ko’rinishi,xidi kabi xususiyatlar. Kimyoviy elementga xos xususiyatlar Yadro zaryadi,oksidlanish darajasi,valentligi. Modda bilan kimyoviy element farqi; Elamant haqida gap boradi; Kimyoviy element birirkmalar tarkibiga kirishi ham,erkin holatda ajralib chiqishi ham mumkin. M; HgO tarkibida kislorod bor Temir zang tarkibiga kiradi. Oddiy modda haqida gap boradi; Kislorod bilan nafas olamiz Baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi. Temir magnitga tortiladi Temirdan mix yasaladi.
M; lotincha Hidrogenium (Gidrogenium)-H vodorod Hidrargirum (Gidrargirum)-Hg simob.
O’zgarmas valentli elementlar; O’zgaruvchan valentli elementlar; I – valentli - H,F,Li,Na,K,Rb,Cs,Fr I va II valentli - Cu,Ag,Hg II – valentli - O,Be,Mg,Ca,Sr,Ba,Zn II va III valentli - Fe,Co,Ni III – valentli - B,Al,Ga,In,Tl II va IV valentli – C,Si,Sn,Pb III va V valentli – P,As,Sb II,III va VI valentli – Cr II,IV va VI valentli – S,Se,Te I,II,III,IV va V valentli – N I,III,V va VII valentli – Cl,Br,I II,III,IV,VI va VII valentli – Mn
2SO2 + O2 = 2SO3 Koefitsent Indeks. Modda 4 xil agregat agregat xolatda boladi.Gaz,suyuq,qattiq,plazma. Oddiy sharoitda osh tuzi qattiq,suv suyuq,kislarod gaz xolatda boladi. Plazma-juda ionlashgan gaz holati. Sublimatlanish –moddalarni qattiq holatdan suyuqlanmasdan togridan-togri gaz holatga o’tish hodisasi. M;yod,naftalin,quruq muz – CO2 Allotropiya hodisasi – bir element atomining tabiatda turli xil oddiy moddalar ko’rinishida bo’lishi. Masalan:(O) kislarodda ikkita kislarod – O2,ozon – O3 C – olmos,grafit,karbin,fullerin. P – oq,qora,qizil fosforlar S – rombik,monoklinik,plastic,amorf Sn – oq,kulrang Bundan tashqari;Te,As,Sb,,Fe va h.k
Oltingugurt allotropiyasiga sabab temperatura. Kimyoviy hodisa – modda tarkibini o’zgarishi bilan boradigan jarayonlar kimyoviy hodisa deyiladi; M; temirni zanglashi,mis simini havoda qorayishi,qog’ozning yonishi Fizik hodisa – modda tarkibi o’zgarmasdan boradigan jarayonlar; M; suvni muzlashi,yog’ni sovuqda qotishi,muzni suvga aylanishi. Izotop – yadro zaryadlari bir xil,atom massalari turlicha bo’lgan atomlar turi M; 16O,17O,18O yoki 1H,2D,3T Izobar – atom massalari bir xil,yadro zaryadlari turlicha bo’lgan atomlar turi. M; 40Ar,40K,40Ca yoki 28Al,28Si Izoton – neytronlar soni bir xil,atom massa va yadro zaryadlari turlicha bo’lgan moddalar . M; Al (27-13=14) Si(28-14=14) yoki Mg(24-12=12) Na(23-11=12) Izoelektron – elektronlar soni bir xil bo’lgan moddalar. M; NH3=10e CH4=10e H2O=10e II.Kimyoning asosiy qonunlari. Massalar saqlanish qonuni (1748-yil Lomonosov) – reaksiyaga kirishayotgan moddalar massasi reaksiyadan so’ng hosil bo’lgan moddalar massasiga hamma vaqt teng bo’ladi.massalar saqlanish qonuniga yadroviy reaksiyalar amal qilmaydi. Tarkibning doimiylik qonuni (1808-yil Prust) – har qanday toza modda olinish usulidan qatiy nazar o’zgarmas miqdoriy tarkibga ega tarkibga ega. Tarkibning doimiylik qonuniga molekulyar tuzilishli moddalar,gazlar va oson suyuqlanuvchan qattiq moddalar bo’ysunadi. N.S.Kurnakov moddalarni o’zgarmas va o’zgaruvchan tarkibli birikmalarga ajratgan O’zgarmas tarkibli birikmalar – daltonidlar (Dalton xotirasiga) deb atadi. M; H2O,NH3,HCl,SO2,HNO3 O’zgaruvchan tarkibli birikmalar – bertolidlar (bertole hotirasiga) deb atadi.momolekulyar tuzilishli moddalar asosan metallar birikmalari. M; UO3 (UO2,5-UO3),VO (VO0,9-VO1,3)
Bir mol gaz n.sh da 22,4 litr hajmni egallaydi. Karrali nisbatlar qonuni (1803-yil J.Dalton) – agar ikki element bir-biri bilan bir necha birikma hosil qilsa,bu birikmalardagi bir element massasi ikkinchi element massasiga kichik butun sonlar nisbatida bo’ladi 
Nazariya test 1. Kimyo fani nimalarni o’rganadi? 1) moddalarning tarkibi; 2) moddalarning tuzilishi; 3) moddalarning xossalari; 4) moddalar o‘zgarishlarida sodir bo‘ladigan hodisalarni; A) 1,2 B) 3,4 C) 1,2,3,4 D) 1,2,3 2. Kimyoning birinchi vazifasi? 1) moddalarni o’rganish; 2) moddalar xossalarini o‘rganish; 3) moddalardan xalq xo‘jaligida qanday maqsadda foydalanish mumkinligini oldindan aytib berish; 4) moddani sintez qilish; A) 1,2,3,4 B) 1,2 C) 1,2,3 D) 4 3. Kimyoning ikkinchi vazifasi? 1) xalq xo‘jaligida zarur bo‘ladigan turli xil moddalar olish; 2) turli xil plastmassalar; 3) mineral o‘g‘itlar; (va boshqalar),4) dori-darmonlar; 5) aspirin, streptotsid olish; 6) superfosfat, ammiakli selitra olish A) 1 B) 1,2,3 C) 1,2,3,4,5,6 D) 5,6 4. Qurilish materiallari, sintetik gazlamalar, plastmassalar, bo‘yoqlar, yuvish vositalari, dori-darmonlarni ishlab chiqarishda qaysi fanning muhim roli bor? A) kimyo B) geokimyo C) termokimyo D) biokimyo 6. Kimyo bilan biologiya orasida tirik organlarda sodir bo‘ladigan kimyoviy jarayonlarni o‘rga-nadigan kimyoni qaysi fanlari tarkib topdi? 1) bioanorganik; 2) bioorganic; 3) biologik kimyo A) 1,2 B) 2,3 C) 1,2,3 D) 1.3 7. Kimyo fani qaysi fanlar bilan uzviy bog‘langan? 1) fizika; 2) geologiya; 3) biologiya; 4) geoagrafiya; 5) tarix; A) 1,2,3,4,5 B) 1,2,3 C) 1,3 D) 2,3 8. Kimyo yutuqlaridan keng foydalanilayotgan sohalarni aniqlang? 1) foydali qazilmalar qazib olish; 2) metallar olish; 3) xalq xo‘jaligida zarur bo‘lgan metallarning qotishmalarini yaratishda A) 1 B) 2 C) 1,3 D) 1,2,3 11. Kimyo tabiat haqidagi fan bo‘lib, u qaysi fanlar bilan uzviy bog‘liqlikda rivojlanadi? A) fizika, biologiya, mineralogiya. B) matematika, mexanika; termodinamika 18. O’zbekiston qaysi hududlarida selitra olish usuli bir xil? 1) Navoiy azot; 2) Farg‘ona; 3) Chirchiq elektrokimyo; A) 1,3 B) 2,3 C) 1,2,3 D) 1,2 25. jismlar nimalardan tashkil topgan? A) molekulalardan B)atomlardan C) ionlardan D)moddalardan 26. Malum shakl va hajmga ega bo’lgan narsalar …..deyiladi A)modda B)xossa C) xodisa D) jism 27. Moddalarni bir-biriga o’xshash va farqli belgilari …… deyiladi A)modda B)xossa C) xodisa D) jism 28. Tarkibi o’zgarishi yoki o’zgarmasdan boradigan jarayon ….. deyiladi. A)modda B)xossa C) xodisa D) jism 29. Faqat jismlar keltirilgan qatorni ko‘rsating. A) kalit, sim, yog'och, chizg‘ich, kumush qoshiq; B) temir, mis, kumush, suv; C) temir, pichoq, mis, sim; D) kumush, kumush qoshiq, kumush tanga. 30. Quyidagilarning qaysilari jism hisoblanadi? 1) mix; 2) temir; 3) qoshiq; 4) simob; 5) xlorid kislota. A) 1 va 3; B) 2 va 4; С) 1 va 5; D) 3, 4 va 5. Fizik kimyoviy xodisalar 1. Quyidagi hodisalarning qaysilari fizikaviy hodisa hisoblanadi? 1) qog‘ozning yonishi; 2) muzning erishi; 3) mis simning qizdirilganda qorayishi; 4) sutning achishi; 5) benzinning bug‘lanishi. A) 2 va 5; B) 1,3 va 4; C) 2 va 4; D) faqat 2 2. Quyidagi hodisalarning qaysi biri kimyoviy hodisa hisoblanadi? 1) suvning qaynashi; 2) tuzning suyuqlanishi; 3) temirning zanglashi; 4) benzolni haydash; 5) shamning yonishi. A) 1 va 5; B) 3 va 5; C) faqat 3; D) 2, 3 va 5 3. Bahor taomlarining tayyorlanish jarayonlari fizikaviy(a) yoki kimyoviy(b) ekanligini aniqlang. 1) bug’doyning tuilishi (sumalak uchun); 2) sumalakning pishishi; 3) ko’katning to’g’ralishi; 4) xamirning ko’pchishi; 5) ko’k somsaning pishishi; A) a-1,3,4; b-2,5 B) a-1,3; b-2,4,5 C) a-1,4; b-2,3,5 D) a-1,3,5; b-2,4 4. Yangi yil bayramida qilinadigan qaysi tadbir kimyoviy hodisa emas?
B) bayram to’rtini pishirish C) qorbola yasash D) mushak otish
1) metanning yonishi; 2) aluminiy simning cho’zilishi; 3) muzning erib suyuq holga o’tishi; 4) temirning zanglashi; 5) suvning bug’lashi; A) 1,2 B) 3,4 C) 3,5 D) 1,4 6. Quyidagilardan qaysilari kimyoviy jarayon? 1) naftalinning sublimatlanishi; 2)kisloroddan ozon olish; 3) uranning parchalanib krypton va bariy hosil qilishi; 4) xlorning suvda erishi; A) 1,3 B) 2,4 C) 1,4 D) 2,3 7. Quyidagi ifodalardan noto‘g‘risini toping. A) Fizikaviy jarayonlarda modda molekulasi o‘zgarmaydi, kimyoviy jarayonlarda o‘zgarishga uchramaydi. B) Allotropiya hodisasi tufayli oddiy moddalar soni kimyoviy elementlar sonidan ко‘p. C) Bir elementning turli allotropik shakl ko'rinishlari bir-biridan kimyoviy xossalari bilan farq qiladi, lekin fizikaviy xossalari bilan farq qilmaydi. D) Bir kimyoviy element atomlari boshqasidan massasi va xossasi bilan farq qiladi. 8. Quyidagi hodisalarning qaysilarida kislorod moddasining fizikaviy xossasi haqida gap ketadi? 1)kislorodning zichligi normal sharoitda 1,43 g/1 keladi; 2)tabiatda kislorodning uchta izotopi tarqalgan; 3)ultrabinafsha nuri ta’sirida kisloroddan ozon olish mumkin; 4)kislorodning suyuq holati magnitga tortiladi; 5)kislorod faqat ftorli birikmalarida musbat okdsidlanish darajasiga ega bo‘ladi; 6)kislorod suvda juda oz eriydi. A) 1,3,4,6 B) 1,4,6 C)2,3,5 D)2,5 9. Qaysi bandda oddiy moddaning fizikaviy xossasi haqida so’z bormoqda? A) Qizil fosforning bertole tuzi ta’sirlashishi portlash bilan boradi. B) Gipoxlorit kislotasi tarkibidagi kislorodi hisobiga oksidlovchilik xossa nomoyon etadi. C) Radonning qaynash temperaturasi boshqa nodir gazlarnikidan yuqoriroq. D) Xlorning yadro zaryadi 17 bo’lib, uchta electron pog’onasi mavjud 10. Qaysi bandda oddiy moddaning kimyoviy xossasi haqida fikr yuritilgan? A) xlor sariq-yashil tusli gaz. B) xlorning tabiatda ikkita barqaror izotopi mavjud C) xlor 3-davr VIIA guruhda joylashgan D) Xlor suvda erib atomar kislorod hosil qiladi 11. Berilgan tartibda kimyoviy yoki fizikaviy hodisaning o'zgarishini aniqlang. Havo O2 O3 a) fizikaviy hodisa; b) kimyoviy hodisa. A) 4-a; 2-a; 3-b; 1-b B) 3-a; 2-b; 4-a; 1-a C) 3-b; 1-a; 4-a; 2-b D) 4-b; 1-a; 3-b; 2-b 12.Fizik hodisalarda modda yoki jismlarni qaysi xossalari o‘zgaradi(a) va o‘zgarmaydi(b)? 1) agregat holat; 2) tarkib; 3) shakli; 4) hajmi; 5) atom tarkibi; 6) joylashish holati. A) a-1,2,4,6; b-3,5 B)) a-1,3,4,6; b-2,5 C)a-1,2,5,6; b-3,4 D) a-l,4,6; b-3 13.moddani boshqa modda bilan o‘zaro ta’sirlashuvi nima deyiladi? A)kimyoviy xossa B) kimyoviy hodisa C)kimyoviy o‘zgarish D) kimyoviy reaksiya 14. Quyidagilardan qaysilari kimyoviy jarayon emas? A) temirning zanglashi B) uzumning suvda erishi C) oltingugurt yonishi D) shisha pishirish 15. Quyidagi holatlarning qaysilari to`g`ri? 1)fizik hodisalar kimyoviy hodisalardan farq qilib, fizik hodisalarda molekulalar saqlanib qolmaydi; 2)molekulalar atomlardan tarkib topadi; 3)kimyoviy hodisalarda molekulalar tarkibi o`zgaradi; 4)kimyoviy reaksiyaga kirishgan moddalarning massasi hosil bo`lgan moddalarning massasiga teng bo`lmaydi; 5)molekulalar orasida o`zaro tortilish va itarilish kuchlari mavjud; 6)bir turdagi atomlar boshqa turdagi atomlardan massasi va xossalari bilan farq qilmaydi. A) 1, 4, 6 B) 1, 4, 5, 6 C) 2, 3, 4, 5 D) 2, 3, 5 16. Tabiatdagi o‘zgarishlarni qaysi guruhlarga bo‘lishmumkin? 1) fizik ; 2) kimyoviy ; 3) fizik-kimyoviy; A) 1 B) 2 C) 1,2,3 D) 1,2 17. Modda ustida o‘zgarish borganda moddaning tarkibi o‘zgarib, yangi modda hosil bo‘ladi bu qanday hodisa? A) fizik o‘zgarish B) kimyoviy o’zgarish C) enantropiya D) metameriya 18. Moddalarning fizik xossalarini qanday farqlaymiz? A) kimyoviy reaksiyalar orqali B) sezgi organlarimiz orqali C) yondirish orqali D) eritish orqali 19. Modda o‘zgarishga uchraganida moddani tarkibi, kimyoviy xossasi o‘zgarmasdan, faqat uning holati yoki shakli o‘zgarishi nima deyiladi? A) fizik o‘zgarish B) kimyoviy o’zgarish C) enantropiya D) metameriya 20. Keltirilgan jarayonlarmng qaysi bir(lar)i kimyoviy hodisaga misol bo'ladi? I) tinish jarayoni; 2) sublimatsiya; 3) allotropiya hodisasi; 4) yonish jarayoni A) 1,2 B) 3,4 C) 4 D) 2,3,4 21. Keltirilgan jarayonlarning qaysi bir(lar)i fizikaviy hodisaga misol bo'ladi? 1) tinish jarayoni; 2) sublimatsiya; 3) allotropiya hodisasi; 4) yonish jarayoni A) 3 B) 1,2 C) 1,2,3 D) 1,4 22. Shamning yonish jarayonida qanday hodisa(lar) kuzatiladi? A) fizikaviy В) kimyoviy C) fizikaviy va kimyoviy D) hajm о 'zgarishi 23. Quyida nechta fizik jarayon keltirilgan? 1) temirni egish; 2) aluminni bukish; 3) shakarni qizdirish; 4) rudadan metalni olish; 5) shisha pishirish 6) misni suyuqlantirish; 7) kumushni havoda qorayishi; A) 2 B) 4 C) 3 D) 5
1) po’latni silliqlash; 2) temirni bukish; 3) shamni yonishi; 4) suvni muzlashi; 5) yem-hashakni siloslash; 6) dyuraluminiyni suyuqlantirish; 7) qumdan temir qirindilarini magnit yordamida ajratish; A) 6 B) 4 C) 3 D) 5 25. Quyida nechta kimyoviy jarayon keltirilgan? 1) temirni egish; 2) aluminni bukish; 3) shakarni qizdirish; 4) rudadan metalni olish; 5) shisha pishirish 6) misni suyuqlantirish; 7) kumushni havoda qorayishi; A) 2 B) 4 C) 3 D) 5
Oddiy murakkab modda 1. Moddalarni tarkibiga qarab qaysi guhurlarga bo‘linadi? 1) oddiy; 2) murakkab; 3) metal; 4) metalmas; 5) oqsidlovchi; 6) qaytaruvchi; A) 3,4 B) 5,6 C) 1,2 D) 1,2,3,4,5,6 2. Murakkab modda ‒ …? A) bitta kimyoviy elementlardan tarkib topgan moddalar B) ikki va undan ko‘p kimyoviy elementlardan tarkib topgan moddalar C) kimyoviy xossalarni mujassam etgan yirik molekula D) ikki va undan ko‘p molekulalardan tarkib topgan moddalar 3. Oddiy modda ‒ …? A) bir xil kimyoviy elementdan tarkib topgan moddalar B) har xil kimyoviy elementdan tarkib topgan moddalar C) tarkibi bitta element atomidan tashkil topgan D) allotropik shakl hosil qiladigan molekula 4. Оддиймоддаларникўрсатинг. 1)озон; 2)сув; 3)олмос; 4)силан; 5)графит; 6)карбид; 7)оқфосфор; 8)қизилфосфор; 9)фосфин. A)1, 2, 4, 5, 9 B)1, 3, 5, 7, 8 C)2, 4, 6, 9 D)3, 5, 7, 8 5. Quyidagi moddalarning qaysi biri oddiy moddalarga kiradi? 1) qum; 2) olmos; 3) shakar; 4) ozon; 5) grafit. A) 2, 4 va 5; В) 1, 4 va 5; C) 2, 3 va 5; D) faqat 4. 6. Келтирилган моддалар ичидан мураккабларини топинг. 1)оқ фосфор; 2)фосфин; 3)кальций фосфид; 4)қизил фосфор; 5)фосфат кислота; 6)қора фосфор A)2,4,6 B)1,4,6 C)2,3,5 D)1,2,5
A) mis, azot, is gazi B) kislorod, vodorod, oltingugur C) fosfor, vodorod xlorid, oltin D) xlor, magniy, kaliy oksid 8.Ikki va undan ortiq har xil moddaga parchalanuvchi modda bu nima? A) kimyoviy birikma B) oddiy modda C)atom D) metall 9.Moddalar tashkil etuvchi zarrachalami tabiatiga ko‘ra qanday guruhlarga bo'linadi? 1) oddiy modda; 2) molekular modda; 3) nomolekular modda; 4) murakkab modda. A) 2,3 B) 1,2 C) 3,4 D) 1,4 10. Quyidagi holatlardan qaysilari to’g’ri? 1)kimyoviy xodisalarda atomlar soni saqlanib qoladi. 2)izotonlar bir element atomlaridir. 3)kislorodning normol sharoitda zichligi 1,43g/ml 4) ftor elementning molekulyar massasi 38 g/mol 5) atom moddaning kimyoviy xossasini saqlovchi eng kichik zarrachasidir. 6) fizik xossalar kimyoviy xossalardan farq qilib, fizik xodisalarda molekulalar saqlanib qoladi. A)1,3,6 B)2,4,5 C)2,3.6 D)3,4 11. Element atomlarining boshqa elementlarning muayyan sondagi atomlarini biriktirib olish xususiyati A) ekvivalent B) valentlik C) elektrmanfiylik D) elektronga moyillik 12. ,,Valentlik“ tushunchasi kimyo faniga qachon va kim tomonidan kiritilgan? A) Berselius B) Franklend C) Mendeleyev D) Dalton 13. «Kuchi bor» atamasi qaysi so’zga ishlatiladi? A) valentlik B) ekvivalent C) element D) molekula 14. O’z guruhiga mos valentlik(kichik) hosil qilmaydigan elementlar qatori? 1) azot 2) kislorod 3) ftor 4) temir 5) nikel 6) kobalt 7) geliy 8) argon 9) neon 10)mis 11) kumush 12) oltin 13) simob 14) talliy A) 1,2,3,4,5,6 B)1,2,3,4,5,6,10,11,12,13,14 C) 7,8,9 D) 10,11,12,13,14 15. qaysi elementlarning valentlik(lar)i guruh raqamidan katta bo’lmaydi? 1) kumush; 2) simob; 3) azot; 4) nikel; 5) temir; 6) oltin; 7) xrom; 8) mis A) 2, 3, 4, 5, 7 B) 1, 2, 3, 4, 5, 7 C) 1, 6, 8 D) 6, 8 16. qaysi elementlarning valentlik(lar)i guruh raqamidan katta bo’ladi? 1) kumush; 2) simob; 3) azot; 4) nikel; 5) temir; 6) oltin; 7) xrom; 8) mis A) 2, 3, 4, 5, 7 B) 1, 2, 3, 4, 5, 7 C) 1, 6, 8 D) 6, 8 17. Quyidagi elementlardan qaysilarida uning valentligi guruh raqamidan kichik bo’ladi? 1) simob; 2) kislorod; 3) azot; 4) oltin; 5) mis; 6) qo’rg’oshin; 7) ftor; 8) fosfor A) 2, 3, 7 B) 1, 2, 7 C)1,4,5,6, 8 D) 3, 4, 5, 6, 8 18. Quyidagi elementlardan qaysilarida uning valentligi guruh raqamidan kichik bo’lmaydi? 1) simob; 2) kislorod; 3) azot; 4) oltin; 5) mis; 6) qo’rg’oshin; 7) ftor; 8) fosfor A) 2, 3, 7 B) 1, 2, 7C) 1, 4, 5, 6, 8 D) 3, 4, 5, 6, 8 19. Qaysi valentlikni Mn va S hosil qiladi, lekin Cr hosil qila olmaydi. A) II B) III C) IV D) VII 20. Qaysi valentliklarni fosfor ham, xrom ham namoyon qila olmaydi , lekin yod namoyon qiladi 1) V; 2) III; 3) VI; 4) VII; 5) I A) 4,5 B) 1,3 C) 2,4,5 D) 1,2,3 21. Valentlik birligi sifatida nima qabul qilingan? A) vodorod atomining valentligi B) kislorod atomining valentligi C) litiy atomining valentligi D) uglerod atomining valentligi 22. Metalmaslar normal sharoitda agregat holati to’gri kiltirilgan qator? 1) H, F, N, O, Cl gazlar; 2)He , Ne, Ar, Kr, Xe, Rn gazlar; 3) Br suyuq; 4) C, S, J, P, Se qattiq; 5) As, Te, Si, B, At qattiq; 6) He, Ne, Ar, Xe gazlar; A) 1,2,3,4 B) 1,2,3,4,5 C) 1,3,4,5,6 23. Qaysi qatorda faqat metallar keltirilgan? A) kislorod, berilliy, kalsiy, kremniy B) natriy, alyuminiy, kaliy, rux C) azot, oltingugurt, xlor, fosfor D) rubidiy, stronsiy, kobalt, azot 24.Фақат металмас элементлардан ташкил топган қаторни аниқланг. А) азот, олтингугурт, бор, фосфор. В) рубидий, стронций, кобальт, титан. С) азот, бериллий, кальций, кремний. Д) водород, калий, углерод, магний.
1.Kimyoviy elementdir - bu ... ? A)molekulalaming muayyan turi B)ionlaming muayyan turi C)atomlaming muayyan turi D)moddalaming muayyan turi 2.Moddalar uchun xos bo‘lgan xossalarni tanlang? 1) rang; 2)tartib raqam; 3)elektromanfiylik; 4) hid; 5) elektronga moyillik; 6) zichlik; 7) ta’m; 8) atom radius; 9) agregat holat; 10) ionlanish energiyasi. A) 2,3,5,8,10 B) 1,3,5,7,10 C)2,4,6,8,9 D)1,4,6,7,9 3.Кислород қайси ҳолларда оддий мода ҳолида ифодаланган? 1)ҳаво таркибига киради; 2)оксидлар таркибига киради; 3)ёниш реакциясида қатнашади; 4)озонҳосилқилади; 5)кислородликислоталартаркибигакиради. A)1, 3 B)1, 3, 4 C)2, 5 D)3, 4, 5 4. Қуйидаги тушунчалардан қайси бири кимёвий элемент тушунчасини тўғри талқин этади? 1) атомларнинг муайян кўриниши 2) ядро зарядлари бир хил бўлган атомлар туркуми 3) атом массалари бир хил бўлган атомлар туркуми 4) тартиб рақамлари бир хил бўлган атомлар туркуми А) 1,3 В) 2,3 С) 1,4 Д) 2,4 5.Кимёвийэлементгатегишлибўлганхоссаларнианиқланг.1)атом масса; 2)зичлик; 3)электрон қават; 4)ранг; 5)ядро заряди; 6)қайнаш ва суюқланиш температураси; 7)изотоплар; 8)протонлар ва нейтронлар сони. A)1, 3, 5, 7 B)1, 3, 4, 7, 8 C)1, 2, 4, 5 D)1, 3, 5, 7, 8 6. Moddaga tegishli bo`lmagan xossalarni aniqlang. 1)zichlik; 2)yadro zaryadi; 3)elekron qavatlar; 4)qaynash va suyuqlanish temperaturalari; 5)izotoplar; 6)rang; 7)atom massa; 8)agregat holat A) 2, 3, 5, 7 B) 1, 4, 8 C) 3, 5, 7 D) 1, 4, 6, 8 7.Quyidagi xossalarning qaysilari elementga taalluqli? 1) yadro zaryadi; 2) suyuqlanish temperaturasi; 3)atom massasi; 4) eruvchanligi; 5) atom radiusi; 6)qovushqoqligi. A) 1,3 va 5; В) 1, 2 va 6; C) 3, 4 va 5; D) 1 va 3 8.Оддий моддага тегишли бўлганхоссаларнианиқланг.1)ядро заряди; 2)зичлик; 3)электрон қаватлар; 4)атом масса; 5)изотоплар; 6)ранг; 7)қайнаш ва суюқланиш температуралари; 8)агрегат холат. A)1, 3, 4, 5 B)1, 6, 8 C)2, 6, 7 D)2, 6, 7, 8 9.қуйидаги фикрларнинг қайсиларида оддий модда ҳақидафикрюритилмааётганинианиқланг. 1)темирсувдаэримайди; 2)сочтаркибидаолтинбор; 3)борнингядрозаряди +5 гатенг; 4)қонтаркибидатемирбор; 5)кўпчиликмоддаларкислороддаёнади; 6)олтинданузуквазираклартайёрланади. A) 1,5,6 B) 2,3,4 C) 1,2,3,4 D) 1,5 10. Қайси ҳолларда кислород элементи ҳақида гап боради? 1) сув таркибида кислород бор; 2) сульфат кислота таркибига кислород киради; 3) қум таркибида кислород бор; 4) балиқлар сувда эриган кислород билан нафас олади; 5) кислород қайтарувчи ва оксидловчи бўлиши мумкин. A)1,2,3 B)2,3 C)3,4 D)4,5 11. Кимёвий элемент, унинг молекуласи ва унинг аллотропик шакл кўриниши акс эттирилган қаторни топинг. A)хлор атоми, хлор молекуласи, хлор(III) оксид B) кислород атоми, кислород молекуласи, озон C)олтингугурт атоми, кристалл ҳолдаги олтингугурт молекуласи, калий сульфид D)водород атоми, водород молекуласи, аммиак 12. Куйидаги ибораларнинг қайсиларида кислород элементи ҳақида гап боради? 1)сув таркибида кислород мавжуд; 2)балиқ сувдаги кислород билан нафас олади; 3)кислород кўпдан-кўп минераллар таркибига киради; 4)кўпчилик моддалар кислородда ёнади; 5)кислород иккита атомдан иборат; 6)водород пероксид таркибида кислород бор. A)1,3,4 B)2,3,6 C)2,4,5 D)1,3,6 13. Нотўғриифодаларнитанланг: 1)кислородатоми; 2)сиркакислотаатоми; 3)малахитатоми; 4)олмос – углерод молекулалари дан ташкилтопган; 5)водород пероксид H2O2 – водород вакислород молекулаларидан ташкилтопган; 6)оштузи натрий ва хлор атомларидан таркибтопган; 7)сув H2O водород молекуласи ва кислород атомидан ташкил топган. A)2, 3, 4, 5, 7 B)1, 4, 6 C)2, 3, 4, 5, 6, 7 D)фақат 1 14.қуйидаги жумлаларнинг қайсиларида кимёвий элементҳақида фикрюри тилаётганлигини аниқланг. 1)инсонорганизмидакальцийвауглеродбор; 2)тирикорганизмларкислородбиланнафасолади; 3)водороддаврийжадвалда 1-давр I гуруҳдажойлашган; 4)углеродқаттиқмодда; 5)углероддаиккитаэлектронқаватмавжуд A)3, 5 B)2, 4 C)1, 3 D)1, 3, 5 15.қуйидаги фикрларнинг қайсиларида оддий модда ҳақида фикр юритилаётганини аниқланг. 1)темир сувда эримайди; 2)соч таркибида олтин бор; 3)борнингядрозаряди +5 гатенг; 4)қонтаркибидатемирбор; 5)кўпчиликмоддаларкислороддаёнади; 6)олтинданузуквазираклартайёрланади. A)1, 5 B)5, 6 C)2, 3, 4 D) 1, 5, 6 16.қайси ҳолларида кислородмолекуласи ҳақидасўз боради? 1)кислородсимоб(II) оксидтаркибига киради; 2)кислородҳавотаркибигакиради; 3)газометргакислородйиғилган; 4)кислородсувдаёмонэрийди; 5)CaCO3таркибигакислородкиради A)3, 4, 5 B)1, 2, 4, 5 C)1, 3, 5 D)2, 3, 4 17. Quyidagi jumlalarning qaysilarida kimyoviy element haqida fikr yuritilyotganligini aniqlang. 1)uglerodning bir necha allatropik ko’rinishlari mavjud; 2)o’simliklar kislorod bilan nafas oladi. 3)uglerod 14C izotopi arxeologiyada yog’och buyimlarni yoshini aniqlashda ishlatiladi. 4)metallardan simob, metalmaslardan esa brom suyuq modda 5)kislorodda ikkita electron pog’ona va uchta pog’onacha mavjud. A)3,5 B)2,4 C)1,4,5 D)1,3,5 18. Quyidagi jumlalarning qaysilarida oddiy modda haqida fikr yuritilyotganini ko’rsating. 1)suyaklar inson organizmi Ca zaxirasi hisoblanadi. 2)kislorodning hovoga nisbatan zichligi 1,1 ga teng 3)oltin 6-davr I B guruxda joylashgan 4)metallardan simob, metallmaslardan brom oddiy sharoitda suyiq holatda 5)palladiy 5-davrda joylashgan bo’lsada unda to’rtta eliktron qavat mavjud. A)1,2,4 B)2,4 C)1,3,5 D)3,5 19. Quyidagi fikrlarning qaysillari oddiy modda haqida? 1)ftornig reaksion qobilyati juda kuchli. 2)ftor och yashil rangli gaz 3)ftorning yadro zaryadi +9 4)ftorning qaynash tempraturasi -188 5)ftor 2-davr VIIA guruxda joylashgan A)1,2,4 B)1,4 C)3,5 D)1,4,5 20. Qaysi fikrlar oddiy modda haqida? 1) kislorod 2 atomli gaz; 2) vodorodning atom massasi 1 g/mol; 3) azot-ning molekulyar massasi 28 g/mol; 4) kislorod 2 xil allotropik shakl nomoyon qiladi; 5) qon tarkibida temir bor; 6) brom badbo'y hidli modda. A) 1,6 B) 2,4,5 C) 2,5,6 D) 1,3,6 21. Quyidagi kattaliklardan qaysi biri atomga tegishli? 1) yadro zaryadi; 2) tartib raqami; 3) kislorodning massasi taxminan 15,999; 4) azotning massasi 14 m.a.b A) 1,3 B) 2,4 C) 1,4 D) 2,3
l)fullerin molekulasi; 2) oq fosfor atomi; 3)suv vodorod va kislorod moddalaridan iborat; 4)qaldiroq gaz vodorod va kislorod moddalaridan iborat. A) 1,3 B)2,4 C) 1,4 D)2,3
1)vodorod atomi 2) grafit atomi 3)etan molekulasi 4)silan atomi 5) uglerot ato’mi A)2,4,5 B)2,4 C)1,3,5 D)1,3
25. Quyida nechtasi aluminiy moddasi haqida? 1) aluminiy — kumushsimon oq rangli metal; 2) 660°C da suyuqlanadi; 3) juda plastic; 4) elektr o‘tkazuvchanligi jihatdan oltin, kumush va misdan keyin turadi; 5) birikmalarida +3 oksidlanish darajaga ega; 6) yengil va magnitga tortilmaydi; 7) alumin qoshiqda 99 % aluminiy bor; A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 Download 392.03 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|
= 9
= 36
= 29
= 49
= 43,667
= 1
= 1
J2
J2