Kompyuter injineringi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI

VA KOMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY

NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI

UNIVERSITETI QARSHI FILIALI

“KOMPYUTER INJINERINGI”

III-BOSQICH KI.11.18-GURUH TALABASI

ESHONQULOV DONIYORBEKNING

Raqamali qurilmalarni loyihalashga kirish fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

MAVZU Ketma ket va paaralel ko’chirishli paraleljamlagichlar

REJA

Parallel va ketma-ket aloqalar qonunlari

Ketma ket ulash

Parallel ulash

Elektr simlarining o'tkazgichlari ketma-ket va parallel ravishda ulanishi mumkin. 
Supero'tkazuvchilar ketma-ketlik bilan bog'langan (rasm 4.9.1), barcha simlardagi oqim bir xil: 
I1 = I2 = I
Supero'tkazuvchilarning ketma-ket ulanishi. 
Ohm qonuniga ko'ra, o'tkazuvchanliklarda U1 va U2 kuchlanishlari tengdir 
U1 = IR1, U2 = IR2. U ikkala simobda U chastotasi U1 va U2 kuchlanishlarining yig'indisiga teng: U = U1 + U2 = I (R1 + R2) = IQ, 
bu erda R - butun kontaktlarning elektr qarshiligi. Bu quyidagicha: 
R = R1 + R2. Bir qator aloqada, elektronning impedansi birma-bir o'tkazgichlarning qarshiligining yig'indisiga tengdir. Ushbu natija ketma-ket ulangan simlarining har qanday miqdori uchun amal qiladi. Parallel ulangan holda (shakl 4.9.2) ikkala simobda U1 va U2 kuchlanishlari bir xil: U1 = U2 = U

Har ikkala simob orqali oqadigan I1 + I2 oqimlari yig'indisining oqimlari dvigatel devordagi oqimga teng: I = I1 + I2.

Bu natija oqimlarning (A va B tugunlari) oqim nuqtalaridagi shahar oqimida zaryad bo'lmaydi. Misol uchun, bu zaryad A tuynuklari vaqtida t va oqim I1t + I2t bir vaqtning o'zida tugundan oqib chiqadi. Shuning uchun, I = I1 + I2.

Supero'tkazuvchilarning parallel ulanishi. Ohm qonuni asosida yozish bu erda R - butun kontaktlarning elektr qarshiligi, biz olamiz Supero'tkazuvchilar parallel ravishda ulangan bo'lsa, elektronning umumiy qarshiligi o'zaro bog'langan parallel o'tkazgichlarning o'zaro jamlanishiga teng bo'ladi. Ushbu natija parallel ulangan simlarning har qanday miqdori uchun amal qiladi. 
Supero'tkazuvchilarning ketma-ket va parallel ulanishi uchun formulalar ko'p hollarda ko'p rezistorlardan iborat bo'lgan murakkab o'choqning qarshiligini hisoblash imkonini beradi bunday murakkab zanjirning namunasidir va hisoblar ketma-ketligi ko'rsatiladi.

Bir murakkab elektron qarshiligini hisoblash. Barcha o'tkazgichlarning qarshiligi ohmlarda (Ohms) ko'rsatiladi. 
Shuni ta'kidlab o'tish kerakki, turli rezistentlikdagi o'tkazgichlardan tashkil topgan barcha kompleks elektronlar ketma-ket va parallel ulanish uchun formulalar yordamida aniqlanishi mumkin. Shakl. 4.9.4 yuqorida ko'rsatilgan usul yordamida hisoblab bo'lmaydigan elektr inshootlarining namunasidir.

Seriyali ulangan va parallel ulangan simlari kombinatsiyasi bilan cheklanmagan elektr inshootlariga misol. 
Shaklda ko'rsatilgan zanjirlar. shuningdek bir nechta manbalarni o'z ichiga olgan tarvaqaylab zanjirlar Kirchhoff qoidalari yordamida aniqlanadi.

Bir qator aloqada, elektronning impedansi birma-bir o'tkazgichlarning qarshiligining yig'indisiga tengdir. 
Ushbu natija ketma-ket ulangan simlarining har qanday miqdori uchun amal qiladi. 
Parallel ulangan holda ikkala simobda U1 va U2 kuchlanishlari bir xil: 
Eng oddiy elektr zanjir ham bir necha asbob va qurilmalardan iborat bo’ladi. 54-rasmda tok manbai, kalit, ampermetr, lampa va reostatdan iborat bo’lgan elektr zanjir tasvirlangan. Manbadan chiqqan elektr toki kalit, ampermetr, lampa va reostat orqali о tadi. Asboblarning bunday ulanishi ketma-ket ulash deyiladi. Ketma-ket ulashni o’rganamiz.
1. Ketma-ket ulangan zanjirda tok kuchi. Asboblar ketma-ket ul- angan zanjirning istalgan nuqtasida tok kuchi bir xil bo’Iadi. Agar shunday bo’lmaganda edi, elektr zaryadlar biror joyda to’planib qolardi. Bu suvquvur tarmog’idagiga o’xshaydi: bir joydan qancha suv oqib o’tsa. boshqa joydan ham shuncha suv oqib o’tishi kerak.


Zanjirning hamma nuqtalarida tok kuchi bir xil bo’lishiga tajribada ishonch hosil qilish mumkin. Ketma-ket ulangan zanjirning turli joylariga ampermetrlar ulaymiz. Bu 55-rasmda uchta ampermetr yordamida ko’rsatilgan. Bu ampermetrlar bir xil tok kuchini ko’rsatadi.
Shunday qilib,

I₁ = I₂ = I₃ = … I_n .   (1-formula)



2. Ketma-ket ulangan zanjirdagi kuchlanish. 56-rasmda tasvirlangan elektr zanjirni yig’amiz. Lampa, isitkich, spiral va reostatga ulangan voltmetrlarning ko’rsatishlari har xil. AmmoU₁, U₂, U₃ va U₄ kuchlanishlarni qo’shib, ularning yig’indisi umumiy kuchlanishga teng bo’lishini ko’ramiz:

U₁ + U₂ + U₃ + U₄ = U.

To’rtta iste’molchi emas, balki n iste’molchi ketma-ket ulangan bo’lganda ham, butun zanjirdagi kuchlanish alohida qismlardagi kuchlanishlarning yig’indisiga teng bo’ladi: