Кредит риски-кредит олувчига тегишли бўлган асосий, фоиз ва улушни тўланмай қолиш рискининг ўрни


Download 29.03 Kb.
Sana20.12.2022
Hajmi29.03 Kb.
#1036718
Bog'liq
риски-кредит олувчига тегишли бўлган асосий, фоиз ва улушни тўл (1)


Aim.uz

Кредит риски-кредит олувчига тегишли бўлган асосий, фоиз ва улушни тўланмай қолиш рискининг ўрни.
Кредит риски эки карзнинг кайтармаслик хавфи кредиторнинг кредит келишувига асосан кредитни уз ватида кайтарилишига ва кредит шартларини бажара олишига ишончсизлигидан келиб чикади.Кредит риски банк фаолиятида учрайдиган рискларнинг энг йиригидир.
Бу холат куйидагилар таъсирида вужудга келиши мумкин:
а) тадбиркорликда, иктисодий эки сиесий мухитда кутилмаган узгаришлар юз бериши натижасида карздорнинг пул тушумини керакли даражада таъминлай олмаслиги;
б) кредитга куйилган гаровнинг келажакдаги киймати ва сифатига булган ишончсизлик (нарх узгариши, куйилган мулкнинг харидорлиги)
с) карз олувчининг тадбиркорлик дунесида обрусиз булиб колиши.
Юкорида кайд этилган холатлар банкларнинг рискларни бошкариш ва уларни режалаштириш учун доимий ишлар олиб боришига мажбур этади.
Кредит рисклари таркибига куйидаги рискларни киритиш мумкин:
1. Кредитни уз вактида кайтармаслик билан боглик риск.
2. Ликвидлик риски (туловларнинг муддатида утказмаслик), бу риск кредитни ва фоизларни муддатида кайтара олмаслик натижасида банк ликвид маблагларининг камайишига олиб келиши билан боглик.
Кредитни таъминлаш билан боглик риск, бу рискни алохида куриб булмайди, балки бу кредитни кайтармаслик билан боглик булган риск билан биргаликда урганилади.Бу риск тури кредит учун куйилган гаровни сотишдан тушган маблаг ажратилган кредитни коплаш учун этарли эмаслиги билан богликдир, натижада банк уз талабини тула кондира олмайди.
4. Карз олувчининг ишбилармонлиги билан боглик рисклар. Бу риск корхонанинг иш фаолияти билан боглик булиб ( сотиб олиш,ишлаб чикариш ва сотиш),аммо бошка рисклардан фарли уларок бу рискка корхона рахбаридан боглик булмаган факторлар таъсир курсатади, масалан тармокнинг ривожланиши ва конъюқтураси.Бу рискнинг хажмини инвецицион дастур ва ишлаб чикарадиган махсулот тури ва сифати белгилайди.
5. Капиталнинг таркибий кисми билан боглик рисклар. Бу рисклар пассивларнинг таркибий кисми ва ишбилармонлик риски билан боглик.
Банк кредит рискининг даражаси куйидаги факторларга боглик:
банк кредит фаолиятининг маълум бир сохада марказлашуви даражаси;

  • узига хос маълум кийинчиликларни бошидан кечираетган мижозларга кредит ва бошка банк хизматларининг канча тугри келиши;

  • кам урганилган,янги,ноанъанавий сохаларда банк фаолиятининг марказлашуви;

  • кредит бериш,кимматли когозлар портфелини шакллантириш буйича банк сиесатига хусусий ва жиддий узгаришлар киритиш;

  • янги ва якинда жалб килинган мижозларнинг фоизи;

  • киска вакт ичида амалиетга жуда куп хизматларнинг киргизилиши(у вактда банкда салбий талаблар купайиши мумкин);

  • бозорда сотилиши кийин булган кимматликларни эки киймати тез тушадиган нарсаларни гаров сифатида кабул килиб олиш; ва бошкалар.

Кредит операцияларини амалга оширишда бу операциянинг рискларини ва уларни пайдо килувчи омилларни урганиш мухим ахамият касб этади. Бу омилларни биз куйидаги тартибда курсатишимиз мумкин:
Кредит рискларини юзага келтирувчи омиллар энг аввало банк томонидан аник кредит сиесатининг ишлаб чикилмаганлиги.
Кредит сиесатининг керагидан ортик агресив ташкил килинганлиги (кредитларнинг активлардаги улуши 65 % дан ортик булганда).
Тармоклар ва опреациялар буйича диверсификациянинг тугри ташкил килинмаганлиги.
Бланк (ишонч асосидаги) кредитларнинг кредит портфелидаги улушининг куплиги.
Инсайдерлар билан шартномалар хажмининг куплиги.
Банк мутахасисларининг ?ридик жихатдан этарли тажрибага эга булмаганликлари.
Олинаетган гаровларнинг тугри танланмаслиги. Бу буйича хам ?риц хулосасини олиш ута мухимдир.
Кредит талаби билан келган мижозлар хакида маълумотларнинг юклига эки уларни йигишнинг кийинчиликлари хам мавжуддир.
Кредит олган мижоз корхоналарда (айникса илгаридан фаолият курсатиб келувчи корхоналарда ) рахбарларнинг тез тез алмашиб туриши хам узига яраша рискли холатларни юзага келтирмокда.
Бундан ташкари кредит портфелининг катта кисмини бир тармок ка тегишли мижозлар томонидан эгаллаб олиши холатлари.
Молиявий хужжатлар тахлилига юзаки ёндашиш.
Мижоз талаб килган маблагнинг тулик асосланганлигини аниклашда куйилган хатоликлар.
Кредит хужжатлари билан шугулланувчи мутахассиснинг этарли малакага эга булмай колиши. (Хозирги шароитда коида ва талабларнинг тез узгариб туришида булиши мумкин)
Юкорида эзиб утилган банк ходимлари фаолияти билан боглик булган рискларни уз вактида аниклаш хамда уларнинг олдини олиш максадида ходимларга айтилмаган холда кредит аудити утказилади. Бу аудит алохида нейтрал кредит булими билан боглик булмаган мутахассислар томонидан утказилади ва хисоботлар банк бошкарувига такдим этилиши максадга мувофикдир.
Кредит рискларини бахолашнинг беш асосий улчови мавжуд:
а) Репутация. Мазкур жараен шахсий муомала,хам шахсий,хам иш буйича тажрибасидан иборат булиши керак.(кредитор, махсулот этиштириб берувчилар ва мижозларни текшириш)
б) Имкониятлар. Карз олувчининг узининг барча операциялари буйича (узининг бутун фаолияти давомида карз олувчининг олган пуллари) эки аник лойиха буйича маблаг олиш кобилияти ва пул воситаларини бошкариш кобилияти (бу аввалги лойихалардан маълум булиши керак).
в) Капитал. Карз олувчининг капитал базаси ва кредит суралган лойиха учун узининг маблагларини сарфлашга доир катъийлиги.Карз олувчи лойиха хавфи масъулиятини кредит берувчи банк билан бирга уз зиммасига олиши, узининг хиссадорлик капиталининг кабул килиниши мумкин булган кисмини такдим этиб, узига тегишли булган мажбуриятларни уз зиммасига олиши керак.
г) Шарт-шароитлар. Махаллий,худудий ва умуммиллий иктисоднинг жорий ахволи ва тавсифи, шунингдек карз олувчви хужалигининг сохалари.
д) Гаров. Кредитни гаров эки кафиллик шаклида ишончли таъминлаш бошка томондан кучсизликларни юка чикариб куяди.Яхши бир коида бор: факат гаров ва кафиллик асосида хеч вакт кредит берманг.

Aim.uz



Download 29.03 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling