Kurs ishi fizikaviy kimyo fanidan Mavzu: Azeotrop aralashmalarni ajratish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI KIMYO FAKULTETI






KURS ISHI


Fizikaviy kimyo fanidan

Mavzu: Azeotrop aralashmalarni ajratish

Tayyorladi: Oltiyeva. X

Qabul qildi: prof. H.I Akbarov

Toshkent 2020

Reja:

I. KIRISH

II.ASOSIY QISM

1. Azeotrop va geterozeotropik rektifikatsiya.

2. Ekstraksion rektifikatsiya .

III. AMALIY QISM

1. Azeotrop aralashmalarni ajratish usullari

2. Texnologik ajratish sxemalarini sintez qilish usullari.

3. Zetropik va azeotropik aralashmalarni ajratish uchun birlashtirilgan issiqlik

materiallari oqimlariyordamida komplekslardan foydalanish.
IV. XULOSA

V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH

Rektifikatsiya- bu fazalarni ko’p bosqichli qarshi oqim bilan qaynatilgan suyuqlik bilan to’yingan kondensatsiya bug’ fazasi o’rtasida tarkibiy qismlarni o’tkazish jarayoni. Qarama-qarshi oqim sxemasida bug’ va suyuq aralashmalarning qisman kondensatsiyasi natijasida boshlang’ich aralashmada ularning tarkibiga mos keladigan yuqori qaynash komponenti (VCC) va past qaynash komponenti (NCC) hosilini olish mumkin. Rektifikatsiya jarayoni, tashqi tomondan yetkazib beriladigan issiqlik faqat qozonlarda iste’mol qilinadi- distillash moslamasining pastki qismida (ko’pincha ustunlar) isitish moslamasida dastlabki bug’ oqimini olish uchun suyuq aralashmaning qisman bug’lanishi uchun ustun va yon qismlarda. Bug’ kondensatlanishining isishi faqat distillash moslamasining yuqori qismidagi kondensatsiya moslamalarida chiqariladi. Rektifikatsiya qilish jarayonlari kimyoviy texnologiyaning eng ko’p energiya talab qiladiga jarayonlaridan biri bo’lib, ularning samaradorligi ko’pincha ishlab chiqarishning butun iqtisodiyotini belgilab beradi. Ba’zi hollarda, ularni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan energiyani 70foizigacha organik mahsulotlar aralashmalarini distillash orqali ajratishga sarflanadi. Ishlab chiqarish jarayonlarining uzluksizligi va tonnaj kabi xususiyatlari energiya sarf-xarajatlarining nisbatan past darajada kamayishiga, mahsulot fraktsiyalari sifatining yaxshilanishiga, umuman olganda texnologiya uchun muhim iqtisodiy samara beradi. Shuning uchun distillashni ajratishning maqbul texnologik sxemalarini sintez qilish kimyoviy texnologiyaning muhim muammolaridan biridir. Optimal texnologik yechimni tanlashdagi qiyinchilik, bir tomondan, ajratish sxemalarining yuqori o’zgaruvchanligi bilan, ikkinchi tomondan, optimal sxemaning tuzulishining dastlabki ozuqaviy tarkibiga bog’liqligi bilan bog’liq. Asosiy organik va neft-kimyoviy sintez sohasida kimyoviy va termal barqaror tarkibiy qismlardan iborat ko’p komponentli zeotropic aralshmalar ham uchraydi. Ko’pincha azeotrpik tabaqalangan aralshmalar, kimyoviy faol va termal beqaror moddalarni o’z ichiga olgan aralashmalar ajralib chiqadi. Aralashmalrning tarkibiy qismlarining bu

xususiyatlari ajratish jarayonlarida ma’m cheklovlarni keltirib chiqaradi. Termodinamik-topologik cheklovlar bilan azeotrope aralashmalar mavjud bo’lganda, an’anaviy distillash orqali yoza mahsulot olish mumkin emas. Bunday aralashmalrni ajratishda bir necha usul mavjud, ulardan biri ajratuvchi vosita yordamida ekstraksiya bilan rektifikatsiya qilishdir. Etil tselosolve va toluol kino va plyonka ishlab chiqarishda ishlatiladigan erituvchi aralashmaning bir qismidir. Ularning [2] tarkibidagi regeneratsiyasi uchun past qaynashda ajratuvchi vosita metil etil keton (MEK) bilan ekstraksiya distillash (ER)dan foydalanish taklif qilindi. Ushbu jarayon ikkita ustundan iborat bo’lgan kompleksda amalga oshiriladi – qazib olish distillash kolonlari va ekstraksiya agenti regeneratsiya ustunlari. Ushbu ishda etil tsolve-toluol aralashmasini ajratish uchun nafaqat oddiy qismli ustunlardan, balki qisman bog’langan issiqlikva material oqimi bo’lgan komplekslardan han foydalanish taklif etiladi. Ayrim hollarda, murakkab ustunlardan foydalanish, ajratish sxemalarning tarkibiy xususiyatlari tufayli termodinamik qaytarilishga yaqinlashishi tufayli ajratish uchun energiya sarfini kamaytirish mumkin.

ASOSIY QISM

II.1. Azeotrop va getereozotrop retifikatsiya

Azeotropik destirlash usuli nisbiy past o’zgaruvchanlik koeffitseyenti bo’lgan aralashmalar uchun ham qo’llaniladi (azeotropga yaqin bo’lgan kompozitsiyalar uchun). Azeotrop retifikatsiya qilingan taqdirda ajratuvchi vosita S azeotropni hosil qiladi. Agar tarkibiy qism ozetrop bo’lsa, u dastlabki aralashmadan ajratilishi kerak. Ajratuvchi vositalar sifatida A va B tarkibiy qismlardan iborat gomoazotroplarni hosil qiluvchi moddalar (ular maksimal yoki minimal qaynoq nuqtaga ega bo’lgan azeotroplar bo’lishi mumkin) yoki ajratuvchi vosita C tomonidan ajratilgan A va B tarkibiy qismlarning uchlik aralashmasi bo’lgan getezotroplar ishlatilishi mumkin. Barcha holatlarda komponentlarning biri azeotropik distillash kolonida ajratilgan aralashmani deyarli toza shaklda olish mumkin. Bunda asosan qaynoq nuqtaga ega bo’lgan gomoazotropning tarkibiy qismini tashkil etuvchi ajratuvchi vosita C bilan ishlashda azeotropik distillashning sxematik diagrammasi ko’rsatilgan. Ajratish vositasi C 1- ustunga A+B aralashmasidan ko’p emas, boshlangich aralashma bilan bir maromda qo’llaniladi. Kondensator ichida kondensatsiyalanga A+C aralash juftliklar ustuning yuqori qismidan gomoazotrop shaklida chiqariladi va amalda toza component bo’lgan B aralashma qoldiq sifatida chiqarib olinadi. Azeotropik distillash ustunidan gomoazotropni ajratish kerak va kerakli natija A tarkibiy qismga bo’linadi. C aralashma esa yana azeotropik ustuniga qaytadi.

Azeotropik rektifikatsiya qilish uchun sxema o’rnatish: 1-azeotropik distillash uchun ustun; 2-A va C tarkibiy qismlarni ajratish uchun ustun; 3-kondensator; 4-qozon; 5-sovutish suvi; 6-ishitish bug’I; 7-kondensat. Energiya talab qiladigan azeotropik distillash sxemalari azeotrop aralashmaning ajratish birligidir. A+ aralashmasini ajratish biroz soddalashtirilgan bo’lib, ajratuvchi yordamida getezotrop hosil bo’ladi. Ikkinchisi kondensatsiyalanganda so’ng, tarkibdagi ajratilgan tarkibiy qismlarning nisbati har xil bo’lgan ikkita suyuq qatlam hosil qiladi. Ikki qatlamning tarkibdagi farqi distillash kolonining balandligi va gomoazotropni shakllanayotgan paytda ajratish qobiliyatining pasayishi. Geteroazeotropning qaynash harorati har doim A va B tarkibiy qismlariga qaraganda past bo’ladi. Geteroazeotroplarning o’ziga xos xususiyati bug’ va suyuqlikning yalpi tarkibining tengligi. Getroazeotropik aralashmaning dekantatsiyasi Florensiya kemasida amalga oshriladi va bu alohida va yengil suyuqlik qatlamlarini alohida ko’rsatishga imkon beradi .

II.2. Ekstaraksion rektifikatsiya

Qiyin ajratib olinadigan ikkilik aralashmani (sof tarkibiy qismlarga) ajratadi.(a>1yoki azetrop mavjud ).Ushbu aralashmaga dastlabki tanlangan aralashmaning (masalan B komponenti) tarkibiy qismlaridan birini tanlab eritib ikkinchisini biroz eritib yuboradigan(A komponenti)maxsus tanlangan component qo’shiladi. (odatda uchuvchan bo’lishi qiyin ). Boshqacha qilib aytganda tizimga uchinchi komponentning kiritilishi ikkilik aralashmaning eritilgan tarkibiy qismining bug bosimini sezilarli darajada kamaytiradi va shu bilan nisbiy o’zgaruvchanlik koeffitsiyentini oshiradi. Rektifikatsiyaning bu usuli ekstraksion rektifikatsiya va ajratuvchi yoki ajratib oluvchi qo’shimcha component deb ataladi.

Azetrop va ekstraksiya distillash jarayonlari uchun ajratish vositalarini tanlashda,ajaratiladigan tizimning xususiyatlari etiborga olinishi kerak. Ajratuvchi moddalar quyidagi talablarga javob berishi kerak;

1. 
   Berilgan aralashmaning istalgan yo’nalishda (selaektivlik) tarkibiy qismlarining nisbiy o’zgaruvchanligi o’zgarishi ;
   
2. 
   Ajralishga duchor bolgan tizim tarkibiy qismlari bilan aralashmalardan regenratsiya qulayligi;
   
3. 
   Xavfsiz foydalanish osonligi va arzonligi;
   
4. 
   Aralashmaning tarkibiy qismlariga nisbatan harakatsizlik uskunaning korroziyasini keltirib chiqarishi yoki qizdirilganda parchalanishi. 2, 3 va 4 bandlarda ko’rsatilgan talablarni qondirish bilan bog’liq masalalar odatiy texnologik muommolar qatoriga kiradi. Ularning yechimi ajralib chiqadigan asosiy tizimning xususiyatlari bilan belgilanadi. Eng qiyin vazifa – birinchi talabni qondiradigan ajratuvchi vositalarni tanlash. Ajratib olinadigan aralashmaning tarkibiy qismlaridan birini tanlab erishga qoshimcha ravishda ekstraksiya agentiga bir qator talabalar qoyiladi ushbu talablarning asosiylari quyidagilardan iborat;
   

Boshlangich aralashmalarning tarkibiy qismlari bilan azetroplarni hosil qilmasligi kerak( uni qayta tiklash vas of tarkibiy qismlarini olish maqsadida ulardan oson ajratish mumkin )

U boshlangich aralashmaning tarkibiy qismlaridan qynash haroratlari jihatidan sezilarliu darajada farq qilishi kerak, yani boshlangich aralashmaning BCCga qaraganda ancha o’zgaruvchan bo’lishi kerak (yoki b kamroq ) boshlangich aralashmaning NCC ga nisbatan ancha katta ( bu uni katta energiya va izolyatsiyasiz ajratib olishga imkon beradi

ASOSIY QISM

III.1. Azeotrop aralashmalarni ajratish usullari

Yaqin qaynoq nuqtasi bo’lgan va A qaynoq nisbiy o’zgaruvchanlik koeffitsientining kichik qiymati bilan tavsiflanadigan tarkibiy qismlardan tashkil topgan aralashmalarni ajratish uchun bizga juda ko’p plitalar kerak bo’ladi. Bunday aralashmalarni ajratishda reflyuks raqamlari ham katta bo’ladi, bu energiya sarfini (kubdagi issiqlik) va kondansordagi sovutish suvini ham anglatadi. Agar aralashma azeotropni hosil qilsa, uni an’anaviy rektifikatsiya orqali amalda toza tarkibiy qismlarga ajratish mumkin bo’lmaydi (tarkibiy qismlardan birini (Ho) va azeotrop (Xaz) tarkibiga yaqin aralashmani olish mumkin) bu holdagi rektifikatsiya qilishning maxsus usullaridan foydalanish kerak: 1)ajratish turli xil bosim ostida ishlaydigan ustunlar majmuasida; 2)qazib olish rektifikatsiyasi; 3)azeotrope va geterozeotrop rektifikatsiyasi. Turli xil bosim ostida ishlaydigan ustunlar majmuasida azeotropik aralashmalarni ajratish. Azeotrop aralashmalarni ajratish uchun fizikaviy va kimyoviy cheklovlarni yengib chiqadigan va kerakli tozalik mahsulotlarini oladigan funksional ta’sir komplekslari qo’llaniladi. Turli xil bosimdagi azeotroplarning tarkibi har xil bs bosimga qarab ovqatning tarkibi o’zgarishi mumkin. Bunda biz retifikatsiyaning bir yoki boshqa sohasiga tegishli ekanliligini bilib olamiz. Aynan shu xususiyat azeotropik arashlashmalarni ajratish uchun mo’ljallangan ikki ustunli komlekslarda, ustunlar turli bosimlarda ishlaydilar. Umimiy holda qayta ishlash miqdori ajratish uchun beriladigan boshlang’ich aralashmaning tarkibiga va tanlangan ikkita bosimda azeotroplarda A komponentining kontsentratsiyasining farqiga bog’liq, bundan tashqari bu farq qancha kichik bo’lsa, qayta ishlov berish shuncha katta bo’ladi. Bunday komleksdagi ikkilik aralashmani sof qismlarga ajratishning ajralmas sharti azeotropdagi birinchi tarkibiy qismdan chiqadigan va ikkinchi ustundan chiqadigan va birinchisiga kiradigan azeotropdagi tarkibiy qism bilan solishtirganda A tarkibdagi tarkibiy qismdir. Vrevskiy qonuniga ko’ra, haroratning bir darajasiga azeotrop tarkibining o’zgarishi tarkibiy qismlarning molyar bug’lanishidagi farqning issiqligiga bog’liq bo’lganligi sababli, ko’rib chiqilayotgan ajratish usuli qanchalik samaraliroq bo’lsa, ajratilgan aralashmalarning bug’lanish issiqligi ham shuncha farq qiladi. Turli xil bosim ostida ishlaydigan komlekslarda azeotropik aralashmalarni ajratish biroz tajriba talab etadi. Biroq usulning amaliy qo’llanilishi cheklangan, chunki bosim o’zgarishi oralig’I o’z navbatida sovutish va sovutish suvlari harorati tarkibiy qismlarning termal barqarorligi, shuningdek texnik imkoniyatlari bilan cheklangan.

Izoprenni tozalash usuli

Izoprenni 0.005-10 vt ni o`z ichiga olgan ajratuvchi vosita ishtirokida ekstraksion distellash orqali stereoregulyar polemirizatsiyaga xalaqit beradigan aralashmalardan tozalash usuli taklif etiladi.Ishqorli metal gidroksidi jarayon texnalogiyasini soddalashtirish va energiya sarfini kamaytirish uchun izobutilen va formaldegitdan ishlab chiqarish jarayonida dimetildioksanni izoprenga sintez qilish yoki parchalash bosqichlarida hosil bo`lgan yuqori qaynatilgan yon mahsulot yoki izobutilen va formaldegitdan izoprenni 1 bosqichli ishlab chiqarish natijasida hosil bo`lgan.

1,3-dioksalanni ajratish va tozalash usuli

Etelin glikolning formaldegid (trioksan ,paraform, formalin) bilan o`zaro ta`siri natijasida hosil bo`lgan 1,3 dioksalanni suvli eritmalardan ajratib olish va tozalash usullariga taalluqlidir.1,3 dioksalanni quritish jarayonida gidroksidi yuvish pog`onasini olib tashlash orqali hosilni ko`paytirish va texnalogiya jarayonini soddalashtirish azeotropik 1,3 dioksalan –suv aralshmasining ajratish texnalogiyasining ekalogik tozaligini oshirish maqsadida ekstraksiya sifatida etilen glikol yordamida ekstraktsiya rektifikatsiyasi amalga oshiriladi. Ushbu ixtirodan 1.3-dioksalan olish uchun foydalanish mumkin, u polimer va kopolimerlarni ishlab chiqarishda qo`llaniladi.

III.2. Texnologik ajratish sxemalarini sintez qilish usullari

Optimal texnalogik sxemalarni sintezini amalga oshirish uchun quyidagilarni bilish kerak:

Ikkala sof tarkibiy qismlarni va bu ko`p kompanentli aralashmani tashkil etadigan barcha aralashmalarning fizik-kimyoviy va kimyoviy xossalari.Qismlar va aralashmalarning qaynash nuqtalari,fazaviy muvozanat parametrlarini bilish eng muhimdir. Qismlarning kimyoviy faolligi va ajratish jarayonida termal barqarorligi, bu xususiyatlar barcha termodinamik, kimyoviy va texnalogik cheklovlarni aniqlashga imkon beradi. Har xil ajratish usullarining imkoniyatlari, ulardan foydalanish,afzalliklari va kamchiliklari.Tuzilish xususiyatlari va har-xil ajratish moslamalarini ishlatish imkoniyatlari, ularning asosiy xususiyatlarini tavsiflovchi bunday qurilmalarning tasnifi mavjud.Bir qator qurilmalardan tashkil topgan va ma`lum o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan aralshmalarni ajratish uchun ishlatiladigan turli xil funksional harakatlarning texnalogik komplekslarining tuzilishi. Azeotropiya bilan bog`liq bo`lgan boshqa cheklovlar va kerakli kompozitsion mahsulotlarni olish. Texnalogik ajratish sxemalari optimallashtirish usullari:

Shuni esda tutish kerakki, texnalogik sxemani optimallashtirish azeotropiya bilan bog`liq bo`lgan termodinamik cheklovlarni va shuning uchun tarkibiy qismlarni yoki fraksiyalarni ajratish tartibini belgilaydigan birgalikda aralashmaning fazaviy muvozanat sxemasini tuzilishini optimallashtirish bilan boshlanishi kerak. Bundan tashqari global optimallash mezonlari va xususiylardan foydalangan holda kompyuterlardan foydalanishga asoslangan usullardan foydalanish mumkin.

III.3. Zeotrop va azetropik aralashmarlani ajratish uchun issiqlik va material oqimlari bilan komplekslardan foydalanish.

Kompleks ustunlarga yonma yon ekstraktsiya qilingan ustunlar bir nechta besleme ustunlari, shuningdek to`liq va qisman bog`langan ustunlar (yon qismli ustunlar) issiqlik va material oqimlari kiradi. Ajratish kompleksini elementlari sifatida murakkab ustunlardan foydalanish ajratish jarayonini tashkil qilishning mumkin bo`lgan variantlari sonini sezilarli darajada oshiradi. Issiqlik komplekslari bir qator sanoat aralashmalarining ajralishi bilan bog`liq bo`lgan oqimlar bilan tekshiriladi. Ularning gaz fraktsiyasi stansiyalarida izo-Ca, n-Ca, izo-Cs, n-Cs aralashmalari uchun ishlatilishi ajratish uchun energiya sarfini 50% ga qisqartirishga imkon beradi. Ikkilamchi distillash agregatlarida bog`langan issiqlik oqimi bilan komplekslardan foydalanish shunga o`xshash natijalarni berishi mumkin. Neftni qayta ishlashda keng qo`llaniladigan masofadan ajratish bo`limlari bo`lgan ustunlar (moyni birlamchi distellash uchun agregatlar, kataletik yorilish,aromatik uglevodorodlarni ajratish, benzinlarni birlamchi distillash va boshqalar) va masofadan mustahkamlash bo`limlari bo`lgan ustunlar (masalan azot argon va kislorod olish uchun havoni ajratish komplekslari) qisman bog`langan issiqlik oqimi bilan komplekslari deb tasniflanishi kerak.

Evristik qoidalarga asoslangan sintez usullari

Ushbu usullar mavjud ajratish sxemalarini sintez qilish strategiyasini belgilaydigan maxsus qoidalar to’plamining shakllanishiga asoslanadi. Ushbu qoidalar odatda , jarayonlarning fizik-kimyoviy qonunlarni aks ettiradi. Turli mualliflar tomonidan taklif qilingan evristik qoidalar quyidagilar:

- Distillash ajratish usuli bilan zeotropic aralashmalar uchun “to’g’ridan – to’g’ri “ ajratish ketma ketligiga ustunlik beriladi ( tarkibiy qismlar bir – biridan ajralib turadi, eng yuqori darajada o’zgaruvchan ( eng past qaynash nuqtasiga ega ) komponentdan boshlab ) . Ustunlar );

-Tarkibiy qism boshlang’ich aralashmaning boshqa barcha tarkibiy qismlaridan aancha yuqori bo’lgan tarkibiy qism birinchi navbatda tarkibiy qismlar yoki fraksiyalarini tanlash uchun tanlanishi kerak;

-Qiyin bo’lgan alohida ajratish juftligini yoki alohida qiyin bo’lgan alohida qismlarni ajratish jarayoni ajratishning umumiy ketma ketligida nihoyasiga yetkazilishi kerak;

- Uskunaga taasiri jihatidan eng “ tajovuzkor” komponentni ajratish tizimidan olib tashlash kerak;

-Sxemaning bir varianti tanlanadi unda har bir ustundaagi yuqori va pastki mahsulotlarning nisbati birlikka yaqin;

-Umumiy kalit tarkibiy qismlarining nisbiy o’zgaruvchanlikdagi faarqlarini kamaytirish uchun ajratish amalga oshirilafdigan sxema variant tanlangaan;

Ajratuvchi vositani u kiritilgan asbobdan so’ng darhol ajratish keraak. Ko’rib chiqilgan qoidalaar ajratishning barcha usullari va holatlarini qamrab olmaydi. Ular ko’pincha bir-biriga zid keladi va bazilarini aks ettiradi.

Integral gipotetik usul

Birinchi bo’lib integral usulning g’oyasi bazi keng qamrovli global sxemadan aniq optimal ajratish sxemasigacha sintez qilishi o’z ichiga oladi. Global tizim barcha mumkin bo’lgan variantlarni o’z ichiga olishi kerak. Shunday qilib integral-gepotetik usul ikkita asosiy bosqichni o’z ichiga oladi;

Gepotetik umulashtirilgan texnologik ajratish sxemasini sintez qilish;

Tahlil optimallashtirish gepotetik umulashtirilgan texnologik sxema.

Umuman olganda , ushbu usul yordamida optimal ajratish sxemasini sintez qilish muommoni hal qilsh uchun kamayadi.

Evolutsion usul

Bir oziq ovqat oqimini mahsulotning ikkii oqimiga bo’lishning ushbu usuli asoslari tavsiflangan usul shundan iboratki, dastlabki (‘ asos sifatida qabul qilingan) ajratish sxemasi uchun “qo’shni “ ajratish sxemalari malum qoidalardan foydalangan holda tuziladi. Keyin ulardan sxema tanlanadi, unga ko’ra ajratish anchaa arzon narxda aamaalgaa oshiriladi. Va yana taanlangan sxema bilan “qo;’shni “ hosil bo’ladi. Jaraayon minimal harajatlar bilan tavsiflangan kintaktlarning zanglashigaa olib kelgan bo’lsa to’xtatiladi. Shunday qilib evolutsion usulning umumiy strategiyasi quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi;

Sxeaning bazi sodda dastlabki versiyasini sintez qilish ;

Boshlang’ich versiyada eng am samaarali elementning samaaradorligini malum bir muvofiqlik koeffitsientidan aniqlash;

Ushbu elementni kontaktlarning zanlashiga olib tashlanishi;

Ushbu elementning modifikatsiyasi;

O’zgaartirilgan elementni zanjirning qolgan qismi bilan bog’lash va pallani tuzatish;

Sxemaning yangi olingaan versiyasi uchun samaradorlik koefitsiyentini aniqlash. Ko’rsatilgan bosqichlar tegmaslik kontaktlarning zanglashiga qadar takrorlanadi.

Axborot-entropiya usuli

Mykov va uning xodimlari tomonidaan ishlab chiqarilgan. Axborot-entropiya yondashuvi malum bir nazariy asosga ega bo’lsa ham o’ziga xos evristik usul sifatida qaralishi mumkin. Ushbu usulga ko’ra optimal ajratish sxemasi malumot olishning samarali jaaraayoni bilan taqqoslanadi. Shuning uchun tegmaslik tizimi barcha ajratish moslamalarini ajratish qobiliyati uchun maksimal mezonlarga mos keladi. Axborotli entropiya yondashuvini qo’llash dixotomiyaning evristik qoidasini qo’llash bilan bir xil natijaalaargaa olib keladi. Ushbu usul bilaan olingan texnologik sxemalarning eng maqbul variantlari bilan harajatalarini qisqartirish nuqtai nazaridan optimal bo’lgan variantlarni taqqoslash sezilarli tafovutni ko’rsatdi. Ko’rib chiqilganlardan tashqari rekursiv usul va “tasodifiy matritsa” usuli ham qo`llaniladi.

XULOSA

Dastlabki aralashmaning belgilangan miqdori, tarkibi harorati bilan ustunlar kublaridagi energiya sarfi bir necha parametrlar bilan belgilanadi, xususan:qazib olish distillash kolonining reflyuks raqamlari va agentning regeneratsiya ustuni, qazib oluvchi moddaning harorati va oqim tezligi. Ustundagi reflyuksiya raqamlari oziq-ovqat plitalari va ta’minotining holatiga bog’liq. Ekstraktor agenti odatda qaynash nuqtasida ustunga oziqlanadi.Ilgari qazib olish distillash uchun hisob-kitoblar shuni ko’rsatdiki, agent ustunga qo’yiladigan haroratning oshishi bilan qozondagi energiya sarfi kamayadi. Boshqa tomondan, agent ekstraksiyasi ustuniga yuqori haroratda kiritiladi, uni sovutish bilan kamroq issiqlikni olish mumkin.Shunday qilib, agentni yetkazib berish haroratni aniqlash uchun sxemaning texnik-iqtisodiy asosini bajarish kerak. Ushbu bosqichda optimizatsiyalash muammosining o’lchamligini kamaytirish uchun biz Ted380 C (ustunga yetkazib beriladigan ekstraktorni qaynash nuqtasi)ni qabul qildik. Bu uning issiqligini ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun, masalan, dastlabki aralashmani isitish uchun ishlatishga imkon berdi. Shunday qilib, asosiy ustunning kubidagi minimal energiya sarfini taminlash uchun quyidagi jarayon parametrlarining optimal kombinatsiyasini topishimiz kerak.1) qazib oluvchi vositaning o’ziga xos iste’moli; 2)ovqat plitalarining holati; 3)qazib oluvchi vositani plastinka bilan taminlash holati. Ushbu parametrlarning barchasi bir-biri bilan bogliq bo’lganligi sababli hisob-kitoblarni bir necha bosqichda o’tkazdik. Boshlang’ich aralashmaning miqdori 100kg/ soatni tashkil etdi, dietada etil tselosolve konsentratsiyasi og’irlik bo’yicha 27.4%ni tashkil etadi. Asosiy ustunningbsamaradorligi 26tonnani, regeneratsiya urtuning samaradorligi 23tonnani tashkil qiladi. Etil tselosolveli mansulot konsentratsiyasi 99.0%vt.,

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.Aynshteyn V.G, Zaxarov M.K, Nosov G.A. UMUMIY KURS JARAYONI VA KIMYOVIY TEXNOLOGIYA ANJOMLARI 2-nashr Kimyo 2000-y

2. Dessertatsiya

3. Timofeev V.S, Serafemov L.A ORGANIK VA NEFTKIMYO SENTIZINING ASOSIY TEXNOLOGIYALARI VA PRINSIPLARI ,,OLIY MAKTAB” 2003-y

4. Kogan V.B Azeotrpik va ekstraksion rektifikatsiya. Kimyo 1971-y

5. Gayle A.A

6. Balashev A.L, Chubarov S.M, Avdoshin G.A 1,3 diaksalani ajratish va tozalash asoslari. Neligorodskiy texnika universiteti 1997-y