Laboratoriya ishi №7 O’tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash. Ishning maqsadi

Laboratoriya ishi №7 O’tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash.

Ishning maqsadi: O’tkazgichlarni ketma–ket va parallel ulashni, elektr zanjirlarini tuzishni va hisoblashni o’rganish.

Kerakli asbob va materiallar: ampermetr, voltmetr, tok manbai, qarshiliklar, reostat, kalit, ulovchi simlar.

I. Qisqacha nazariy tushunchalar

Elektr energiyasi tok manbaidan istemolchiga simlar orqali uzatiladi. Buning uchun murakkabligi turlicha bo’lgan zanjirlar tuziladi. Bunda iste’molchilar ko’pincha ketma-ket va parallel ulanadi.

Qarshiligi R₁va R₂ bo’lgan ikki o’tkazgich ketma-ket ulangan bo’lsin(1-rasm). O’zgarmas tok o’tayotganida o’tkazgichlarda elektr zaryadlari to’planib qolmaydi va o’tkazgichning har qanday kesimi orqali ma’lum vaqt ichida ayni bir zaryad o’tadi. Shuning uchun ayrim qarshiliklardan o’tayotgan tokning kuchi bir xil.

1-rasm.

I₁=I₂=I₃ (1)

Zanjirning tekshirilayotgan AC qismi uchlaridagi kuchlanish zanjirning AB va BC qismlari uchlaridagi kuchlanishlardan tashkil topadi:

U=U₁+U₂ (2)

Zanjirning AC, AB, BC qismlariga Om qonunini qo’llaymiz:

U = IR; U₁=I₁R₁; U₂=I₂R₂ (3)

Bunda R-to’la qarshilik

(3) ni (2)ga qo’yib, (1)ni hisobga olsak,

R=R₁+R₂ (4)

ni hosil qilamiz. Zanjirda n ta o’tkazgich ketma-ket ulangan bo’lsa,

R=R₁+R₂+...+R_n (5)

Qarshiliklari R₁ va R₂ o’tkazgichlar parallel bo’lsin (2-rasm ). Bu xolda I umumiy tok kuchi ikki qismga tarmoqlanadi. O’tkazgichlar tarmoqlangan A nuqtada elektr zaryadi to’planmagani uchun, tugunga vaqt birligi ichida keladigan zaryad o’sha vaqt ichida tugundan ketadigan zaryadga teng bo’lishi kerak:

I=I₁+I₂ (6)

bunda I₁, I₂-birinchi va ikkinchi qarshiliklardan o’tayotgan tokning kuchlari.

2-rasm.

Parallel ulangan o’tkazgichlarda kuchlanish bir xil bo’ladi:

U=U₁=U₂ (7)

Zanjirning AB,CD,EF qismlariga Om qonunini tatbiq etamiz:

(8)

(8)ni (6)ga quyib, (7)ni xisobga olsak,

(9)

ni hosil qilamiz. Zanjirda n ta o’tkazgich parallel ulangan bo’lsa.

(10)