M. artikova, M. Tursunova


Download 0.9 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/9
Sana28.11.2020
Hajmi0.9 Mb.
#154198
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
boshlangich sinf oquv mashgulotlariga interfaol usullar tatbiqi


 

 

M.ARTIKOVA, M.TURSUNOVA 

 

 



 

 

 



 

BOSHLANG‘ICH  SINF  O‘QUV  MASHG‘ULOTLARIGA 

INTERFAOL USULLAR TATBIQI  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

ANDIJON - 2012 

Ushbu  “Boshlang‘ich  sinf  o‘quv  mashg‘ulotlariga  interfaol  usullar  tatbiqi”  nomli 

uslubiy  ishlanma  ma’rifatli  va  ma’naviyatli  yoshlarni  tarbiyalashda,  ayniqsa  boshlang‘ich  sinf 

o‘qituvchilari,  qolaversa  talaba-yoshlar  foydalanishlari  uchun  muhim  manba  hisoblanib,  unda 

boshlang‘ich  sinflarda  o‘qitiladigan  fanlarning  ayrim  mavzulariga  ilg‘or  ta’lim  texnologiyalariga 

asoslangan o‘qitish usullarining singdirilgan tavsifi – dars ishlanmalari berilgan.   

 

 



Tuzuvchilar:  

 

 

 p.f.n. M.B.Artikova, M.N.Tursunova 

Taqrizchi:     

 

p.f.n., dotsent K.Turg‘unboev 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

SO’Z BOSHI 

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  IX  sessiyasida  qabul  qilingan  “Ta’lim 

to‘g‘risida”gi  Qonun  va  “Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”  yosh  avlodni  tarbiyalashning  asosiy 

istiqbol va yo‘nalishlarini belgilab berdi. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ta’limni tubdan isloh 

qilishning  asosiy  yo‘nalishlari  ko‘rsatib  o’tilgan.  Unda  “Uzluksiz  ta’lim  ijodkor,  ijtimoiy  faol, 

ma’naviy  boy  shaxs  shakllanishi  va  yuqori  malakali  raqobatbardosh  kadrlar  ildam  tayyorlanishi 

uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi” - deb ko‘rsatilgan. Shuningdek, dasturda: “Ta’lim berishning 

ilg‘or pedagogik texnologiyalarini, zamonaviy o‘quv-uslubiy majmualarni yaratish va o‘quv-tarbiya 

jarayonini  didaktik  jihatdan  ta’minlash”  umumiy  o‘rta  ta’limning  asosiy  vazifalaridan  biri  sifatida 

belgilangan.  

Darhaqiqat,  innovatsion  texnologiyalar  ta’lim  jarayonining  unumdorligini,  o‘quvchilarning 

mustaqil  fikrlash  jarayonini,  bilimga  ishtiyoq  va  qiziqishni  oshiradi,  bilimlarni  mustahkam 

o‘zlashtirish,  ulardan  amaliyotda  erkin  foydalanish  ko‘nikma  va  malakalarini  shakllantiradi. 

Bugungi  kunda  boshlang‘ich  sinfdanoq  ta’lim  jarayoniga  innovatsion  texnologiyalarning  kirib 

kelishi jadallashmoqdaki, bunda ta’lim jarayonini yanada sifatli tashkil etish ko‘zga tashlanmoqda. 

Innovatsion  texnologiyaga  asoslangan  ta’lim  jarayonida  o‘qituvchi  faoliyati  va  o‘quvchi  faoliyati 

doirasi aniq belgilanadi, ta’limni tashkil etishning aniq texnologiyasi ko‘rsatiladi. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

O’QISH 

 

1-SINF 



 

I.  Dars mavzusi: Ona sabog’i. 

II. Darsning maqsadi: 

a) ta’limiy maqsad: o’quvchilarga bobomiz Z.M Bobur haqida ma’lumot berib, bulut, uning 

qanday paydo bo’lishi, uning inson hayotidagi ahamiyati haqida ma’lumot berish; 

b)  tarbiyaviy  maqsad:  o’quvchilarni  vatanga,  buyuk  ajdodlarimizga  bo’lgan  hurmat,  ona 

tabiatga bo’lgan muhabbat ruhida tarbiyalash

c) rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarda erkin va mustaqil fikrlash ko’nikmalarini o’stirish, 

ularning og’zaki nutqini rivojlantirish. 

III. Asosiy tushuncha va atamalar: yoz, osmon, bulut, bug’, yomg’ir, qor. 

IV. Darsning metodlari: Aqliy hujum, “Yumaloqlangan qor o’yini” metodi. 

V. Dars shakli: Suhbat-ma’ruza, savol-javob. 

VI. Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida  

VII.  Darsda  qo’llaniladigan  vositalar:  Z.M.Boburning  rasmi,  bulut,  yomg’ir,  qor  singari 

tabiat hodisalari tasvirlangan rasmlar, “ Boburnoma” asari va boshqalar. 



VIII. Darsning borishi

1. Tashkiliy qism: salomlashish, navbatchini tinglash, yangiliklar haqida suhbatlashish. 

2. O’tilgan mavzuni takrorlash. 

O’tilgan mavzu: Shoh va shoir 

Takrorlashga oid savollar: 

- Bobur mirzo qayerda tug’ilgan? 

- U qayerda shohlik qilgan? 

- Nima sababdan uni shoh va shoir deb ataymiz? 



IX.  Yangi mavzu bayoni: 

Aqliy  hujum.    Bolajonlar,  sizlar  osmondagi  bulutlarni  kuzatganmisiz,  ular  qanday  shaklda 

bo’ladi? Kim doskaga bulutning rasmini chizib bera oladi? 

Darslik  bilan  ishlash:  O’qituvchi  matnni  o’g’il  bolalar  va  qizlar  ijrosida  rollarga  bo’lib 

o’qitadi. 

ONA SABOG’I

1

 (G’iyos Komilov) 

Yoz  oxirlab  borayotgan  damlar.  Osmon  ko’zguday  tiniq,  musaffo.  Yetti  yashar  mitti 

Zahiriddin  onajonisining  yonginasida.  Ona-bola  o’zaro  dillashadilar.  Hozir  dilbandi  derazadan 

ko’kka boqib olgan edi. U osmondagi uyum-uyum paxtani eslatuvchi bulutlarga javdirab qarardi.  

Hazrat onajon, - dedi jajji Bobur. – Shu bulutni qo’l bilan ushlab bo’ladimi? 



Voy, bolajonim! – kuladi onasi. – Momiq emaski, qo’l bilan tutib bo’lsa. Ular suv 

zarralari-ku. Faqat bug’ holatida. Bug’lardan esa bulutlar paydo bo’ladi. Ular yomg’irmi-qorga 

aylanib yog’ayotgandagina qo’lingizni tutsangiz… 

Ha-a-a… angladim, angladim. 



X.  Mustahkamlash uchun metodlar: 

“ Yumaloqlangan qor o’yini” metodi. 



Ushbu metod quyidagi harakatlar orqali amalga oshiriladi: 

“Yomg’ir”, “qor”, “bulut” tasviri tushirilgan tasvirli kartochkalar tayyorlanadi. 



Ularning orqa tomoniga mavzuni o’zlashtirishga oid savollar va topshiriqlar yoziladi. 

Savollar: 

1.  Voqea qaysi faslda bo’lib o’tdi? 

2.  O’sha paytda Zahiriddin necha yoshda edi? 

3.  U bulutni nimaga o’xshatdi? 

                                                 

1

  O’qish  kitobi:  1  –  sinf  uchun  darslik/  Muallif  –  tuzuvchilar:  T.  G’afforova,  E.  Shodmonov,  G. 



Eshturdiyeva.  Mas’ul muharrir: S. Matchonov. – T.: “Sharq”, 2009. .31 b. 

4.  Onasi Zahiriddinning savoliga nima deb javob berdi? 

5.  Bulutlar nimadan paydo bo’ladi? 

6.  Bulutlar yog’ayotganda nimaga aylanadi? 

7.  Bulutlarning ahamiyati haqida gapiring. 

Sinf o’quvchilari uch guruhga bo’linadilar. ( guruhlarni hosil qilishda tasvirli 



kartochkalardan foydalaniladi). 

Har bir guruh a’zolari bir nechta juftlikka birlashtiriladi. 



Guruhlar kartochkalardagi topshiriqlarni birgalashib bajaradilar. 

Jarayon yakunida umumiy xulosalar chiqariladi. 



XI. Uyga vazifa: Matnni qayta o’qib , yod olish, tabiatni kuzatish. 

 

 



2-SINF  

 

I. Dars mavzusi: Bahor. 

II. Darsning maqsadi: 

a)  ta'limiy  maqsad:  o'quvchilarga  bahor  fasli,  unda  kechadigan  o'zgarishlar,  bahorgi 

yumushlar, o'simliklar va hayvonlarning bahorgi hayoti haqida to'la ma'lumot berish; 

b)  tarbiyaviy  maqsad:    o'quvchilarda  mehnatsevarlik,  ona  tabiatga  qushlarga,  gullarga  va 

hasharotlarga bo'lgan mehr - muhabbat tuyg'ularini tarbiyalash; 

c)  rivojlantiruvchi  maqsad:  o'quvchilarda  mustaqil  va  erkin  fikrlash  ko'nikmalarini 

rivojlantirish, og'zaki nutqini rivojlantirish, mantiqiy tafakkurini rivojlantirish. 

III. Asosiy tushuncha va atamalar: mart, aprel, may, boychechak, chuchmoma, binafsha, 

lolaqizg'aldoq, kurtak, laylak, sassiqpopishak, jiblajibon, kakku, qaldirg'och, ayiq, tipratikan, tulki. 



IV. Darsning metodi: Aqliy hujum, ”SAN” texnologiyasi, tezkor savol-javoblar. 

V. Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko'rgazmalar usulida. 

VI.  Darsda  qo'llaniladigan  vositalar:  bahor  fasli  tasvirlangan  kartinkalar,  bahoriy  gullar, 

hayvonlar, hasharotlarning rasmlari, plakat va markerlar. 



VII. Darsning borishi: 

1. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, ob-havo haqida suhbatlashish. 

2. O'tilgan mavzuni takrorlash. O'tilgan mavzu: " Yomg'ir" she'ri. 

Takrorlashga oid savollar: 

- Safo Ochil she'r orqali nimani tasvirlab berdi? 

- Kuchli yoqqan yomg'ir tabiatga zarar keltirishi mumkinmi? 

- She'rni yoddan ayting. 

VIII. Yangi mavzu bayoni. 

Aqliy hujum:  Dars 

Derazamning tagida bir tup 

O'rik oppoq bo'lib gulladi. 

Novdalarni bezab g'unchalar 

Tongda aytdi hayot otini  

va shabboda qurg'ur ilk sahar  

Olib keldi gulning totini 

she'ri bilan boshlanadi. 

O’qituvchi: Aziz o’quvchilar, Hamid Olimjon ushbu she'rida qaysi faslni tasvirlagan? 

Darslik bilan ishlash: Matn o'qituvchi tomonidan ifodali qilib o'qib beriladi. 

Bahor

2

 

1-martdan  o'lkamizda  bahor  fasli  boshlanadi.  Bobodehqonlarimiz  dalalarda,  bog'larda  va 



ekinzorlarda bahorgi yumushlarni boshlab yuborishadi. 

                                                 

2

  O’qish  kitobi.  2-sinf  uchun  darslik.  /  Qayta  ishlangan  10-nashri.  (Q.Abdullayeva,  M.Yusupov, 



M.Mahmudova, S.Rahmonbekova.) – T.:O’qituvchi” NMIU – 2008.  96-b. 

Mart  oyida  quyosh  tobora  yuqori  ko'tarilib,  yer  yuzasiga  o'z  nuri  va  haroratini  mo'l  -  ko'l 

socha boshlaydi. 21-martda kun bilan tunning uzunligi baravarlashadi. 

Bahor  kelgan  bo'lsa-da,  mart  oyi  boshlarida  ob-havo  tez-tez  o'zgarib  turadi:  shamol  esadi, 

kechqurun va ertalab tuman tushadi, yomg'ir, do'l yog'adi. 

Bahorning  dastlabki  gullari-och  sariq  gulli  boychechak,  tiniq  ko'k  gulli  chuchmoma, 

shapaloq  ko'k  yaproqlar  orasidan  mo'ralab  xushbo'y  binafshalar  ochiladi,  lola  va  qizg'aldoqlar 

cho'g'dek lovullaydi, oltin gulli momaqaymoqlar barra maysalar uzra bodrab turadi. 

Daraxtlar kurtak chiqaradi, gullaydi. Mart oyida hasharotlar va boshqa jonivorlar uyg'onadi, 

qurbaqalar  qurillab,  "qo'shiqlari"ni  boshlaydilar.  Laylak,  jiblajibon,  sasiqpopishak,  kakku, 

qaldirg'och va turnalar uchib keladilar.       

Ayiq, tipratikan, tulki va bo'rilar qishki uyqudan uyg'onadilar. 

Bolalar ensiklopediyasidan. 

IX.  Mustahkamlash  uchun  metodlar:  SAN  texnologiyasi  (  uchlik  -  samarali,  axloqiy, 

nazokatli). 

Texnologiyaning  maqsadi:  o'quvchilarda  yakka,  jamoaviy  guruh  bilan  ishlash,  ijodiy  va 

tashkilotchilik  faoliyati  ko'nikmalarini,  ishga  mas’uliyat  va  yondashuvni  shakllantirish,  tasviriy 

san'at bo'yicha bilimlarini yanada mustahkamlash. 

Mashg'ulotni o'tkazish tartibi: 

1.  O'qituvchi    o'quvchilar  auditoriyasini  o'tkaziladigan  mashg'ulotning  tartib-qoidalari 

bilan tanishtiradi va o'quvchilarni uch kishidan iborat kichik guruhlarga ajratadi. 

2.  Kichik  guruhlarda  o'quvchilar  quyidagi  rollarga  bo'linadilar:  yozuvchilar,  shoirlar 

va rassomlar

3.  keyin har bir guruhdan bir vakil chiqib, o'zi uchun tayyorlangan topshiriqlarni oladi. 

Topshiriqlar quyidagicha bo'lishi mumkin: 

"Yozuvchilar"  jamoasiga:  bahor  faslining  boshlanishi,  bahorgi  yumushlar,  21-  mart 

Navro'z bayrami, ob-havodagi o'zgarishlar haqida ma'lumot berish. 



"Shoirlar" jamoasiga: bahorda qaysi  gullarning ochilishi, qaysi qushlarning uchib ketishi 

va  hayvonlar  hayotidagi  o'zgarishlar  haqida  so'zlash.  So'ngra  bahor  fasliga  Navro'z  bayramiga 

bag'ishlangan she'rlardan aytish. 

"Rassomlar"  jamoasiga:  plakatga  "O'lkamizda  bahor"  mavzusida  rasm  ishlash. 

O'quvchilar birgalikda topshiriqlarni bajarib bo'lgach tahlil qilinadi va munosib baholanadi. 



X. Uyga vazifa: Matnni qayta o'zlashtirib, Otayorning "Bahor keldi" she'rini yodlash. 

 

3-SINF 



 

I.Dars mavzusi: Nonni qo'yningizga tiqing, hamroh bo'ladi. 

II. Darsning maqsadi:  

a)  ta'limiy  maqsad:  o'quvchilarga  matn  orqali  non  haqida,  uning  insonga  do'stligi,  aziz  va 

muqaddasligi haqida so'zlab berish; 

b)  tarbiyaviy  maqsad:  o'quvchilarga  nonni  isrof  qilmaslik,  unga  oyoq  bosmaslik,  hatto 

ushoqlarini  ham  terib  ko'zga  surtish  zarurligini  uqtirish,  ularni  halol  mehnat  bilan  non  topishga 

o'rgatish; 

c)  rivojlantiruvchi  maqsad:  ularda  mehnat  qilish  ko'nikmalarini  o'stirish,  nonga  nisbatan 

hurmat tushunchalarini rivojlantirish. 



III. Darsning metodi: aqliy hujum  NAMX  metodi. 

IV. Dars shakli: suhbat-ma'ruza, savol-javob.  

V.  Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko'rgazmalar usulida. 

VI.  Darsda  qo'llaniladigan  vositalar:  patir,  shirmoy,  jizzali,  kulcha,  buhonka,  qora  non, 

teshikkulcha  singari  nonning  turlari,  un  va  bug'doy  donachalari  (alohida  stolga  dasturxon  ustiga 

teriladi). 

VII. Darsning borishi:  

1.  Tashkiliy  qism:  salomlashish,  davomatni  aniqlash,  ob-havo  va  yangiliklar  haqida 



suhbatlashish.  

2. O'tilgan mavzuni mustahkamlash. 

O'tilgan mavzu: Safo Ochilning "Non haqida" she'ri. 

Takrorlashga oid savollar: 

1. Shoir she'rda bolalarga nima deb murojaat qilyapti? 

2. Bobolar non haqida nima deganlar? 

3. Siz nonga qanday munosabatda bo'lasiz? 

4. She'rni yod oling. 



VII. Yangi mavzu bayoni

Aqliy hujum: 

O’qituvchi:  O’quvchilar  quyidagi  savollarga  diqqat  bilan  quloq  soling.  Javoblarning  bosh 

harflaridan mavzuning nomi kelib chiqadi. 

1. Daraxtning bolasi nima?    

 

 



 

 

Nihol                                 



2.30 ni 5 ga bo'lsak necha bo'ladi?    

 

 



 

Olti 


3. G'azal mulkining sultoni Alisher ......  

 

 



 

Navoiy 


 

NON 

Shundan so'ng mavzu doskaga yoziladi. 

Darslik bilan ishlash: 

O'qituvchi mavzuni boshlashdan oldin Abdulla Oripovning quyidagi she'rini bolalarga o'qib 

beradi. 

NON 

Bir ulug' alloma fikrin aylab jam 

So'zimni matalga yo'ymanglar debdi. 

Tokchaga bo'y cho'zsez Qur'on tursa ham 

Nonga sira oyoq qo'ymanglar debdi. 

 

"Non" va "O'zbekiston" uyqashdir azal 



Bu yurtga ne ellar non deb kelganlar 

   Sargashta qushlar ham doim galma gal 

                                  Bu yurtdan risqini terib yeganlar. 

 

Yurtim bugunliging bildi keng jahon 



To'ldi omborlaring o'z doning bilan 

Siylaysan olamni yozib dasturxon 

Mehnatdan yaralgan shu noning bilan. 

 

- Shundan so'ng darslikdagi matn ifodali berilib, afsonaning mohiyati to'liq tushuntiriladi. 



Nonni qo'ningizga tiqing hamroh bo'ladi.

3

 



Kechasi  kelayotgan  odamga  qarab  uy  egasi:  "Bevaqt  ketayapsiz.  Mana  bu  nonni 

qo'yningizga tiqing, hamroh bo'ladi", - deydi. Xalq bu bilan nonni kishiga do'st sifatida ifoda etadi. 

Nonning insonga do'stligi haqida xalq ajoyib afsona yaratgan. Kunlardan birida bir dehqon dalada 

ko'p  ishlab  charchabdi.  Ketmonning  dastasini  yerga  tiqibdi.  Ketmonning  o'zini  soyabon  qilib, 

ko'kragiga nonni qo'yib uxlab qolibdi. 

Ittifoqo,  osmondan  zaharli  uchar  ilon  tushib,  ketmonni  teshib,  dehqonga  zahar  solmoqchi 

bo'libdi.  Shu  payt  ko'kragida  nonni  ko'rib,  zahar  sololmay,  kulcha  bo’lib  qolibdi.  Non  dehqonni 

ilonning zahridan qutqaribdi. 



VIII. Mustahkamlash uchun metodlar: NAMH metodi. 

Masalan, “ Odamlar ko’chada, ijtimoiy joylarda nonni isrof qiladilar, shu to’g’rimi?”.  

                                                 

3

  Umarova  M,  Hakimova  Sh.  O’qish  kitobi:  3-sinf  uchun  darslik./  Mualliflar:  M.Umarova,  Sh 



Hakimova. 9- nashri. – T.: Cho’lpon nomidagi nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2008.178-.

 


N - Nuqtayi nazar - o'z fikringizni bildiring. 

A - asos - fikringizga birorta sabab keltiring. 

M - misol - sababni keltiruvchi misol keltiring 

X - xulosa - fikringizni yakunlang. 



IX.  Uyga  vazifa:  Matnni  o'qib,  nonning  insonga  do'stligi  haqidagi  boshqa  rivoyat  va 

afsonalarni topib kelish. 

 

4-SINF  

  

I. Dars mavzusi: Erkacholning o'rigi. 

II. Darsning maqsadi: 

a)  ta'limiy  maqsad:  hikoya  orqali  o'quvchilarga  o'rik  daraxti,  uning  navlari  va  ahamiyati 

haqida ekologik bilimlar berish

b) tarbiyaviy maqsad: o'quvchilarda ona tabiatga, butun o'simliklar va hayvonlar dunyosiga 

bo’lgan mehr-muhabbat tuyg'ularini tarbiyalash; 

c)  rivojlantiruvchi  maqsad:  ularda  mehnatsevarlik,  bunyodkorlik  va  yaratuvchanlik 

tuyg'ularini rivojlantirish, ekologik madaniyatini yuksaltirish. 

III. Darsda qo'llaniladigan metodlar: "Muzyorar" o'yini, "Zig-zag" strategiyasi. 

IV. Dars shakli: suhbat-ma'ruza, savol-javob. 

V. Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko'rgazmalar usulida. 

VI.  Darsda  qo'llaniladigan  vositalar:  O'rik  daraxti,  uning  mevasi  tasvirlangan  rasmlar, 

ekologik muammolar tasviri tushirilgan kartinkalar. 



VII. Darsning borishi: 

1. Tashkiliy qism: salomlashish, navbatchini tinglash, yangiliklar haqida suhbatlashish. 

2.  O'tilgan  mavzuni  mustahkamlash.  O'tilgan  mavzu:  Habib  Rahmatning  "Jala  darakchisi" 

she'ri. 


Takrorlashga oid savollar: 

1.Shoir momaqaldiroqni nimaga o'xshatdi? 

2. Qaysi faslda momaqaldiroq gumburlaydi? U nimadan darak beradi? 

3.Bahorda tabiatda yana qanday hodisalar yuz beradi? 

Bundan tashqari o’qituvchi momaqaldiroq va jala haqida bolalarga ensiklopedik ma’lumot 

bersa ham bo’ladi. 



VII.Yangi mavzu bayoni. 

a)"Muzyorar"  o'yini  (qizdiruvchi  faoliyatga  jalb  qiluvchi  mashq)  -  o'quvchilarning  o'zaro 

tanishishi va ichki muhit yaratishi maqsadida qo'llaniladigan mashq. 

Mashqning  vazifasi  -  o'quvchilarni  muloqotga  chorlash  (muzni  yorish).  Bu  o'yin  -  o'quv 

xonasidagi  ruhiy  taranglikni  yengish,  guruhning  shakllanish  jarayonini  tezlatish,  muloqot  va 

axborot  almashinuvini  yo'lga  qo'yish,  shuningdek  samimiylik  va  hamkorlik  muhitini  yaratishga 

yordam beradi. 

"Muzyorar"  barcha  ishtirokchilarni  jarayonga  muvaffaqiyatli  jalb  qiladi  va  treningning 

yo'nalishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. 

O'yin  savoli:  "Ekmoq  niyatida  qo'lingizda  ko'chat  turgan  paytda  behosdan  qiyomat  qoyim 

bo'lishi aniq bo'lganda ham ulgursangiz ekib qo'yavering". (Hadisdan) 

Ushbu  hadisdan  qanday  taassurot  oldingiz  va  ko'chat  ekishning  hayotimizdagi  ahamiyati 

haqida so'zlang? 

b) Daslik bilan ishlash: Hikoya o'quvchilar tomonidan rollarga bo'lib o'qitiladi. 

 

 

Erkacholning o'rigi



4

  

      (Xudoyberdi To'xtaboyev) 



Tug'ilib  o'sgan  qishlog'imga  borib,  qarindosh  -  urug'lar  huzurida  bir  necha  kun  mehmonda 

                                                 

4

  O’qish  kitobi.  4:  Umumiy  o’rta  ta’lim  maktablarining  4  –  sinfi  uchun  darslik/  S.  Matchonov, 



A.Shojalilov, X. G’ulomov va boshq. – T.: “Yangiyul polygraph ” 2007/ 192-195 betlar. 

bo'ldim.  Tengqurlarim,  yoshlar    davrasida  ishtirok  etib,  goh  qizg'in  suhbatlarga  qo'shildim,  goh 

aytilayotgan  fikrlarning  "mazasini"  shimayotgandek  jimgina  o'tirdim.Yoshlar  orasida  ko'proq 

bo'ldim  desam  ham  bo'ladi,  ularning  beg'ubor  suhbatini  yoqtiraman,  ruhiyati,  dunyoqarashlari 

qanday  ekanligini  bilgim  keladi.  Bir  galgi  suhbatda  yigitchalardan  biri:  "Amaki,  o'rikdan  yeng 

,og'zingizda  erib  ketadi.  "Qoraqandak"  deyishadi  bu  navni,  Erkacholning  o'rigidan",  deb  qoldi. 

Yuragim hapqirib ketdi. Shirin-shirin entika boshladim. Suhbatdoshlarimga qayta - qayta tikilaman, 

yuz-ko'zlarida yeyayotgan o'riklaridan olayotgan  huzurdan o'zga ifodani sezmayman. Erkacholning 

kimligini  ham,  u  kishi  menga  bobo  bo'lishini  ham  bilishmaydi,  deb  o'ylayman.  Axir  u  zotning 

olamdan o'tganiga necha-necha yillar bo'ldi-ku... 

Otam olamdan o'tgach, yigirma yoshida beva qolgan onam ikki-uch yildan so'ng turmushga 

chiqib, mening tarbiyam bobomning ixtiyorida qolgan edi. Yoshi yetmishlarga borib qolgan, baland 

bo'yli, tik qomatli, tarashadek qotma,  cho'ziq  yuzli, serzarda va  eng muhimi,  tinib-tinchimas  kishi 

edi.O'ziyam tinmasdi, rahmatli enam ikkimizni ham tinchitmasdi. Hatto, ishonsangiz, og'ilxonadagi 

qo'yu  mollarni  ham  tinch  qo'ymas,  mol  yotganda  emas,  yeganda  semiradi,  deb  ularni  ham 

turtkilagani  turtkilagan  edi.  Men  bobomga  juda  bog'lanib  qolgan  edim.  Sutga  to'ymagan  qo'zi 

onasining orqasidan qolmaganidek, erta-yu kech bobomning ortidan ergashib yurardim. Hatto tunda 

ham  bir  o'rinda  yotardik.  Yotishim  bilan  barmoqlarim  bilan  soqollarini  tarab,  ertak  aytib  berasiz 

deya,  qiyin-qistovga  olardim.  Ko'pincha  hassalarini  yoki  taqqillab  yuradigan  kavushlarini  berkitib 

qo'yib, hukmimni o'tkazishga, so'ragan narsamni undirib olishga harakat qilardim. Bobomning "Jon 

o'g'lim, topib bersang senga bir narsa beraman", deya yolvorishini hush ko'rardim. 

Bir kuni ertalab katta ko'k eshagimizni yetaklab chiqib: 

- Qani, orqamga mingash-chi, - deb qoldilar. 

- Qayoqqa boramiz? - deya so'rayman sevinib. 

-  Qashqar qishloqdan o'rik ko'chati olib kelamiz. 

-  O'rik ko'chati o'zimizda bor-ku? 

- U boshqasi, o'g'lim. 

- Qanaqasi? 

- Bas endi, jim ket. 

- Yo'q, oldin qandayligini ayting, keyin jim ketaman. Bo'lmasa eshakning junidan tortaman. 

-  Qo'y,  bolam  junidan  torta  ko'rma,  yana  yiqitsa,  ishimiz  bitmay  qoladi...  Qashqarda  " 

Qoraqandak"  degan  o'rik  bor,  faqat  o'sha  yerda  o'sadi  u.  Quruq,  suvsiz  yerni  hoxlaydi,  shekilli. 

Mevasi hay-hay, biram shirin bo'ladiki, tog'alaringnikiga borganda yegansanku. 

- Yeganim yo'q, - deyman. 

- Yegansan, cho'ntagingni to'ldirib solib berishardi-ku! 

- hecham-da, menga doim qurt tushganidan berishadi... 

Bobojon, nega " Qoraqandak" deyishadi? 

- Quriganda shirasi ko’p bo’lgani sabab rangi qorayib qoladi-da. 

- Nega oqarib qolmaydi? 

- Endi bas qil, miyamni achitib yubording. 

Shu yo'sin Qashqarga borib bir quchoq mayda ko'chat olib qaytdik. 

Hali-hali esimda, erta bahor, yerdan nam ketib ulgurmagan, tuproq ham hamirdek ko'pchib 

turibdi. Tepalikning kungay tomonida chuchmomalar yerni yorib chiqa boshlagan, havo ham hiyla 

ayoz  bir  palla  edi.  Bobom  bir  hafta  davomida  tepalikni  gir  aylantirib,  orasida  besh-olti  gaz  joy 

qoldirib, chuqurchalar kovladilar. Men esa goh o'tgan yilgi has-hashaklardan yig'ib, guldiratib olov 

yoqib  yuboraman,  goh  katta  qumg'onni  toshdan  yasagan  o'chog'imizga  qo'yib,  varaqlatib  choy 

qaynataman,  goho nima  maqsaddaligiga o'zim ham  tushunmagan holda  yuqoridan pastga, pastdan 

yuqoriga halloslab yugurib terga botaman. 

-  Kel  endi,  mana  bu  ko'chatni  ushlab  tur,  -  deydilar  ba'zan  bobom.  -  Angrayma,  nihol 

qiyshayib qolyapti.  

-  Bobojon,  bog'imizda  o'rik  ko'p-ku,  endi  qolganini  ekmay  qo'ya  qolaylik,  qishloqqa 

qaytgim kelyapti, enamni sog'indim. 

- Yo'q, bo'talog'im, hammasini ekib ketganimiz yaxshi. Katta bo'lsa, mevasini odamlar yeb 



sen bilan meni duo qilishadi. 

Shu yo'sin nihollarni ekib tugatdik. Rahmatli bobom o'sha yili ham, keyingi paytlarda ham 

xurjunning  ikki  ko'ziga  ikki  ko'zani  solib,  tepalikka  suv  tashiganlari-tashigan  edi.  Meni  qanchalik 

suyib erkalasalar, nihollarni ham to hosilga kirguncha ana shunday erkalaganlari hali-hali esimda. 



Download 0.9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling