Mantiqiy savol smgs va сotif bo’yicha xalqaro temir yo’l moddiy huquqiy tartibga solishning
Download 320.17 Kb. Pdf ko'rish
|
Jo'rayev. xalqaro xususiy huquq. yakuniy
|
1
SMGS va СOTIF bo’yicha xalqaro temir yo’l moddiy huquqiy tartibga solishning asosiy shartlarini yoriting. Xalqaro temir yo‘l orqali tashish xalqaro miqyosda tashishning bir turi hisoblanadi. Xalqaro tashishlar ikki yoki undan ortiq davlatlar o‘rtasida ushbu davlatlar tomonidan tuzilgan xalqaro shartnomalarda belgilangan shartlar asosida amalga oshiriladigan yuklarni, yo‘lovchilarni va ularning yuklarini tashish. Xalqaro tashishlar turli shakllarda amalga oshiriladi, jumladan, transportning qaysi bir turidan foydalanishga qarab xalqaro tashish temiryo‗l, avtomobil, havo, dengiz transportida tashishlarga ajratiladi. Shu bilan birga, xalqaro yo‗nalishlarda turli transport vositalari bilan tashishlar (masalan, temiryo‗l – suv transporti bilan), O‗zbekiston hududi orqali tranzit hamda konteynerli tashishlar ma‘lum o‗ziga xos xususiyatlar bilan ajralib turadi. Amaldagi xalqaro bitimlarning qoidalaridan kelib chiqqan holda xalqaro qatnovning quyidagi asosiy turlarini farqlash zarur: 1. ishtirok etuvchi transport tashkilotlarining xususiyatlariga ko‗ra – transportning ayrim turlarida tashish va turli transport vositalari qatnovida tashish; 2. tashish predmetiga ko‗ra – yuklarni, yo‗lovchilarni tashish, temiryo‗l transportida esa yuk bagajini (tovar bagajini) tashish; transport operatsiyalarining davriyligiga qarab – muntazam (yo‘nalishli) va nomuntazam tashishlar; 3. yuklar va yo‗lovchilar chegara punktlaridan (o‗tib borilayotgan portlardan) o‗tishi tartibini hisobga olgan holda qayta ortishlarsiz (boshqasiga o‗tirilmay) va qayta ortiladigan (boshqasiga o‗tiriladigan) tashishlar; 4. tashish qo‗shni davlat hududida tugallanishi yoki tugallanmasligiga ko‗ra – qo‗shnilararo, tranzit va to‗g‗ridan to‗g‗ri o‗tadigan (aylanma, halqa shaklidagi) tashishlar; 5. qatnov bir yoki bir nechta tashish shartnomasi asosida amalga oshirilishiga qarab to‗g‗ri bog‗lanadigan, to‗g‗ri bog‗lanmaydigan (bo‗linishli) tashishlar, birin-ketin tashuvchilar tomonidan tashishlar va yangi joyga jo‗natish bilan 2
bog‗liq tashishlar; 6. transportning ayrim tarmoqlarida xalqaro qatnovlarning alohida turlari – chegara yonidagi (temiryo‗l transporti) tashishlar. 1
COTIF bo‘yicha tartibga solinishi haqida so‘z yuritamiz. Xalqaro temiryo‗l tashishi – ikki va undan ortiq davlatlar o‗rtasida xalqaro temiryo‗l konvensiyalari asosida amalga oshiriladigan yuk va yo‗lovchi tashish munosabatlari hisoblanadi. Xalqaro temiryo‗l tashishlar bir necha shartnomalar bilan rasmiylashtiriladi. Chegara stansiyasigacha yuk va yo‗lovchilarning borishi jo‗natuvchi mamlakat qonuni bilan rasmiylashtirilsa, chegarani kesib o‗tgandan keyin esa tegishli chet el davlatning milliy qonunchiligi bilan tartibga solinadi. 1890-yildan boshlab Yevropa mamlakatlari o‘rtasida temir yo‘l transporti to‘qqizta davlat, shu jumladan Rossiya tomonidan tuzilgan ―Temir yo‘l orqali xalqaro tashish to‘g‘risida‖gi Bern konvensiyasi bilan tartibga solinmoqda. 1980-yilda ―Temir yo‘l orqali yuklarni tashish to‘g‘risida‖gi Bern konvensiyasi va ―Temir yo‘l transportida yo‘lovchilar va yuklarni tashish to‘g‘risida‖gi Bern konvensiyasining birlashtirilgan matnini o‘z ichiga olgan xalqaro temir yo‘l transporti to‘g‘risidagi konvensiya (COTIF) qabul qilindi. COTIF xalqaro temir yo‘l transporti shartlari bo‘yicha fuqarolik qoidalarini o‘z ichiga olgan ikkita ilovaga (A va B) ega. Yo‘lovchilarni tashish shartlarini belgilaydigan A ilova hamda yuklarni tashish shartlarini o‘z ichiga olgan B ilova. 2 Ushbu Konvensiyaning 1-moddasiga ko‘ra, ushbu Konvensiyaning a‘zolari Temiryo‘l orqali xalqaro tashish bo‘yicha hukumatlararo tashkilot (the Intergovernmental Organisation for International Carriage by Rail – OTIF) tuzishga kelishib oladilar. 5-moddasga muvofiq ushbu tashkilotning asosiy organlari belgilab qo‘yilgan. Ular quyidagicha: Bosh Assambleya; Boshqaruv Qo‘mitasi; Kuzatuv Qo‘mitasi; Xafvli yuklarni tashish bo‘yicha ekspertlar Qo‘mitasi; Temiryo‘l orqali xalqaro tashish Markaziy Boshqarmasi. Xalqaro tashishlarni tartibga solishda ushbu Konvensiyaning
1 Xalqaro xususiy huquq. Darslik. Mualliflar jamoasi. Y.f.d., dots. I.Rustambekov umumiy tahriri ostida. –T.: TDYU, 2019. 200-bet. 2 Батычко Т. Международное частное право. 2011. Ст.60. 3
maqsadlari 2-moddaga ko‘ra, xalqaro miqyosda a‘zo davlatlar o‘rtasida yo‘lovchi, yuk, tovarlarni temiryo‘l orqali tashishga oid munosabatlarga qo‘llaniladigan barqaror huquq tiziminishakllantirish hamda ushbu tizimning amalda qo‘llanilishi va rivojlanishini ta‘minlashdan iborat.
Download 320.17 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|