MA’ruza elektron darsliklarni amaliyotda qo’llash

MA’RUZA 2. ELEKTRON DARSLIKLARNI AMALIYOTDA QO’LLASH.
Reja:

1. 
   Masofadan o’qitish tizimlari haqida.
   
2. 
   Elektron darsliklar ta’limda qo’llash.
   
3. 
   Elektron kutubxonalar
   
4. 
   Kongress Virtual kutubxonasi
   
5. 
   WWW Virtual kutubxonasi
   
6. 
   Milliy elektron kutubxonalar
   

Tayanch iboralar: elektrron darslik, electron resrurs, zaomonaviy o’qitisj texnologiyalari, pedagogic texnologiyalar.
Masofadan o’qitish uslubi – bu sirtki o’qishning yangi shaklidir. Masofadan o’qitish bu mustakil o’qishdir.

Masofadan o’qitishning yana bir afzalligi shun daki,un da ukuvchi uziga kulay vaqtda va xattoki ishdan ajralmagan holda o’qishi mumkin. Yirik korxonalar mutaxassislari malakasini oshirish yoki uzgartirish uchun shu usuldan foydalanib,yiliga millionlab dollarni tejeydilar.

Masofadan o’qitishning yana bir afzallik tomoni unda o’qish mudati ukuvchi uzi belgilaydi, yani talaba uzi ixtiyoriy paytda o’qishni boshlaydi.,materiallarni o’qituvchi

Nazoratida uzlashtiradi. Uzlashtirish topshiriklarini, testlarni bajarishga qarab aniqlanadi. Ukuvchi berilgan programmani kancha tez uzlashtirsa,shun cha tez o’qishi tugaydi va guvoxnoma oladi.Programmani uzlashtira olmasa,un ga mustakil ishlab,o’qishini davom ettirishga imkon beriladi.

Masofadan o’qitish odatda ishlayotganlar,onalar,o’qiyotgan biror mutaxassislikni egallash yoki malakasini oshirish maqsadida o’qiydi.

Masofadan o’qitish tashkiliy iktisodiy afzalliklarga ega.Masofadan o’qitish uchun talabalar auditoriyalar,yotokxonalar zarur emas.Masofadan o’qitishda moliyaviy harajatlar asosan ukuv-uslubiy materiallarni tayyorlash uchun ,maxsus auditoriyalar uchun sarflanadi.Masofadan o’qitish sifatini eng asosiy omillardan biri – ukuv uslubiy materiallarni sifati.

Masofadan o’qitish – bu internet tarmog’i orqali sizga kulay bo’lgan vaqtda o’qishdir. Masofadan o’qitishning tarkibiy belgilari :o’qituvchi,ukuvchi,kommunikatsiya.Masofadan o’qitish uslubiy materiallari kuydagilar:

- Darslik

- Audio va video darsliklar

- On-layn darsliklar

- multimedia elektron darsliklar.

Masofadan o’qitishni amalga oshirish uchun kerakli manzilni internetdan topib,manzilga kirib,bu o’qish talabasi bulish uchun maxsus shakl tuldirishingiz zarur.Keyin kredit kartochkangizni raqamini kiritishingiz zarur. Muzokara asosan elektron pochta orkali amalga oshiriladi.O’qish jarayonida talaba darsliklardan,elektron kutubxona va darsliklardan, elektron formulalardan, videokonferentsiyalardan foydalanadi.Bun da o’qish indvidual shaklda olib briladi. Maxsus programmmalar asosida multimedia vositalari va kameralar bilan jixoslangan ikki yoki un dan ortik kompyuterlar yordamida tibbiyot markazlari urtasida vidiokonferentsiyalar tashkil etish mumkin.

Respublikamizda bir nechta elektron rastalar mavjud.http ://WWW.urshop.uz –STIV

Kompaniyasi elektron rastasi, kompyuter va ofis anjomlari. Korxonalar tezkor uzgartishlar kiritib,harajatlarni kamaytirishga kirishdilar.Natijada elektron ofislar yaratildi.Elektron ofislar korxona ishida ko’pgina kulayliklar yaratdi.

Bu xujatlar bilan ishlash;korxona ma‘lumotlar bazasini ochiq tizimi yaratilganligi; korxona ishchilari barcha yangiliklardan va jarayonlardan ixtiyoriy joyda, ofisda, uyida va safarda bulishi va kuzatish imkoniyatiga egaligidir.

Korxonalar tezkor uzgartishlar kiritib ,harajatlarni kamaytirishga kirishdalar. Natijada elektron ofislar yaratildi.Elektron ofislar korxona ishida ko’pkina kulayliklarni yaratdi.

Bu- xujjatlar bilan ishlash, korxona ma‘lumotlar bazasini ochiq tizimi yaratilganligi, korxona ishchilari barcha yangiliklardan va jarayonlardan ixtiyoriy joyda : ofisda,uyda va saforda xabardaor bulish va kuzatish imkoniyatiga ega.

Elektron kutubxona Internetning ajoyib imkoniyatlaridan biridir. Bu kutubxonaning elektron shaklidir. Kutubxona deganda odatda ko’z oldimizga kitoblar turgan uzundan – uzoq kitob javonli katta xonalar keladi. Elektron kutubxonada javonlar vazifasini jildlar, kitoblar vazifasini Internet sahifalar bajaradi. Bu kutubxona ma‘lumotlari elektron ko’rinishda bo’ladi va kompyuterda joylashadi. Bu kutubxonadan foydalanish juda kulay. Siz dun yoning ixtiyoriy nuqtasidan elektron kutubxona ma‘lumotlaridan foydalana olishingiz mumkin. Yana bir kulay tomoni zarur ma‘lumot nusxasini kuchirib olishingiz mumkin. Elektron kutubxonadan foydalanishingiz uchun kompyuter, modem va Internet tarmogi bulishi yetarli.

Faraz qilaylik, elektron kutubxonadan foydalanmoqchisiz. Biror ma‘lumot bilan tanishmoqchisiz. Kompyuter va Internet yordamida ma‘lumotni bir necha daqiqada topish mumkin. Ma‘lumot dunyoning ixtiyoriy nuqtasidan bir pastda ekranda tasvirlanadi. Bun ing uchun Siz kompyuterning tugmachasini bosishingiz va elektron kutubxonaga kirishingiz yetarlidir. Bir necha dakikada ma‘lumot kuz oldingizda namoyon bo’ladi. Bu mu‘jizani eslatadi. Bu mu‘jiza virtuallik deb ataladi. Unga faqat kompyuter va maxsus tarmok orkali erishish mumkin. Bir necha yil avval bir makolani topishga bir necha oy vaqt sarflash zarur edi. Bugun buning uchun boshka shaharga borish va vaqt sarflash zarurati yukoldi. Elektron kutubxonalar yordamga keldi. Elektron kutubxonalarni tulicha nomlashadi:

. Elektron kutubxona

. Virtual kutubxona

. v- kutubxona

. v- library

. digital library

Virtual kutubxona uzi nima? Oxirgi paytda virtual dun yo, virtual olam, virtual dust kabi so’zlar paydo buldi. Virtual so’zining ma‘nosi bu tasavvur qilishdir. Virtual kutubxona bu odatdagi kutubxonaning abstrakt ko’rinishidir. Bu kutubxona kitoblari, jurnallari va ruznomalari kitob javonlarda emas, balki kompyuter xotirasiga joylangan bo’ladi. Bu kompyuterda yoki kompyuter maxsus qurilmalarida raqamli formatda saklanadigan ma‘lumotlarning tuplamidir. Bu bosma, audio, video va multimedia ma‘lumotlaridir. Ma‘lumotlar hajmiga qarab Serverlar bitta yoki tarmok bilan boglangan bir necha kompyuterlardan iborat bo’ladi. Elektron kutubxonada kutubxonachi bulmaydi, shun ing uchun zarur kitob yoki ma‘lumotni kompyuter javonlaridan Siz uzingiz kidirasiz.

Elektron kutubxona odatdagi kutubxonadan bir kancha kulayliklarga ega:

. Joyning tejamlanishi, ya‘ni kitoblarni saklash uchun maxsus joyning zarurati yukligi.

. Nodir asar va ma‘lumotlarni saklash va ulardan foydalana olish imkoniyatining mavjudligi

. Foydalananishning kulayligi va yengilligi.

. Qidiruv tizimlarining mavjudligi.

. Ma‘lumotlar hajmining cheklanmaganligi.

. Ma‘lumotning audio, video va kompyuter grafikasi yordamida sifatli va yaxshirok aks ettirish mumkinligi.

. Vaqtning tejalishi va cheklanmaganligi, ya‘ni un dan 24 soat mobaynida foydalanishingiz mumkin.

. Kushimcha xizmatlarning mavjudligi.

Demak, elektron kutubxona bu turli ma‘lumotlar jamlangan Internet sahifasidir. Bu sahifani kutubxonalardagi maxsus markaz mutaxssislari ma‘lumotlarni mun tazam ravishda kompyutarga kiritadi va yigadi. Ya‘ni ma‘lumotlar doimo yangilanib turiladi va kutubxona hajmi kengayib boradi.

Kutubxona bilan qanday ishlash mumkin. Buning uchun kutubxona adresini Adres maydoniga yozishingiz zarur. Odatdagi kutubxona singari elektron kutubxona ma‘lumotlari mavzu yoki alfavit buyicha tartiblanadi.SHuning uchun zarur ma‘lumotni shu tartibda topish mumkin. Virtual kutubxona haqida batafsil ma‘lumot bilan [1] da, yoki HTT:// vlibrary.freenet.uz sahifasida tanishishingiz mumkin. Hozirgi kun da elektron kutubxonalar soni son - sanoqsizdir. Kutubxonlar, un iversitetlar, ba‘zi tashkilotlar uz elektron kutubxonalariga ega. Uzbekistonda ham kutubxonalar mavjud. Kuyida ba‘zi elektron kutubxona manzillari va tavsifini keltiramiz.

Kongress Virtual kutubxonasi

HTTP:// lcweb.loc.gov Kongress Kutubxonasining elektron ko’rinishi bo’lib, u dun yodagi eg yirik virtual kutubxonalardan biridir. Kongress kutubxonasi 1800 yili 24 apreldan tashkil etilgan. Un da 115 milliondan ziyod kitob va xujjatlar yigilgan.

Virtual kutubxonada tarixga oid ma‘lumotlar, turli kollektsiyalar, rasmlar, informatsiyalar, yaniliklar mavjud. Bu kutubxona buylab sayr kilganingizda, un da mujassamlangan obidalarning tarixi buylab safar kilgandek bulasiz.

WWW Virtual kutubxonasi
HTTP://www. Vlib.org WWW Virtual kutubxonasi turli tuman ma‘lumotlarni uz ichiga oladi: kishlok xujaligi, iktisod va biznes, kompyuter texnogiyalari, alokalar, informatsiya va jurnalistika, o’qish, konun lar, ilm fan va xokazolar. Kutubxonaning kuyidagi bulinmalari ham mavjud: Pansilvaniya Davlat Un iversiteti (USA), Buyuk Britaniya (UK), Shveytsariya (Switzerland) va Argentina. Kutubxonada alfavit buyicha, so’z va jumlalar buyicha kidirish sistemasi ishlaydi.

HTTP:// gpo.gov US Goverment Printing Office markazi millionlab ma‘lumotlarni uzida mujassamlagan (4.20 rasm). Un da Siz AKSH dagi turli-tuman xujjatlar, kitoblar, yangiliklar bilan tanishishingiz mumkin. Har oyda bu kutubxona 28.000.00 ta xujjat bilan tuldirib boriladi. Bu vazifani maxsus elektron ma‘lumotlar buliniasi bajaradi.

Bun da maxsus elektron kataloglar ham ishlab chikariladi. Konsultatsiyalar va buyurtmalar telefon va elektron pochta orkali bajariladi. Kun iga bir necha minglab foydalanuvchilar bu xizmatdan foydalanadi. Bu kutubxonadan davlat va shaxsiy korxonalar keng foydalanadi.

Kutubxonada bolalar uchun maxsus bulinma bor. Bu bulinmada bolalar uziga zarur va kizikarli ma‘lumotlarni olishi mumkin. Bu: tarixga oid, o’qishga oid zarur tuplam va ma‘lumotlardir. Bu bulinma nomi AKSH xukumatining bolalar uchun sahifasi (Ben’s Guide to the U.S. Goverment for kids), manzili HTTP:// bensquide.gpo.gfov

Marketing va reklama bulimi kutubxona kataloglarini ishlab chikadi va

ularni dun yo buylab tarkatadi.

HTTP://vcu.librarv.edu Virginia Commonwealth University elektron kutubxonasi. Bu kutubxona un iversitetning elektron kutubxonasidir. Bu kutubxona uzida ko’pgina kitob, makolalar, jurnallar , audio va video ma‘lumotlarni mujassamlagan. Kutubxona barcha konferentsiyalar, anjuman va ma‘ruzalar haqida ma‘lumotlarni mun tazam e‘lon qilib turadi.
www.library.wustl.edu Vashington Un iversiteti Virtual kutubxonasi

Ushbu kutubxonada kuyidagi mavzulardagi ma‘lumotlar mavjud: sanoat va arxitektura, biologiya, biznes, ximiya, ilm-fan, tibbiyot, konun lar, matematika va xokazolar. Kutubxona kidirish sistemasi mavjud. Kutubxona ma‘lumotlarga buyurtmalar qabul kiladi.

HTTP:// www.nns.ru Dun yodagi eng yirik rus tilidagi ommaviy informatsiya vositalarining elektron tuplamidir. Un da matbuotdagi nashrlar, Informatsiya Agentliklari xabarlari, tele va radio programmalar izoxlari va analitik ma‘lumotlar keltirilgan. Ma‘lumotlar 2.500 dan ko’p Moskva, Rossiya regionlari, MDX va Boltik davlatlari informatsiya manbalaridan olinadi va doimo yangilanib turiladi. Kutubxonga kun iga 6.500 dan oshik xujjatlar kelib tushadi va ular tula xajmda kutubxonaga kiritiladi. Kutubxonada 4.000.000 dan oshik xujjatlar yigilgan. Kutubxonada qidiruv sistemasi mavjud. Kuyida ommabop qidiruv sistemalar ro’yxatini keltiramiz: YAHOO

http:// www.yahoo.com/. – taniqli va foydalanuvchiga kulay qidiruv tizim .

INFOSEEK SELEKT SITES : http: // www .infoseek.com/. bu qidiruv tizimi yahoo kabi

Ish yuritadi va Web sahifalarni serverga kiritilishini ham ta‘minlaydi.

Ixtiyoriy mazmun dagi ma‘lumotlar omboriga ega.Turli xildagi servis xizmatlar kursatadi. Elektron adres,telekonferentsiya va Web – sahifalarini kidiradi. EXCITE http://www.excite.com/.

Assalom InterNet http://www.assalom. uz/ .Uzbekistondagi birinchi qidiruv sistemasi. Resurslarni ko’paytirish imkoniyatlari mavjud.

Respublika internet resurslari haqidagi ma‘lumotlar keltiramiz: www.freent.uz.

Nazorat savollari:

1. Masofadan o’qitish nima?

2. Masofadan o’qitish qanday amalga oshirilida?

3. Masofadan o’qitish kimlarga muljallangan?

4. Elektron darslik deganda nimani tushinasiz?

5. Elektron kutubxona deganda nimani tushinasiz?

6. Elektron kutubxona uzimizning kutubxonadan nima fark kiladi?

7. Elektron kutubxonaning afzalliklari

8. Qanday elektron kutubxonalarni bilasiz?