Materiallarni sinash

Materiallarni sinash
1-laboratoriya ishi
I s h d a n k o` z d a t u t i l g a n m a q s a d. Po`latning elastiklik moduli (E) ni aniqlash va cho`zilishda Guk qonunini tekshirish.
T a j r i b a n i n g q o` y i l i s h i. Po`latning elastiklik modulini aniqlash uchun avval namunani bo`ylama deformatsiyasini o`lchash kerak. Buning uchun namunaga static yuk qo`yib, uni poroporsionallik chegarasida cho`zish lozim. Silindr shaklidagi namuna olinadi, uning o`lchamlari esa mashinaning quvattiga qarab tanlanadi.Bo`ylama deformatsiyani o`lchash uchun turli asboblar islatiladi; ulardan bir qo`sh richagli MIL tenzometridir (67-shakl, a),

Bu tenzometrini Y. N. Morozov bilan A. P. Ilina

loyihalagan. Namunani cho`zishda kuch namunaning o`qi

68

bo`ylab yo`nalmasligi ham mumkin, buning oqibatida vujudga keladigan xatoni yo`qotish uchun ikkala tomondagi shkala ko`rsatishining o`rtacha qiymati olinadi. Tenzometrning namunaga tegib turgan ikkita prizmasi oralig`i baza deyiladi. Tenzometrning bazasi l = 100 mm ga teng. Tenzometrning ko`paytirish koeffisienti taxminan 500 ga barobar, 67 - shakl, a da tenzometrning namunaga o`rnatilgan holati ko`rsatilgan. Shkalalarning ko`rsatishini to`g`ri aniqlash uchun ularga ko'zgu o`rnatilgan. MIL markali tenzometrning asosiy sterjeni (5) ning pastki uchiga strelka (7) ni yurgizuvchi tortqi (6) sharnir (4) vositasida ulangan; sterjen (5) ning pastki uchi oraliqqa ko`chganda tortqi (6) sharnir (4) ga o`rnatilgan strelka (7) ni harakatga keltiradi, strelkaning uchi esa shkala (8) bo'ylab oraliqqa, ya`ni A₁ nuqtadan A₂ nuqtaga ko`chadi (67 - shakl, b). Bunda deformasiya quyidagi bog`lanishdan topiladi:

ko'chish ko`chishdan marta katta bo`ladi.
A sbobning kattalashtirish koeffisienti (K) quyidagi ifodadan aniqlanadi: 67 – shakl.

69
2 - laboratoriya ishi

I s h d a n k o` z d a t u t i l g a n m a q s a d. Yumshoq po`latning asosiy mexanik xarakteristikalarini aniqlash.
T a j r i b a n i n g q o` y i l i s h i. Tajriba 5 tonnali universal
mashinada o`tkaziladi, bu mashinada cho`zilish diagrammasi hosil
qiladigan apparat bo`ladi. Tajriba boshlashdan avval namunaning
hisob uzunligi va kesimining diametri aniq o`lchanib, laboratoriya
jurnaliga yozilishi va namunaning eskizi chizilishi lozim (68 - shakl,
a ).

Namuna mashina qisqichlariga mahkamlanib, cho`zuvchi kuch astasekin oshirib boriladi. Sinash vaqtida mashinaning kuch o`lchash asbobidan oquvchanlik chegarasiga tegishli cho`zuvchi R_oq kuch bilan namunaning uzilishidan oldingi maksimal R_m kuch qayd qilinadi. Namuna uzilgandan keyin tajriba tugaydi.

N a t i j a l a r n i y a k u n l a s h. Namuna materialining oquvchanlik chegarasi va mustahkamlik chegerasi ni aniqlash uchun R_oq , R_m ni (bu miqdorlarni cho`zilish diagrammadan bevosita topish ham mumkin) namunaning boshlang`ich ko`ndalang kesimi yuziga bo`lish kerak, ya`ni

Uzilgan namunaning bo`laklari bir-biriga yaxshilab ulangandan

keyin uning ikki chetki kertik orasidagi hisobga olinadigan masofa bilan hosil bo`lgan bo`yin kesimining diametri o`lchanadi. Keyin yumshoq po`latning plastiklik xarakteristikalari, ya`ni nisbiy qoldiq cho`zilish bilan nisbiy ingichkalanish qiymatlari prosent hisobida quyidagi formulalardan topiladi:

68 - shakl.

71