Mavzu: ‘’ surxon ksp-grant korxonasi’’ mchj dagi Kuch transformatorlarining eekspluatatsion ish rejimlarini e’tiborga olib energiya samaradorligini oshirish Mutaxasislik

MAVZU: ‘’ SURXON KSP-GRANT KORXONASI’’ MCHJ dagi Kuch transformatorlarining eekspluatatsion ish rejimlarini e’tiborga olib energiya samaradorligini oshirish


Mutaxasislik: Elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari ( tarmoqlar bo’yicha)
Fakultet: Energetika va konchilik ishi fakulteti
Bajardi: Jo’rayev Faxriddin
Tekshirdi:
KIRISH

Kuch transformatorlari har qanday elektr tarmoqning asosiy elementlaridan biri. Elektr energiyani uzoq masofolarga uzatish va qo’llash energiya ishlab chiqarilgan joydan iste'mol qilinuvchi joygacha kamida 6 marotaba transformatsiyalashni talab qiladi. Uzatiladigan quvvat qancha katta va masofa qancha uzoq bo’lsa, elektr uzatuvchi liniya kuchlanishi shuncha katta bo’ladi. Liniya kuchlanishiga qarab transformatorlar turi nihoyatda ko’p. Hozirgi zamon transformatori murakkab moslama bo’lib u ko’p detallar, qismlar va metall qurilmalardan iborat. Transformatorning asosiy qismlari magnit tizimi va chulg’amlaridir. Transformatorlar ishlatilishiga qarab bir necha turga bo’linadi:

1. Bir fazali yoki uch fazali kuch transformatorlari – elektr energiyani uzoq masofaga uzatishda, uni iste'molchilar orasida taqsimlashda va umuman, iste'molchilarni elektr energiyasi bilan ta'minlashda ishlatiladi.
2. Avtotransformatorlar – kuchlanish qiymatini bir oz o’zgartirib yoki noldan boshlab oshirib berish uchun ishlatiladi.
3. O’lchov transformatorlari – kuchlanish va tok transformatorlari elektr o’lchash sxemalarida yuqori kuchlanishlarni va katta toklarni oddiy o’lchash asboblari bilan o’lchash uchun ishlatiladi.
4. Maxsus transformatorlar – payvandlash va sinov transformatorlari bo’lib, tokning fazalari sonini va chastotasini o’zgartirish uchun ishlatiladi.
Elektroenergetikada qo’llanadigan kuch transformatorlari ikki chulg’amli (past va yuqori kuchlanishli) va uch chulg’amli bo’lishi mumkin. Chulg’amlar izolyatsiyasini mustahkamlash maqsadida ular orasiga qog’oz – bakelit silindrlar o’rnatiladi. Turli fazalardagi yuqori kuchlanish chulg’amlari orasiga ham izolyatsiyalovchi to’siqlar qo’yiladi. Chulg’amlarni yarmodan izolyatsiyalashda izolyatsiyalovchi material – karton shayba va qistirmalardan foydalaniladi.
Transformator ishlaganda doim qiziydi. Ishlash davomida muhit harorati +35⁰C bo’lganda, transformator chulg’amlarining harorati +70⁰C dan, ferromagnit o’zakniki 75⁰C dan, moyning ustki qatlamida 60⁰C ortib ketmasligi kerak. Amalda sovutish usuliga qarab quruq (C markali), moyli (M markali) va yonmaydigan suyuq dielektrik bilan to’ldirilgan kuch transformatorlari keng ishlatiladi. Quruq transformatorlar bino ichida, sexlarda o’rnatiladi, ular ishlatishda qulay. Quruq transformatorlarning quvvati 1600 ÷ 2500 kVA, yuqori kuchlanishi 15 ÷ 20 kV gacha bo’lishi mumkin.
Moyli transformatorlarda ferromagnit o’zakli chulg’amlar bilan birga maxsus mineral moy – transformator moyi bilan to’ldirilgan metall bakka joylashtiriladi. Moyning issiqlik o’tkazish qobiliyati havonikiga nisbatan yuqoriroq bo’lgani uchun chulg’amlar va o’zak qiziganda moy issiqlikni tashqariga uzatuvchi muhit vazifasini bajaradi. Yonmaydigan suyuq dielektrik bilan to’ldirilgan transformatorlar yong’indan xavfsizdir. Ularda sintetik izolyatsiyalovchi material – sovtol va u bilan birga qo’shimcha aralashma ishlatiladi. Lekin, sovtol transformator moyidan qimmatroq, zararli ta'siri ham bor.
Har bir transformatorning baki devorida o’rnatilgan temir taxtachada uning texnik ta'rifi yozilgan bo’ladi. Bular:

• 
  Transformatorning markasi;
  
• 
  Nominal quvvati (kVA da);
  
• 
  Yuqori va pastki nominal kuchlanishi (V yoki kV da);
  
• 
  Yuqori va past kuchlanishli chulg’amlarning nominal toki;
  
• 
  O’zgaruvchan tok chastotasi;
  
• 
  Fazalar soni;
  
• 
  Yuqori va past kuchlanishli chulg’amlarining ulanish sxemalari va guruhlari;
  
• 
  Qisqa tutashish kuchlanishi;
  
• 
  Sovutilish usuli;
  
• 
  Transformatorning massasi (kg yoki t da) va hokazo.
  
• 
  

№	Parametrlar	Miqdorlar
1.	Nominal quvvat	Sn=
2.	Yuqori kuchlanishli chulg’am	Uyuk=
3.	Past kuchlanishli chulg’am	Upk=
4.	Chulg’amlarning ulanish sxemasi va guruhi	- 11
5.	Chastota	f=50 Гц
6.	Qisqa tutashish isroflari	Pq=
7.	Salt ishlash isroflari	P0=
8.	Qisqa tutashish kuchlanishi	Uq=
9.	Salt ishlash toki	i0=
10.	Kuchlanishni rostlash usuli	РПН