Mavzu: Asinxron

Mavzu: Asinxron va sinxron RS-triggerlarni tadqiq qilish.
To‘g‘ri kirixhli axinxron RS- trigger
Bu triggerlar ikkita informatsion (axboriy) - va R kirishga ega bo‘lib, 1 va 0 larni mos ravishda belgilaydi: to‘g‘ri Q va inversli
Q. RS-trigger ikkita mantiqiy element YOKI-INKORlardan tuzilgan (11.3-a, rasm).


S
Q

Q

Q _Q
R

1. 
   b)
   

11.S-rasm.

R--triggerning grafik belgilanishi 11.3, b-rasmda keltirilgan bo‘lib, faoliyat qonuniyati 11.1-jadvalda keltirilgan.

11.1-jadval

11.2-jadval

-t	Rt	Qt	Qt+1	holati
0	0	Qt	Qt	saqlash
1	0	Qt	1	o‘rnatish 1
0	1	Qt	0	o‘rnatish 0
1	1	Qt	—	man etilgan

-t	Rt	Qt	Qt+1
0	0	0	0
0	0	1	1
0	1	0	0
0	1	1	0
1	0	0	1
1	0	1	1
1	1	0	—
1	1	1	—

Jadvaldan ko‘rinadiki, -^t=1, R^t=0 signallar kombinatsiyasida trigger 1 (Q^t+1=1) holatiga avvalgi holati Q^t dan qat'iy nazar o‘tadi.
153

-^t=0, R^t=1 signallarni terilganda, trigger 0 (Q^t+1=0) holatiga o‘tadi. -ignallar -^t=0, R^t=0 kombinatsiyasida trigger holati o‘zgarmaydi, ya'ni t+1 holda trigger holati Q^t+1=Q^t bo‘ladi.
-ignallar -^t=1, R^t=1 yig‘indisi man etilgan bo‘ladi, chunki u trigger ish rejimini buzadi va noaniq holatga olib keladi.
R--triggerlarda to‘g‘ri boshqarish kirish bilan birlik signal sathiga ega. Elementni bir holatdan ikkinchi holatga o‘tkazuvchi signallar aktiv deb ataladi. R--triggerlarni qurish uchun aktiv signal 1-darajali bo‘ladi.
Triggerning t+1 holati (jadval) Karno kartasi ko‘rinishida berilishi mumkin. Karno kartasidan foydalanib, minimal nol funksiyasini R--trigger ishlashini qurish mumkin:

.
_Qt+1_=-t _R t _Qt
Keltirilgan ifodadan ko‘rinadiki, R--trigger 1 holatda, kirish qismiga -^t=1, agarda R^t=0 va trigger Q^t=1 holatida bo‘lsa, o‘rinli bo‘ladi.

11.1.3. Inverxli kirixhga ega bo‘lgan axinxron RS-trigger

Bu turdagi triggerlar VA-YO‘Q mantiqiy elementlarida quriladi. Bunda 0 (nol) sath signalning aktiv kirishi, 1-sath esa passiv kirish. Informatsion kirishlari va mos ravishda bunday triggerlarning signallarini inversli ( _{S, R} ) ko‘rinishda belgilash qabul qilingan. Bunday holda inversli kirishga ega bo‘lgan trigger, to‘g‘ri kirishli triggerdagidek.
R--triggerning inversli kirishga ega bo‘lgan sxemasi 11.4- rasmda, shartli belgilanishi esa 11.5-rasmda tasvirlangan.


S _Q
Q


_Q Q
R

11.4-rasm. 11.5-rasm.

154
R--triggerni VA-YO‘Q mantiqiy elementlarida ishlashi 11.6-

jadvalda keltirilgan bo‘lib, bundan ko‘rinadiki,

S  R  0

^{kombinatsiyasi man etilgan,} S  R  1 ^{yig‘indi neytraldir. Bunda,}
agarda YOKI-YO‘Q elementli triggerning har ikkala kirish qismidagi signallar nolli bo‘lib, neytral kombinatsiyani tashkil etsa, VA-YO‘Q elementli trigger uchun u man etiladi.
Asinxron R--triggerning tezkorligi qurilmaning holatining kechikishi t_t har bir elementda kechikish t_e yig‘indisi bilan aniqlanadi.
Hozirgi holat uchun

t_t=2t_e.
11.S-jadval

S

S t	R t	Qt	Qt+1
0	0	0	—
0	0	1	—
0	1	0	1
0	1	1	1
1	0	0	0
1	0	1	0
1	1	0	0
1	1	1	1

11.1.4. Statik boxhqaruvli axinxron RS-triggerlar
-inxron R--trigger asinxronlidan C kirish qismi mavjudligi bilan farqlanib, unga sinxronlashtiruvchi (taktli) signallar beriladi.
-inxron trigger asinxron R-- triggerdan va kombinatsion raqamli qurilmadan tuzilgan (11.6-rasm).


Q _Q
G


_Q Q
11.6-rasm. 11.7-rasm.
155

11.6-rasmdan ko‘rinib turibdiki, sinxron trigger VA-YO‘Q elementlaridan qurilgan. -xema 1 uchta -, C, R kirish qismlariga va ikkita chiqish qismiga ega bo‘lgan kombinatsion raqamli qurilmani tashkil etadi (KRQ). -xema 1 ikkita VA-YO‘Q elementlaridan tuzilgan asinxron R--triggerni tashkil etadi. Kombinasion raqamli qurilmaning (KRQ) kirish mantiqiy elementlari C=0 bo‘lganda blokirovkalangan (yopiq) bo‘ladi. Ularning chiqish qismlaridagi qiymat 1 birlikka ega hamda kirish
- va R signallariga bog‘liq bo‘lmaydi.
VA-YO‘Q elementli asinxron R--trigger uchun birlikdan tashkil topgan signallar yig‘indisi neytral bo‘ladi. Trigger o‘z holatini saqlaydi. C=1 bo‘lganda, R- asinxron triggerning kirish qismiga axboriy R va - signallarni uzatish uchun, kombinatsion raqamli qurilmaning (KRQ) kirish mantiqiy elementlari sxemalari ochiq bo‘ladi. Demak, ruxsat etilgan signal mavjudligida, sinxron trigger asinxron trigger qoidasi bilan ishlaydi.
VA-YO‘Q elementli asinxron R--triggerning ishlash qonu- niyatini 11.5-jadvaldan ko‘rish mumkin.
11.6-jadvalda sinxron R--triggerning ishlash tamoyilini ko‘r- satuvchi Karno kartasi tasvirlangan. Karno kartasidan foydalanib, sinxron R--triggerning ishlash prinsipini tushunish uchun minimal Bul funksiyasini olish mumkin:

_Qt+1_{= R} t _Qt
^{ G t Qt  Ct -t Qt (} _R ^{t } G ^{t)  CtRt.}

Agar kirish qismlari C va R larga 1 birlik berilayotgan bo‘lib, yoki 1 birlik ushbu kirish qismlarida bo‘lmasa, Q^- 1-birlik holatini sinxron R--trigger saqlaydi. 4.10-rasmda sinxron R--triggerning grafik belgilanishi VA-YO‘Q, VA-YOKI-INKOR mantiqiy elementlarida hamda ularning kombinatsiyalarida ham ko‘riladi.
Triggerning umumiy turg‘un holatiga o‘tish vaqti t_t uchta mantiqiy elementning vaqt ushlanishi t_e yig‘indisiga teng:
t_t=3t_e.
Bunda signalning vaqt kengligi t_s C-kirishda:
t_st_t = 3t_e .
Ikki signal orasidagi pauza vaqti t_p C-kirishda kirish elementini (KRQ) ulab-uzish uchun yetarli bo‘lishi lozim (sxema 1, 11.6- rasm):
t_p  t_e.
156

Demak, C-kirishdagi sinxronlovchi signallarni minimal takror- lanish davri 4t_e, eng katta chastotasi
Y=1/(4t_e).
11.5-jadval

0	0	0	0	0
0	0	0	1
0	0	1	0	0
0	0	1	1	1
0	1	0	0	0
0	1	0	1	1
0	1	1	0	0
0	1	1	1	1
1	0	0	0	0
1	0	0	1	1
1	0	1	0	0
1	0	1	1	0
1	1	0	0	1
1	1	0	1	1
1	1	1	0	—
1	1	1	1	—

11.6-jadval

0			0						0
							1
		1	1				1		1
	1		1				-		0
0			0				-		0

⁰ 01 ₁₁ 10

00
01

11
10