Мавзу: Билиш жараёни ва унинг босқичлари

4-MAVZU: BILISH JARAYONLARI VA UNING BOSQICHLARI

• Psixolog.uz

Reja:

• Xayol haqida tushuncha.
• Xayol jarayonlari sifatida quyidagilar.
• Xayolning turlari.

Хаёл деб мавжуд бўлган тасаввурлар асосида янги образларни яратишга айтилади.

• Хаёл деб мавжуд бўлган тасаввурлар асосида янги образларни яратишга айтилади.

• Psixolog.uz

• Хаёл жараёнлари сифатида қуйидагилар ажратиб кўрсатилади:
• Агглютинация – «елимлаш» деган маънони билдириб, унда турли қисмларни битта қилиб янги образ яратилади. Масалан: ялмоғиз кампир, сув париси, кентавр, ссфинкс образлари ва бошқалар

• Гиперболизация – образларни катталаштириш ёки кичиклаштириш шунингдек, алоҳида қисмларни ўзгартиришдир. Масалан: Гулливер, лилипут, Алпомиш, Рустам паҳлавон образлари кабилар

• Psixolog.uz

• Ихтиёрсиз хаёл деб – одам ўзининг олдига ҳеч қандай мақсад қўймасдан, иродани ишга солмасдан, қандайдир ўз-ўзига образ ва тасаввурларни яратишига айтилади.
• Ихтиёрий хаёл деб олдиндан белгиланган мақсад асосида ирода кучини ишга солиб муайян образ ва тасаввурларни яратишга айтилади.
• Реалистик хаёл – турида воқелик акс эттирилади, орзулар амалга ошади.
• Фантастик хаёл – амалга ошмайдиган хаёл туридир.

• ХАЁЛ ТУРЛАРИ

• АКТИВ ХАЁЛ

• ПАССИВ ХАЁЛ

• ИХТИЁРИЙ

• ИХТИЁРСИЗ

• ИЖОДИЙ

• ШИРИН ХАЁЛ

• ТУШ КУРИШ

• КАЙТА ТИКЛОВЧИ

• ОРЗУ

• ГАЛЛЮЦИНАЦИЯ

• Psixolog.uz

• xordiq

• Analitik

• Gipperbolizatsiya

• Aksentyirovka

• Sxemalshtirish

• Sintetik

• Aggliyutinatsiya

• Tipiklashtirish

• Qiyoslash

• Hayol jarayonlari

Agglyutinatsiya – «elimlash» degan ma’noni bildirib, unda turli qismlarni bitta qilib yangi obraz yaratiladi. Masalan: yalmog’iz kampir, suv parisi, kentavr, sfinks obrazlari va boshqalar. Giperbolizatsiya - obrazlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish shuningdek, alohida qismlarni o’zgartirishdir. Masalan: Gulliver, Liliput, Alpomish, Rustam pahlavon obrazlari kabilar. Tizimlashtirish - o’xshatish orqali ayrim tasavvurlarni ular orasidagi farqlarni silliqlash; tipiklashtirish-bir xil obrazlarni qaytarilishi bo’lib, har bir davr uchun tipik bo’lgan obrazlarni yaratish Masalan: A.Qahhor hikoyalari («O’g’ri», «Bemor») A.Qodiriy («O’tgan kunlar») romani kabilar. Aktsentlashtirish - ayrim belgilarni ta’kidlash orqali obrazlar yaratish Masalan: o’rtoqlik hazillari. Aktsentlashtirish badiiy adabiyotlarda juda ko’p qo’llaniladi.

• Psixolog.uz

• Xayol turlari

• Passiv hayol

• ixtiyorsiz

• Shirin hayol

• Tush ko’rish

• Gallyutsinatsiya

• Aktiv hayol

• Ixtiyoriy

• Qayta tiklovchi

• Ijoddiy

• Orzu