Mavzu: fаrmаtsevtlаrning tibbiyot xodimlаri bilаn bioetik munosаbаtlаri
Download 284.65 Kb. Pdf ko'rish
|
10.FАRMАTSEVTLАRNING TIBBIYOT XODIMLАRI BILАN BIOETIK
|
MAVZU: FАRMАTSEVTLАRNING TIBBIYOT XODIMLАRI BILАN BIOETIK MUNOSАBАTLАRI 10.1. Farmatsevtlar va tibbiyot xodimlar orasidagi munosabat bemorlarni sifatli davolashga xizmat qiladi 10.2. Davolash - profilaktika jarayonida shifokor asosiy oʼrinni egallaydi 10.3. Davolash - profilaktika jarayonida Farmatsevt yordamchi hisoblanadi 10.4. Tibbiyot xodimlari va farmatsevtlarini etik munosabatlari 10.5. Farmakoterapiyada klinik farmatsevtlarni roli 10.1. Farmatsevtlar va tibbiyot xodimlar orasidagi munosabat bemorlarni sifatli davolashga xizmat qiladi Farmatsevt va tibbiyot xodimlarining umumiy maqsadi va oʼzaro munosabatlari asosi- bu bemorlarni sogʼligʼini saqlash va ularning muaffaqiyati xisoblanadi. Davolash, tashxis jarayonining bosh zvenosi bu shifokordir. Farmakoterapiyada klinik farmatsevtning oʼrni katta. Bundan 200 yil avval Parij koʼchalarida dorixona xodimlari va shifokorlar oʼrtasida qonli toʼqnashuv boʼlib oʼtgan. Odamlar halok boʼlgan. Bugungi kunda shifokorlar va farmatsevtlar fikr almashinishi bilan cheklanadi. Sogʼliqni saqlashni boshqarish markaziy tizimda shifokorlar va Farmatsevtlar oʼzlarining kasbiy majburyatlari doirasida tasdiqlangan qonunlar asosida bir-birlari bilan munosabatda boʼladilar. Shifokorlar va Farmatsevtlarning oʼzaro munosabatlari jarayonidagi sogʼliqni saqlashdagi asosiy islohotlar asosida tuzatishlar kiritildi. Shifokor kundagi zaruriy ogʼirlikni oʼzida mujassamlashtiradi: -tashxis qoʼyishda -dori vositalarini tayinlashda. -dori terapiyasini oʼtkazishdagi nazorat. Farmatsevt xodim esa, quydagi vazifalarni bajarishi mumkin : -bemorga qulay boʼlgan narx boʼyicha yuqori samarali dorilar bilan davolash jarayonini taʼminlash. -tayinlangan dori vositalarini xossalari va oʼziga xos xususiyatlari haqida shifokorlarga toʼliq maʼlumot berish. Xozirgi sharoitda shifokorlar farmatsevtlardan axborot kelishini kutib oʼtirmaydi. Dori vositalari haqida oʼzlarining bilmlarini toʼldirib borishadi, baʼzi paytlarida shifokorlar dori vositalarni barcha xossalarini aʼlo darajada bilgan holda farmatsevtika bozorida chet el firmasida yordam berib, u dorini tatbiq etadi. Optimal dori terapiyasi quydagicha boʼlishi kerak. Xavfsiz, samaradorli, maqbul narxda, iqtisodiy jihatdan samarador, shaxsiy ishlab chiqilgan, bemorlarning ehtiyojini qondirish. Optimal dori va qulay axborot bazasi uchun klinik farmatsevtik va boshqa ilmiy izlanishlar olib boriladi. Shifokorlar va Farmatsevtlar oʼzlarining kasbiy majburyatlari doirasida quydagilarni bajarishi kerak. 1.Oʼz vaqtida samarali dori terapiyasi bilan taʼminlash 2.Nojoʼya taʼsirlarini kamaytirish. 3.Dori terapiyasini oʼtkazishda quyidagi qarorlarni qabul qilish kerak: -bemorlikka tashxis qoʼyish. -dori terapiyasini ishlatilishi zarurligini aniqlash. - standartlarga mos ravishda tavsiya berish. Xujjatlashtirishda mos talablarni qoʼyish. 10.2. Davolash - profilaktika jarayonida shifokor asosiy oʼrinni egallaydi Dori vositalarini tayinlashda shifokorlarning vazifalari. 1.Bemorlarda boʼlishi mumkin boʼlgan nojoʼya taʼsirlar haqida ogohlantirish 2. Kerak boʼlsa davolash rejasini oʼzgartitish. 3.Bemorlarga yoki ularning yakinlariga tashxis, davolash maqsadi haqida aniq maʼlumot berish. 4. Dori vositalarini qabul qilish qoidalarini bemorlarga tushuntirish. 5. Dori terapiyasini oʼtkazishda Farmatsevt shifokorga bemor uchun dori tayinlashda yordam berish kerak. Buning uchun Farmatsevt shifokor bilan doimiy ravishda aloqada boʼlishi kerak. 6. Samarali dori vositasini oqilona tanlash. 7.Vositalarni optimal dozasini tanlashda bemorning holatini hisobga olish. 8.Dori vositasini ehtiyojini toʼgʼri aniqlash. 10.3. Davolash - profilaktika jarayonida Farmatsevt yordamchi hisoblanadi Mahalliy farmatsevtika bozorini hisobga olgan holda dori vositasiga boʼlgan talabni boshqarish. Farmatsevt xodim quydagi vazifalarni bajarish mumkin.Dori vositasini tayyorlash, saqlashning barcha qoidalariga qatʼiy rioya qilishi kerak. Retsept asosida shifokor tomonidan tayyorlangan dori vositasi bilan bemorni taʼminlash. Dori vositalarini tayyorlashda roʼy beradigan qiyinchiliklar haqida shifokorga axborot berish. Farmatsevt xodim tomonidan retsept asosida dori vositalar berilganda quydagilar taʼqiqlanadi: 1. Shifokor tomonidan tayinlangan dori vositasini almashtirish. 2.Dori vositasi xaqida oʼzining fikrini taklif qilish. 3.Tibbiyot xodimlari tomonidan yoʼl qoʼyiladigan xatoliklarni eʼtiborsiz qoldirmaslik. Shifokorlar va Farmatsevtlar quydagi masalalarni xal qilishi kerak: 1.Davolash maqsadi, aniq dori vositasini tayinlash. 2. Dori vositasini oʼzaro taʼsirini (oʼziga xosligini xisobga olish) 3 .Belgilangan dori vositasini, ishlatilganligini nazorat qilish. 4 .Dori vositasi ishlatilgach nojoʼya taʼsirlarini aniqlash va oʼz vaqtida tegishli chora koʼrish. 5. Bemorlar haqida mavjud boʼlgan axborotdan foydalanish. Shifokor quydagilarga eʼtibor berishi kerak: -sogʼliq xolatini baholash; -tashxis qoʼyish; -optimal dori vositasini tanlash; -dori vositasini kabul kilish usuli. Farmatsevt quydagilarga eʼtibor berishi kerak: -dori vositasining taʼsirining samarasi; -dori vositasining oʼzaro taʼsiri; -dori vositasining nojoʼya taʼsirini aniqlash. 10.4. Tibbiyot xodimlari va Farmatsevtlarini etik munosabatlari Farmatsevt va tibbiy xodimlar oʼrtasidagi etik aloqalar bemorlarning sogʼligʼi va farovonligini saqlashning umumiy maqsadi va asosi hisoblanadi Bundan ikki yuz yil avval Parij koʼchalarida Farmatsevt va shifokorlar oʼrtasida qonli toʼqnashuvlar sodir boʼldi. Bu har qanday "soha" ning boshqa sohaga nisbatan raqobatchi boʼlgani hisoblangani uchun beayb insonlarni oʼlimiga sabab boʼlgan. Bugungi kunda shifokorlar va Farmatsevtlar fikrlar toʼqnashuvi yuzaga keladi va asosiy holatlarda kompromisga kelishadi. Markazlashtirilgan sogʼliqni saqlash boshqaruvi tizimida Farmatsevt va shifokor oʼrtasidagi aloqa qonun bilan tasdiqlangan professional vazifalar doirasida qatʼiy amalga oshiriladi. Bozor munosabatlari va sogʼliqni saqlash sohasidagi islohotlar shifokorlar va Farmatsevtlar oʼrtasidagi oʼzaro munosabatlar jarayoniga oʼzgarishlar kiritdi. Farmatsevtika etikasi va deontologiyaning muhim elementi - bu insonparvarlik tamoyillariga va har bir ijtimoiy majburiyatning yuksak darajada xabardorligiga asoslanishi kerak boʼlgan Farmatsevtlar va shifokorlar oʼrtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi axloqiy qoidalardir. Bu munosabatlar oʼzaro tushunish va oʼzaro hurmat asosida, bemorning oldida bir-birining mavqeini saqlab qolish, doʼstona, ishbilarmonlik, doʼstona hamkorlik va oʼzaro yordam shaklida qurilishi kerak. Tibbiyot va Farmatsevtika ishchilari oʼrtasidagi munosabatlarning asosiy vazifasi, bemorlarning salomatligi va farovonligini saqlashdan iborat. Shifokor bemorlarga tashhis qoʼyishda, dori vositalarni buyurishda va dori vositalar toʼgʼri isʼtemol qilishning nazarat qilishda asosiy oʼrinni egallaydi. Davolash profilaktikada dorixona xodimining vazifasi quyidagilardan iborat: - bemorlar uchun qulay narxlarda yuqori samarali va xavfsiz dorilar bilan davolash jarayonini taʼminlash; - shifokor tavsiya etgan dorilarning xususiyatlari, ularning sinonimlari, boshqa dorilar bilan mosligi haqida toʼliq maʼlumot berish. Farmatsevtika bilan shifokor oʼrtasidagi munosabatlar oʼzaro hurmatga asoslangan boʼlishi kerak. Farmatsevt shifokorga nisbatan hurmatsizlik bildirishi mumkin emas, shifokor esa Farmatsevt nafsoniyatiga tegishi mumkin emas. Farmatsevt va shifokorni umumiy vazifasi bemorlarni sogʼligini saqlashdan iborat. Davolash va diagnostika jarayonida asosiy boʼgʼin sifatida shifokor Hozirgi zamonda turli ommaviy axborot vositalari tomonidan turli xil dori vositalarni reklamasi boʼlib oʼtmoqda, lekin shifokorlar Farmatsevtlardan toʼliq axborotni kutmaydilar balki oʼzlari bu dori vositalar haqida maʼlumot toʼplashga harakat qiladilar. Baʼzida shifokor, dori vositalarining barcha xususiyatlarini bilib turgan holada qasddan xorijiy korxonalarga yordam beradi, bu esa kasbning axloqiy meʼyorlariga mos kelmaydi - shifokor muayyan kompaniya dori vositasini targʼib qilmasligi kerak. samarali dorilar: - xavfsiz; - samarali; - yetarli; - arzon (narx boʼyicha); - iqtisodiy jihatdan samarali; - alohida ishlab chiqilgan; - bemorlarning ehtiyojlarini qondirish. Shifokorlar va farmatsevtlar asosiy, klinik, farmatsevtika va boshqa ilmiy tadqiqotlarda yaratilgan maqbul dori-darmon haqida maʼlumot bazasini taʼminlash uchun mavjud bilimlarni oʼz kasbiy majburiyatlari doirasida yaxshiroq ishlatishlari kerak, bu esa 1) oʼz vaqtida va samarali dori-darmonlar bilan taʼminlash; 2) uning notoʼgʼri yon taʼsirini kamaytirishga olib keladi Dori-darmonlar bilan davolashda shifokor faqat Oʼzbekiston Respublikasida roʼyhatdan oʼtgan tibbiy amaliyotda foydalanish uchun tasdiqlangan vositalarni qoʼllashi kerak. Dori-darmonlarni davolashni qaror qilishda shifokor: * bemorning sogʼligʼini baholash; * bemorlikni tashxislash; * Dori vositasini qoʼllash zarurligini aniqlaydi; * Dori vositalarining amaldagi standartlari va amaliyotlariga muvofiq tavsiyalar berish; * Hujjatlarga tegishli talablarni bajarish. Bemorga dori tayinlashda, bir shifokor retseptlar Oʼzbekiston Respublikasi Sogʼliqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan qoida asosida rasmiylashtiradi. Shifokor davolash profilaktika ishlarini tashkillashtirish uchun oʼziga yaqin dorixonadagi dori vositalar assortimenti haqida maʼlumotga ega boʼlishi kerak. Farmatsevlarning oʼz vazifalarini toʼgʼri anglab olishlari uchun shifokorlar dori vositasini buyurishda quyidagilarga ahamiyat berishlari kerak: 1) bemorga yuzaga kelishi mumkin boʼlgan nojoʼya taʼsirlarni, davolashning kutilayotgan natijasini, koʼrsatmani qatʼiy bajarish zarurligini ogohlantiring; 2) Buyurilgan dori vositalarga bemorlarini reaktsiyasini baholash va nozarat qilish ; 3) agar kerak boʼlsa, davolash rejasini tuzatish; 4) bemorlarga va ularga gʼamxoʼrlik qilayotgan shaxslarga uning tashxisi, davolash maqsadlari haqida aniq maʼlumot bilan taʼminlash; 5) bemorga dozani, preparatni qabul qilish qoidalarini kerakli parhez bilan birgalikda tushuntirish. Shifokarlar oʼz shifonasi yonidagi dorixonaning assortimenti yuzasidan maʼlumotga ega boʼlishi kerak va bemorlarni boshqa dorixonalarda u yoki bu dori vositalarni qidirishga majburlamasligi kerak. Baʼzi samarali dori-darmonlar talab qilinmaydi va ularning savdosi muayyan qiyinchiliklarga duch keladi, chunki shifokorlar ular haqida bilishmaydi yoki ularni unutganlar. Boshqa tomondan, giyohvand haqida maʼlumotga ega boʼlgan shifokor maʼlum bir Farmatsevtika kompaniyasiga yordam bermaslik kerak, chunki mahsulotni bozorga tanitish uchun ongli ravishda yordam beradi - bu tibbiyot kasbining axloqiy meʼyorlariga mos kelmaydi. Farmatsevtika tashxislarda va davolash jarayonida shifokor yordamchisi sifatida Soʼnggi paytlarda shunday tendentsiya paydo boʼldiki: shifokorlar farmatsevtlarga nisbatan yuqoridan qarashadi, hatto ularning baʼzilari farmatsevtika sohasini bilishmaydi, ammo ularni farmakologlar deb atashadi. Qisman bunga farmatsevtlarni aybdor, chunki ularning bilimlari yetarlicha chuqur emas va shifokorlar bilan dori vositalar haqidagi suhbatda ularni bilimlari etishmaydi. Lekin farmatsevtlarda dori vositalar haqida maʼlumotga ega boʼlmagan shifokorlar ham uchraydi. Bunday holatlar yuzaga kelishi mumkin emas chunki shofokorlar bemorlarni davolash profilaktikada 90 foizini dori vositalar bilan davolaydilar. Shuning uchun farmatsevtlar bilan shifokor oʼrtasida professional munosabatlar boʼlishi kerak. Davolash profilaktikada Farmatsevtlarni vazifasi: • shifokorga yangi tibbiy, profilaktik va diagnostika mahsulotlari haqida maʼlumot berish; • Shifokorlarga belgilangan tartib-qoidalarni qatʼiy rioya qilishlarini talab qilish. (Bemorga uning retsepti notoʼgʼri yozilganligi haqida xabar bermang, bemorga bilintirmasdan xato tuzatish uchun yoʼlni topish, shu bilan u shifokorning obroʼsini saqlab qolish va bemorda unga berilgan davolanishning toʼgʼriligiga shubha qoldirmaslik). Farmatsevt va shifokor aloqada boʼlishi kerak. Bu koʼp nohush holatlarni bartaraf etishga yordam beradi va bemorni tuzalishini tezlashtiradi. Bu holat ayniqsa, shifoxona yaqinida ishlaydigan dorixona muassasalariga tegishli chunki bemor retsept bilan yaqin atrofdagi dorixonaga boradi. Farmatsevtlar shifokor tomonidan yoʼl qoʼyilgan xatolarga sabrli boʼlishi kerak. Barcha xatolar va noaniqliklarni eʼtiborsiz qoldirishi kerakmas va ularni tibbiy mutaxassislar bilan muhokama qilish kerak. Shuni ham yodda tutish kerakki, shifokorning kichik xatoligi, bemorni davolashda salbiy taʼsir koʼrsatishi mumkin. Davolash terapiyasida farmatsevt xodimning vazifalaridan biri shifokorga toʼgʼri dori vositasini tanlashga yordam berishdir Buning uchun Farmatsevt shifokor bilan yaqindan quyidagicha hamkorlik qiladilar: 1) birgalikda ratsional terapiyani tashlash ; 2) maʼlum bemorga dori vositasini, uning dozasini tanlashda; 3) dori vositasiga nisbatan extiyojni toʼgʼri aniqlashda; 4) polipragmaziya oldini olishda; 5)dori vositalarga nisbatan talabni shakllantirishda; 6) bemorliklarni davolashning yangi usullariga muvofiq dori vositalarni nomenklaturasidagi oʼzgarishlarning jadal rivojlanishi haqida maʼlumot olishda. Farmatsevt: 1) dori vositalarni ishlab chiqarishda, saqlashda qoidalariga qatʼiy amal qilish; 2) bemorga retsept boʼyicha shifokor tomonidan belgilangan dori-darmonlar bilan taʼminlash. Ularning yoʼqligida shifokorlarga boshqa mavjud analoglar haqida maʼlumot berish; 3) dori vositalarini ishlab chiqarishda qiyinchilik tugʼdiradigan va bemorni shifokor tomonidan tayinlangan dori bilan taʼminlab bera olmaydigan holatlarda davolashga shifokor bilan maslahatlashgan holatda ratsional yoʼlini aniqlash. Shifokor retsept boʼyicha farmatsevtga murojaat qiladi. Retsept – bu shifokorning farmatsevtga boʼlgan rasmiy murajaati. Shifokor retseptda yozilgan dori vositasiga toʼliq javobgar boʼladi. Dori vositalarni retsept asosida berishda farmatsevt quyidagilarga yoʼl qoʼymasligi kerak: 1) dori vositalarni berishda shifokorni fikrini almashtirish; 2) bemorga oʼzi hohlagan dori vossitasini berish; 3) tibbiyot xodimlari yoʼl qoʼygan xatoliklariga koʼz yumish; 4) xato yozilgan retseptlarga koʼz yumish; Barcha xatolar shifokorlar bilan muhokama qilinishi kerak Bunday xatolar oldini olish uchun Farmatsevt vazifalari shifokorlarning dori vositalari toʼgʼrisida muntazam ravishda maʼlumot berishi kerak. Farmatsevtika va shifokorning tibbiy yordam sifatini kafolatlovchi hamkorligi. Shifokor va farmatsevtlar tomonidan dori-darmonlarni davolash jarayonida quyidagi masalalar hal etilishi kerak: 1. Maʼlum dorilarni tayinlash. 2. Dori-darmon taʼsirining xususiyatlarini koʼrib chiqish. 3. Preparatni qoʼllashni monitoring qilish. 4. Dori vositalaridan foydalanishning nojoʼya taʼsirini aniqlash, ularni oʼz vaqtida yoʼq qilish. Fuqarolarning sogʼliqni saqlash sohasida fuqarolarning ijtimoiy mavqeidan, daromadlari va yashash joyidan qatʼi nazar, huquqlarini amalga oshirishda farmatsevtika va shifokorning birgalikdagi vazifalari quyidagilardir: 1. Dori-darmon va tibbiy yordamning universalligini taʼminlash. 2. Ijtimoiy adolatni taʼminlash. 3. Dori-darmon va tibbiy yordamning mavjudligini taʼminlash. Shifokorlar va Farmatsevtlar: - bir-biriga nisbatan shafqatsizlikka yoʼl qoʼymaslik; - bir-birining qadr-qimmatini pasaytirmasligi; - bemorning oldida bir-birlari haqida salbiy bayonot berishlari mumkin emas. Shifokor: - salomatlikni baholash; - tashxis qoʼyish; - maqbul dori tanlash; - dori dozalarini toʼgʼri belgilash; - vositalarni qoʼllash usuli. Farmatsevt va shifokor hamkasblar sifatida ishlashi, bir-birining tajribasi va bilimlarini hurmat qilishi kerak. Shu bilan birga, ularning kasbiy vazifalari doirasida aniq oʼzaro taʼsir oʼtkazish muhim ahamiyatga ega. 10.5. Klinik farmakologning farmakoterapiyada roli 50-yillarning oxirlarida. XX asr bemorlarni davolashda ishlatiladigan dori-darmonlarining ishlab chiqarish tez surʼatlar bilan oʼsishi boshlandi Dori vositalarni koʼpayishi shifokorni juda ogʼir holatda qoldirdi. Shunda shifokorlarga nima yetishmasligi aniq boʼldi, bular quyidagilar: 1) dorilarning kimyoviy xususiyatlarini ularning bir-biri bilan oʼzaro taʼsiri haqida kam maʼlumotga egaligi; 2) dori oʼzaro almashinuvi, farmakokinetikasi va farmakodinamikasi haqida; 3) optimal rejim va dori-darmonlarni davolash tartib-qoidalarini bilmasligi Oʼ vaziyatdan chiqish maqsadida sogʼliqni saqlash tizimida yangi soha, yangi kadr klinik Farmatsevt kadrini joriy etishdi. Klinik Farmatsevt shifokor va farmatsevt oʼrtasidagi koʼprik hisoblanadi. Bu yoʼnalishni joriy etish sabablari quyidagilar 1.Dori vositalar soni dunyo boʼyicha har yili oʼrta xisobda 12 % ga ortishi. 2. Rivojlangan mamlakatlarda dori vositalarni notoʼgʼri qoʼllashi sababli yuzaga keladigan oʼlim boʼyicha 4-6 oʼrinlarni egallashi. 3. Barcha zaharlanishlardan 58 % dori vositalar tashkil etishi. 4. Statsionar davolanish sharoitida bemorlarning 18-30 foizi dori vositalarni nisbatan salbiy reaktsiyalar natijasida davolanishi. Gʼarbdagi klinik farmatsevtlarni faoliyati Jahon amaliyoti shuni koʼrsatadiki, dori vositalar biln davolashni samaradorligini va xavfsizligini oshirish uchun shifokor va klinik Farmatsevt bir yoqadan bosh chiqarish kerak. Klinik Farmatsiya АQShda eng yuqori darajaga yetgan. Ushbu mamlakatda, deyarli barcha shifoxonalarda klinik Farmatsevtlar mavjud. Ularning vazifalari quyidagilardan iborat: 1) Farmatsevtik tovarshunoslik va dori vositalardan oqilona foydalanish sohasida shifokorlarga maslahat berish; 2) dori vositalarni buyurishda ishtirok etish; 3) farmakoterapiyaning aniqligini nazorat qilish; 4) davolash terapiyasi toʼgʼri tanlanganligi yuzasidan yuridik tomondan javobgar boʼlish. Klinik Farmatsevtika faoliyati quyidagi xolatlarni oldini oladi: - dori vositalarining salbiy oqibatlarini keltirib chiqaradigan holatlar sonining sezilarli kamayishiga olib keladi; - aniq iqtisodiy tomondan foyda keltiradi. Koʼpgina mamlakatlarda klinik farmatsevtlarning vazifalari ham poliklinikalarga ambulatoriya sharoitida dori-darmonlar bilan bogʼliq maslahatlar berishni oʼz ichiga oladi. Tibbiyot mutaxassislarning klinik farmatsevtga munosabati qanday? Аngliyadagi shifoxonalarda olib borilgan maxsus tadqiqotlar klinik Farmatsevtlarning shifokorlar orasida yuqori obroʼga ega ekanligini koʼrsatdi Koʼp hollarda shifokorlar klinik Farmatsevtlarning tavsiyalarini qabul qiladi, shifokor va tibbiyot xodimlari klinik Farmatsevtlarning mavjudligini ijobiy baholaydilar. Shifokorlarning 90 foizi klinik Farmatsevtlarning ishini yaxshi yoki juda yaxshi baholaydi. Klinik Farmatsevt quyidagilarni bilishi kerak: 1) yangi dori vositalar haqida maʼlumotlarini izlash; 2) vositalarni kimyoviy tuzilish, farmakologik xususiyatlar, farmakoterapevtik maqsadlari asosida tasniflash; 3) kimyoviy, farmakologik va farmakoterapevtik analoglarni aniqlash; 4) yangi preparatning samaradorligi va xavfsizligi anʼanaviy koʼrsatmalariga nisbatan qiyosiy baholashni amalga oshirish 5) dori vositalarni tanlash, dozani shakllantirish, dori vositalar bilan davolash boʼyicha eng yaxshi usulni tanlash, kurslarni boshqarish uchun loyiha sxemalarini tuzish; 6) dori vositalarni bir biri bilan oʼzaro taʼsirini aniqlash 7)bemorlarni dori vositasiga sezuvchanligini nazorat qilish; 8) yoʼq boʼlib borayotgan dori-darmonlarni; 9) tabiiy va sintetik vositalarning ekologik xavfsizligini kimyoviy, farmakologik va toksikologik tadqiqotlar asosida baholash; 10) dori vositalar toʼgʼrisidagi axborotni tashkil etish; . shifokorga axborot berish. Farmatsevt xodim tomonidan retsept asosida dori vositalar berilganda quyidagilar taʼqiqlanadi: 1. Shifokor tomonidan tayinlangan dori vositasini almashtirish. 2.Dori vositasi xaqida oʼzining fikrini taklif qilish. 3.Tibbiyot xodimlari tomonidan yoʼl qoʼyiladigan xatoliklarni eʼtiborsiz qoldirmaslik. Shifokorlar va Farmatsevtlar quydagi masalalarni xal qilishi kerak: 1.Davolash maqsadi, aniq dori vositasini tayinlash. 2. Dori vositasini oʼzaro taʼsirini (oʼziga xosligini xisobga olish) 3 .Belgilangan dori vositasini, ishlatilganligini nazorat qilish. 4 .Dori vositasi ishlatilgach nojoʼya taʼsirlarini aniqlash va oʼz vaqtida tegishli chora koʼrish. 5. Bemorlar haqida mavjud boʼlgan axborotdan foydalanish. Shifokor quydagilarga eʼtibor berishi kerak: -sogʼliq xolatini baholash; -tashxis qoʼyish; -optimal dori vositasini tanlash; -dori vositasini kabul kilish usuli. Farmatsevt quydagilarga eʼtibor berishi kerak: -dori vositasining taʼsirining samarasi; -dori vositasining oʼzaro taʼsiri; -dori vositasining nojoʼya taʼsirini aniqlash. FАRMАTsEVTLАRNING TIBBIYoT XODIMLАRI BILАN BIOETIK MUNOSАBАTLАRI Mashgʼulot maqsadi: Farmatsevt va tibbiyot xodimlari orasidagi etik munosabatlarni oʼrganish. Talabalarning tibbiyotning boshqa soha vakillari bilan toʼgʼri munosabatda boʼlishni oʼrgatish. Mashgʼulot vazifalari: boʼlajak mutaxasislar Farmatsevtlar tibbiyot xodimlari bilan toʼgʼri munosabatda boʼlishlari kerak. Talaba nimalarni bilishi kerak: - Davolash-profilaktika jarayonida Farmatsevtlarni vazifalarini - Davolash-profilaktika jarayonida tibbiyot xodimlar vazifalarini - Davolash-profilaktika jarayonida klinik farmatsevtlar vazifalarini. Talabalar nimalarni bajarishi kerak: - Savollarga javob berish va beril gan vazifalani bajarish. Motivatsiya: - Tibbiyot xodimlari va farmatsevtlar orasidagi munosabatlar xaqida olingan maʼlumotlar talabalarga dorixona muassasalarida boshlagan ishlarida yordam beradi. Mashgʼulotning ahamiyati: Farmatsevtlarini asosiy vazifalarni belgilash: Bemorlarga sifatli farmatsevtik yordamni koʼrsatish, farmatsevtlar va tibbiyot xodimlari orasidagi munosabatlarini oʼrganish. Tayanch iboralar. Farmatsevt, shifokor, tibiyot xodimi, klinik farmatsevt Mustaqil bajarish uchun vazifalar: 1- vazifa. Farmatsevt vazifalari boʼyicha klaster tuzing. 2- vazifa. Davolash terapiyasida shifokorlarini oʼrni yuzasidan klaster shakllantiring 3- vazifa. Klinik Farmatsevtlarni vazifalari boʼyicha klaster tuzing. Download 284.65 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|