Mavzu Koknoridoshlar oilasining asosiy turkumlar, ularning ahamiyati

Mavzu Koknoridoshlar oilasining asosiy turkumlar, ularning ahamiyati

Reja
Mavzu Koknoridoshlar oilasining asosiy turkumlar, ularning ahamiyati

Reja

I Bob Koknoridoshlar oilasiga umumiy tavsif

1.2 Ko'knoridoshlar (Papaveraceae Juss) oilasi sistematikasi
1.1 Ko'knoridoshlar ( Papaveraceae Juss) oilasining o'ziga xos morfologik va biologik xususiyatlari

II bob Ko'knoridoshlar oilasining asosiy turkumlar, ularning ahamiyati

2.1 Ko'knori o'simligining o'ziga xos xususiyati
2.2 Qizg'aldoq o'simligining xalq tabobati va tibbiyotda tutgan o'rni

2.3 Meksika tikanli ko'knori o'simligining ahamiyati va tarkibida uchrovchi moddalar

KIRISH

I Bob Koknoridoshlar oilasiga umumiy tavsif

Ko’knoridoshlar oilasi
Ko’knornamolar qabilasi Papaverales Bu qabilani vakillari bir yillik va ko’p yillik o’tlar bazan buttalar, yarim butalar yoki past bo’yli daraxtlardan tashkil topgan. Barglari yonbargsiz novdada qarama-qarshi, navbat bilan bazan halqa hosil qilib joylashgan. Gullari bittadan yoki bir nechtadan topgullarda o’rnashgan Ikki jinsli aktinomorf yoki zigomorf. Gultojibarglari 6(8-12) ta changchilar ko’p urug’chisi parakarp, 2(3-20) mevabargdan tashkil topgan. Ko’knoridoshlar oilasiKo’knoridoshlar oilasining 24 turkumga mansub 250 dan ziyod turi tarqalgan. Shulardan O’zbekistonda 9 turkumga mansub 32 turi tarqalgan Bu oilaning aksariyati Shimoliy yarimsharning o’rta mintaqasida va subtropik iqlimli hududlarda ayniqsa o’rta yer dengizida keng tarqalgan Barcha turlari oddiy, navbatlashib joylashgan patsimon kesilgan bargli. Gullari bittadan yoki bir nechtadan topgulda joylashgan. Kosachabarglari 2 ta, gultojibarglari 4 ta changchilari ko’p urug’chisi 1 ta. Mevasi kosak yoki yong’oqcha.
1.1 Ko'knoridoshlar (Papaveraceae Juss) oilasi sistematikasi
Ikki pallali (eskirgan variantlari: ikki pallali, ikki pallali) (lot. Dicotylédones) yoki Magnoliopsida (lot. Magnoliópsida) urugʻ embrionida ikki lateral qarama-qarshi urugʻdonli boʻlgan angiospermlar sinfi. Sinfning ko'plab vakillari iqtisodiy jihatdan muhim madaniyatlar
Papaveraceae boshqa Ranunkulallardan ba'zi muhim xususiyatlar bilan ajralib turadi, ammo ular izokinolindan olingan alkaloidlarning mavjudligi kabi boshqalarga o'xshash. Molekulyar va morfologik ma'lumotlarga asoslanib, oila Lardizabalaceae, Circaeasteraceae, Menispermaceae, Berberidaceae va Ranunculaceae oilalari bilan bir guruh hosil qiladi.[5]

GeneraEdit

APG III tizimidagi Papaveraceae ning keng doirasi ilgari turli oilalarga bo'lingan uchta taksonni o'z ichiga oladi: Papaveraceae sensu stricto, Fumariaceae va Pteridophyllaceae.[1] Shunday qilib, 1981 yildagi Cronquist tizimi Papaveraceae sensu stricto bilan yaqin filogenetik munosabatlariga qaramay, Fumariaceae-ni alohida oila sifatida tan oldi. Oldingi uchta oila subfamila sifatida qaralishi mumkin. Bir morfologik va molekulyar tadqiqot shuni ko'rsatdiki, sobiq Pteridophyllaceae oilasi bazal holatga ega bo'lib, keyinchalik har birida Fumarioideae va Papaveroideae subfamiliyalaridan birini o'z ichiga olgan ikkita terminal sinfga bo'linadi, ular aniq monofiletikdir.
.Papaveraceae /pəpævaˈreɪsiiː/[2] - norasmiy ravishda ko'knorilar oilasi nomi bilan tanilgan Ranunkulallar turkumidagi gulli o'simliklarning 42 avlodi va taxminan 775 ta ma'lum turlaridan [3] iborat iqtisodiy jihatdan muhim oila. Oila kosmopolit bo'lib, mo''tadil va subtropik iqlimda (asosan shimoliy yarim sharda) uchraydi, ammo tropiklarda deyarli noma'lum. Ko'pchilik otsu o'simliklardir, lekin bir nechtasi butalar va kichik daraxtlardir. Hozirgi vaqtda oila alohida oilalar deb hisoblangan ikkita guruhni o'z ichiga oladi: Fumariaceae va Pteridophyllaceae.
oila Ranunkulallar tartibiga tegishli. An'anaviy Kronquist tasnifida oila o'z tartibida, Papaveralesda joylashtirilgan.
Tug'ilish tahrir
Argemone (Argemone).
Adlumiya Raf. sobiq DC. - Adlumia yoki Adlumia
Arktomekon Torr. & Frem
Argemone L. - Argemone
Bocconia L. - Bocconia
Kanbya Parri sobiq A. Grey
Kapnoid tegirmoni.
Cathcartia Hook.f.
Ceratocapnos Durieu
Chelidonium L. - Celandine
Corydalis DC. - Koridalis
Cryptocapnos Rech.f.
Kistikapnoz tegirmoni.
Dactylicapnos devori.
Dendromecon Benth. - Dendromekon
Dicentra Bernh. - Dicentra
Dicranostigma Hook.f. & Tomson - Dicranostigma
Discocapnos Cham. & Schltdl.
Erendorferiya Fukuxara va Liden
Eomecon Hance
Esscholzia Cham. - Essolziya
Fumaria L. - Dymyanka
Fumariola Korsh. - Dymyanochka
Glaucium tegirmoni. - Glaucium yoki Machok
Shirin Hunnemannia - Hunnemannia
Hylomekon Maksim. - Gilomekon
Hypecoum L.
Ichtyoselmis Liden va Fukuxara
Lamprocapnos Endl.
Macleaya R.Br. - Maklea
Meconella Nutt.
Meconopsis Vig. - Mekonopsis
Papaver L. - Maktypus
Platycapnos (DC.) Bernh.
Platystemon Benth. - Platystemon
Platystigma Benth.
Pseudofumaria Medik
Pteridophyllum Siebold va Zucc. - Pteridofillum
Romeriya Medik. - Remeriya
Romneya Harv. - Romni
RupicapnosPomel
Sanguinaria L. - Sanguinaria
Sarcocapnos DC.
Stilomekon G. Teylor
Stylophorum Nutt.
Trigonokapnos Schltr.

1.1 Ko'knoridoshlar ( Papaveraceae Juss) oilasining o'ziga xos morfologik va biologik xususiyatlari

Papaveroideae odatda salqinroq va o'rmonli joylarda o'sadi va o'simliklarning bir qismini tashkil qiladi. Ular arktik va alp tog'larining yashash joylariga va qurg'oqchil, O'rta er dengizi hududlariga moslashgan, ko'p turlari qo'pol va segetal (makkajo'xori dalalarida o'sadi). Pteridophyllum 1000 dan 2000 metrgacha (3300 va 6600 fut) ignabargli daraxtlarning o'rmonlari ostida o'sadi. Fumarioideae asosan ochiq, toshloq, alp landshaftlarida yoki vertikal yoki osilgan yoriqlarda, ba'zi turlari esa qo'pol yoki segetaldir.
O'simliklar bir yillik, ikki yillik yoki ko'p yillik bo'lishi mumkin. Odatda otsu, bir nechta turlari butalar yoki doim yashil daraxtlarni hosil qiladi. Ular sutli, sutli yoki suvli, rangli yoki tekis bo'lishi mumkin bo'lgan lateks ishlab chiqaradi. Barcha qismlar sutli lateks, suvli oq, sariq yoki qizil sharbat ishlab chiqaradigan yaxshi rivojlangan kanal tizimini (bu kanallar "laticifers" deb ataladi) o'z ichiga oladi.

Oddiy barglar navbatma-navbat yoki ba'zan aylana bo'ladi. Ularning barglari bor va ular qobiq bilan o'ralgan emas. Barglari odatda lob yoki pinnatifid (ya'ni, bir nechta butunlay alohida bo'lmagan varaqlardan iborat) yoki ko'p bo'linadi. Hech qanday shartlar yo'q.

Bu qabilaning vakillari asosan bir yillik va ko’p yillik o’tlar, ba‘zan buta, yarim buta yoki past bo'yli daraxtlardan tashkiltopgan. Barglari yonbargsiz, novdada aksariyat navbatlashib, ba‘zi hollardagina qarama-qarshi yoki halqa hosil qilib o’rnashgan. Yog’ochlik naylari oddiy perforatsiyali. Gullari bittadan yoki bir nechtadan to’pgullarda o’rnashgan, ikki jinsli, aktinomorf yoki zigomorf, gulqo’rg’oni murakkab, qismlari 2-4 tadan. Gultojbarglari 6 (8-12) ta, changchilari ko’p, ginetseyi parakarp, 2(3-20) meva-bargdan tashkiltopgan, tugunchasi ustki. Mevasi-ko’sak, ko'proq qo'zoqsimon ko'sak. Belgilar majmualariga ko’ra ko'knornamolar, ayiqtovonnamolarga vao’rmonqora-namolarga ancha yaqin turadi. Qabila hozirgi sistemalarga ko’ra uchta: ko'knordoshlar (papaveraceae), bo’g’immevadoshlar (hypecoaccae), shotaradoshlar (fumariaceae) oilalariga bo‘linadi.
Ko'knordoshlar (papaveraceae) oilasining 24 turkumga mansub, 250 dan ziyodroq turlari bor. Shulardan O’zbekistonda 9 turkumga oid 32 turi tarqalgan. Ko’knordoshlarning aksariyati Shimoliy yarimsharning o’rta mintaqa va subtropik iqlimli hududlarida, ayniqsa O'rtayer dengizi bo’yi mamlakatlarida keng tarqalgan. Barcha turlari oddiy, navbatlashib joylashgan patsimon kesilgan bargli, ko’p yillik o't o’simliklardir.
Gullari bittadan yoki bir nechtadan to'pgulda o'rnashgan. Kosachabarglari 2 ta, gultojibarglari 4 ta, changchilari ko’p, ginetseyi bitta, mevabarglari ko'p. Gul formulasi: Ca2Co4A∞G(2).

Mevasi ko'sak yoki yong’oqcha. Ko'knordoshlar oilasi gul tuzilishi, mevasining xillari va sutsimon suyuqligining bor-yo'qligiga asoslanib 4 ta kichik oilaga bo'lib o'rganiladi. Oilachalar orasida monotip pteridofillumdoshchalar (pteridophylloideae) alohida o’rinda turadi. Uning barglari qirqquloqlarnikiga o'xshash patsimon bo‘lakli, sutsimon suyuqligi yo’q va shu belgilariga ko’ra ko'knornamolar qabilasining oilalari o'rtasida oraliq o'rinni egallaydi. Oʻsimliklar germafrodit boʻlib, asosan hasharotlar (entomofil) tomonidan changlanadi; gul nektarlari yetishmaydi. Bir nechtasi shamol changlanadi (anemofil). Korolla kam bo'lgan Makleayadan tashqari, aniq kosa va gulchambar mavjud. Gullari o'rta yoki katta. Terminal gullari ko'p turlarda yolg'iz. Boshqalarida oxirgi gullash tsimoz yoki rasemozdir. Gullar hidsiz va muntazamdir.

Koʻpgina stamenslar, asosan, 16 dan 60 gacha boʻlib, ikkita alohida aylana boʻlib joylashgan boʻlib, tashqi stamens gulbarglar bilan almashinib turadi, ichkisi qarama-qarshi yoki Papaveroideae kenja turkumida koʻp.[4]: 86 Ginotsium qoʻshma pistildan iborat. 2 dan 100 gacha karpel. Tuxumdon yuqori va bir burchakli. Tuxumdon poyasiz (sessil) yoki qisqa poyada (stipitat) bo'ladi.

Go'shtli bo'lmagan mevalar odatda kapsula bo'lib, pishganida ochilib, urug'larni teshiklar (poritsid), hujayralar orasidagi bo'linmalar orqali (septitsid) yoki klapanlar (valvular) orqali chiqaradi. Ko'p sonli urug'lar kichikdir. Ularning ozuqa to'qimalari (endosperm) yog'li va farinozdir. Platystemon mevasi shizokarp hisoblanadi.

Asosiy xromosoma soni, x 6, 7, 8, 9, 10 va 11 bo'lib, Papaver, Argemone va Meconopsis turlarida 12n = 84 (dodekaploidiya) gacha.
Ko’knordoshlarning markaziy oilachasi ko‘knordoshchalardir. Uning 8 ta turkumi mavjud, shundan O’zbekistonda 2 ta yovvoyi va bitta madaniy turkumi tarqalgan.
II bob Ko'knoridoshlar oilasining asosiy turkumlar, ularning ahamiyati

Papaveraceae /pəpævaˈreɪsiiː/[2] - norasmiy ravishda ko'knorilar oilasi nomi bilan tanilgan Ranunkulallar turkumidagi gulli o'simliklarning 42 avlodi va taxminan 775 ta ma'lum turlaridan [3] iborat iqtisodiy jihatdan muhim oila. Oila kosmopolit bo'lib, mo''tadil va subtropik iqlimda (asosan shimoliy yarim sharda) uchraydi, ammo tropiklarda deyarli noma'lum. Ko'pchilik otsu o'simliklardir, lekin bir nechtasi butalar va kichik daraxtlardir. Hozirgi vaqtda oila alohida oilalar deb hisoblangan ikkita guruhni o'z ichiga oladi: Fumariaceae va Pteridophyllaceae.

2.1 Ko'knori o'simligining o'ziga xos xususiyati
Papaver /pəˈpeɪvər/[2] — Yevroosiyo, Afrika va Shimoliy Amerikaning moʻʼtadil va sovuq mintaqalarida tugʻilgan 70–100 turdagi sovuqqa chidamli bir yillik, ikki yillik va koʻp yillik oʻsimliklarning jinsi. Bu ko'knorilar oilasining Papaveraceae turi.
Koʻknori[2] yoki koʻknori[3] nomi bilan tanilgan Papaver somniferum — Papaveraceae oilasiga mansub gullaydigan oʻsimlik turi. Bu afyun va ko'knori urug'lari olinadigan o'simlik turi bo'lib, bog'larda o'stiriladigan qimmatbaho manzarali o'simlik hisoblanadi. Uning vatani, ehtimol, Sharqiy O'rta er dengizi bo'lib, lekin hozirda Evropa va Osiyoning ko'p qismida naturalizatsiya qilingan qadimiy kirishlar va etishtirish bilan qoplanadi.
Bu ko'knori uchta asosiy maqsaddan biri uchun keng miqyosda qishloq xo'jaligi ekinlari sifatida etishtiriladi. Birinchisi, odamlar tomonidan iste'mol qilinadigan, odatda ko'knori urug'i sifatida tanilgan urug'larni ishlab chiqarishdir. Ikkinchisi, asosan farmatsevtika sanoatida foydalanish uchun opiy ishlab chiqarish.[4] Uchinchisi, farmatsevtika sanoati tomonidan gidrokodon va oksikodon kabi dori-darmonlarga aylantiriladigan boshqa alkaloidlarni, asosan tebain va oripavini ishlab chiqarishdir.[4] Ushbu maqsadlarning har biri ushbu korxonalardan biriga qaratilgan maxsus zotlarga ega va naslchilik ishlari (jumladan biotexnologik ) doimiy ravishda olib borilmoqda.[4][5][6] Nisbatan kam miqdorda Papaver somniferum shuningdek, bezak maqsadlarida tijorat maqsadida ishlab chiqariladi.
Ko‘knori” umumiy nomi tobora noto‘g‘ri bo‘lib bormoqda, chunki ko‘p navlar ko‘p miqdorda opiy hosil qilmaydi. “Sujata” navi umuman lateks hosil qilmaydi. Non ko‘knori bugungi kunda umumiy nom sifatida aniqroq, chunki hammasi Papaver somniferum navlari yeyiladigan urug'larni beradi. Bu farqlanish bu o'simlikni etishtirish bilan bog'liq huquqiy siyosatga kuchli ta'sir ko'rsatadi.[5]

2.2 Qizg'aldoq o'simligining xalq tabobati va tibbiyotda tutgan o'rni

Roemeria (lot. Roemeria) — koʻknorilar (Papaveraceae) oilasiga mansub ikki pallali oʻsimliklar turkumi. Turning vakillari sutli sharbati bo'lgan, tukli tukli tuklar bilan qoplangan bir yillik otsu o'simliklardir. Barglari ikki marta pinnat tarzda ajratilgan, ularning segmentlari chiziqlidan elliptikgacha.

Gullar yorqin qizil yoki binafsha rangga ega, odatda yolg'iz. Stamens ko'p, filiform, oval anteralar bilan. Mevalari uzun tor kapsulalar bo'lib, dukkaklarga o'xshaydi. Ular uch - to'rt (ba'zan besh - olti) qanotlari bilan ochiladi.

Jinsning turlari O'rta er dengizi mintaqasida eng keng tarqalgan. Ayrim turlari Markaziy Osiyo, Kavkaz va Eronda uchraydi. Quruq gil yon bag'irlarida, bog'larda, dalalarda, konlarda o'sadi. Ularning ko'pchiligida remerin alkaloidi mavjud bo'lib, u qaysidir ma'noda apomorfin bilan bog'liq va ekspektoran sifatida qiziqish uyg'otadi.

Barglari paparotnikiga o’xshash patsimon bo’lakli Qizg’aldoq (Roemeria) TurkumiBir yillik sutsimopn shirali efemer o’tlar kiradi. Barglari oddiy bandli 2-3 karra patsimon qirqilgan tukli. Gullari qizil pushti asosi dog’li kosachabarglari 2 ta, tez tushib ketadi. Gk-2 Gt-4 Ch-∞ Mevasi 2-4 tabaqali qozoqsimon ko’sak. Qizg’aldoq chol adir va tog’larning pastki qismlarida o’sadigan bir yillik tanasi tik siyrak tukli efemer o’simlik poyasi asosidan shoxlangan yoki shoxlanmagan. Balandligi 5-50 sm barglari bandsiz, uch bo’lakli Ko’knor (Papaver) turkumiBu turkum vakillari bir yillik ko’p yillik silliq yoki tukli o’tlar. Barglari deyarli butun yoki patsimon qirqilgan. Bazan g’unchasi 2 pixli. Gullari bittadan joylashgan, kosachabarglari 2 ta gullash oldidan tushib ketadi. Gultojibarglari 4-6 ta, oq-pushti, sariq yoki qizil, chanchi va urug’chilari ko’p. Mevasi dumaloq choziq tuximsimon bir xonali ko’sak.
Changlanish entomofildir (asosan, chivinlar, ari va asalarilar, kamroq qo'ng'izlar), Bocconia va Macleayadan tashqari. Papaveroideae-da mukofot gulchangdir, chunki nektar yo'q. Vizual jalb qiluvchi gulbarglar bo'lib, ular odatda yorqin rangga ega bo'lib, ko'pincha bazal yo'riqnomalarga ega bo'ladi, ba'zida gulbarglar uzoq davom etmasligi sababli, attraktsion ham androtsium bo'lishi mumkin. Ba'zi turlar, asosan, arktik va alp tog'lari mintaqalari, o'zlarining jozibadorligini gulli xushbo'y hid bilan kuchaytiradi (masalan, Papaver alpinasi chinnigullar hidi), bu Romneya misolida hasharotlarga dori beradi. Anterlar va stigmalar bir vaqtning o'zida etuklashadi, lekin Bocconia aniq protogindir, stigmalar ularni o'rab turgan kosadan chiqadi. Avtopollinatsiya keng tarqalgan va ba'zi hollarda (masalan, Roemeria hybrida) kurtak ochilishidan oldin sodir bo'ladi (kleistogamiya). Arilning mavjudligi urug'larning chumolilar tomonidan tarqalishini ko'rsatadi (myrmecochory), ular meva tomonidan chiqarib yuborilgandan keyin. Bocconia holatida urug'lar kapsulaning klapanlari tushib ketganidan so'ng, ularning qizil yoki to'q sariq rangli arillari ochiq qoladi va bu qushlarni oziqlantirishga jalb qiladi va ularning tarqalishini osonlashtiradi (ornitokoriya). Arili yo'q urug'lar shamol ta'sirida (anemoxoriya) ochiladigan kapsulalar uchun tarqalib ketgan ko'rinadi, boshqa hollarda meva parchalanganda bo'shatiladi. Fumarioideae turlarining ko‘pchiligi portlovchi mevalarga ega (ballistik), Rupicapnos va Sarcocapnos turlari esa xazmofitlar bo‘lib, tog‘ jinslarida o‘sadi va ularning meva poyalari va pedikellari geotropik bo‘lib, urug‘lar o‘simlik tagiga ko‘milib ketadigan qilib cho‘ziladi.

2.3 Meksika tikanli ko'knori o'simligining ahamiyati va tarkibida uchrovchi moddalar

Meksika tikanli ko'knori (Argemone mexicana)
Alkaloidlar: oilada mavjud bo'lgan izokinolinik alkaloidlar yaxshi ma'lum. Ular Papaveroideaedagi berberin, tetragidroberberin, protopin va benzofenantridin, Fumarioideaedagi spirobenzilizoxinolin va kulin, shuningdek, ularga farmakologik xossa beruvchi boshqa guruhlar: aporfin, morfinan, pavin, izopavin va narkoza hosilalaridan olingan.
Boshqalar: Ushbu turlar tarkibidagi boshqa xarakterli moddalarga quyidagilar kiradi: mekonik kislota va chelidon kislotasi, shuningdek, tirozindan olingan siyanogen glikozid birikmalari: dhurrin va triglochinin; Fumarioideae da, Chelidonieae esa erkin aminokislotalar d-asetilornitinni o'z ichiga oladi.
Flavonoidlar: iridoidlar va proantotsianidinlar yo'q. Flavonollar, kaempferol va/yoki quercetin mavjud.
Bu o'simliklarning aksariyati zaharli hisoblanadi. Meksikalik ko'knori ichkariga qabul qilinganda zaharli bo'lib, shish va glaukomaga olib kelishi mumkin. Agar echki kabi hayvon bu o'simlikni o'tlasa ham, nafaqat hayvon, balki uning sutini ichadiganlar ham azoblanadi, chunki zaharlar sut bilan o'tadi.
Shimoliy Amerikaning gʻarbiy ichki qismidagi kech boʻr davri palaeoaster koʻknorining qoldiqlari Nyu-Meksikodagi Fruitlend formatsiyasidagi 74,5 million yillik konlardan Shimoliy Dakotadagi Hell Creek formatsiyasidagi 64,5 million yillik konlardan iborat. Taniqli BHI 3033 Tyrannosaurus rex namunasi uchun qazish ishlari olib borilgan joyda Paleoasterning parchalanib ketgan meva qoldiqlari topilgan. Paleoasterning urug'lik kapsulasi Romneya ko'knorining hozirgacha o'xshashligiga ega.[13]
Papaveritlar Germaniyaning eotsenidan olingan meva Papaveraceae bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Chesters va boshqalar. (1967) Angliyaning oligotsen davridagi Papaver pictumini eslatib o'tadi.[14]