Mavzu: O‘zbekiston respublikasi konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati

MAVZU: O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI KONSTITUTSIYANING QABUL QILINISHI VA UNING TARIXIY AHAMIYATI.


REJA:

1. 
   Konstitusiyamizning yaratilish tarixi
   
2. 
   Yangi konstitutsiyaning qabul qilinishi
   
3. 
   Davlat ramzlari
   

Konstitusiyamizning yaratilish tarixi

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining yaratilishi tarixi haqida so‘z yuritishdan oldin “Konstitutsiya nima?” degan savolga javob berish maqsadga muvofiqdir.

Konstitutsiya (lotincha “Constitution” – tuzilish, tuzuk) – davlatning Asosiy qonuni. U davlat tuzilishini, hokimiyat va boshqaruv organlari tizimini, ularning vakolati hamda shakllantirilish tartibi, saylov tizimi, fuqarolarning huquq va erkinliklari, jamiyat va shaxsning o‘zaro munosabatlari,shuningdek, sud tizimini hamda davlat va jamiyatningo‘zaromunosabatlarinibelgilabberadi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagibirinchihuquqiyqadam – o‘zbektiligadavlattilimaqomiberilishidir.

“O‘zonatilinibilmaganodamo‘ziningshajarasini, o‘ziningildizinibilmaydigan, kelajagiyo‘qodam, kishitilinibilmaydiganuningdilini ham bilmaydi, deb judato‘g‘riaytishadi”. “Har qaysimillat, kattayokichikligidanqat’iynazar, o‘zonatilinihurmatqiladi”.

“Davlattilito‘g‘risida”giqonundamustahkamlanganmuhimhuquqiyqoidalarendilikdaAsosiyQonunimizning 4-moddasida quyidagichamuhrlabqo‘yildi:

“O‘zbekistonRespublikasiningdavlattilio‘zbektilidir. O‘zbekistonRespublikasio‘zhududidaistiqomatqiluvchibarchamillatvaelatlarningtillari, urf-odatlarivaan’analarihurmatqilinishinita’minlaydi, ularningrivojlanishiuchunsharoityaratadi”.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiikkinchihuquqiyqadam – Prezidentlikinstitutita’sisetilishivayangidavlatramzlarinitayyorlashbo‘yichakomissiyatuzilishibilanbog‘liq.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiuchinchihuquqiyqadam – “Mustaqillikdeklaratsiyasi”ninge’lonqilinishidir.

O‘zbekistonOliyKengashitomonidan 1990-yil 20-iyunda e’lonqilingan “Mustaqillikdeklaratsiyasi”ning 8-bandida O‘zbekiston “o‘ziningtaraqqiyotyo‘lini, o‘znominibelgilaydivadavlatbelgilarini (gerb, bayroq, madhiya) o‘zita’sisetadi” deganqoidamustahkamlangan.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagito‘rtinchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaviykomissiyaningtashkiletilishigaboribtaqaladi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagibeshinchihuquqiyqadam – BirinchiPrezidentimizningHindistonga 1991-yilgi tashrifibilanchambarchasbog‘liq.

Bir so‘zbilanaytganda, istiqlolarafasidavujudgakelganog‘irsharoit, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiyqiyinchiliklarga, turlito‘siqlargaqaramasdan, xalqimizo‘ziningasriyorzusi – O‘zbekistonningdavlatsuverenitetivamustaqilligi sari qat’iyatbilan harakat qilishdadavometdi. O‘shabeoromdavrdaqabulqilinganPrezidentfarmonivaqarorlaridaaksetganmuhimhuquqvaqoidalarkeyinchalikKonstitutsiyamizningasosiybo‘lim, bob vamoddalarisifatidamustahkamlandi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagioltinchihuquqiyqadam – Davlatmustaqilligininge’lonqilinishidir.

Mamlakatimizrahbarining 1991-yil 31-avgustda, o‘nikkinchichaqiriqO‘zbekistonRespublikasiOliyKengashiningnavbatdantashqarioltinchisessiyasidaso‘zlagannutqi, ayniqsa, o‘shanutqdagi: “Men shubugundane’tiboran 1-sentabrni respublikamizdaMustaqillikkuni, umumxalqbayrami deb e’lonqilishnitaklifetaman”, deganotashinso‘zlariVatanimiztarixigaoltinharflarbilanmangugayozilgandir.

Shu kuni “O‘zbekistonRespublikasiningdavlatmustaqilligiasoslarito‘g‘risida”gikonstitutsiyaviyqonunqabulqilindi. Undanbo‘lajakKonstitutsiyaningo‘zakqoidalarinio‘zidaaksettirganbirqatormuhimmoddalar joy oldi. Jumladan, mazkurQonungamuvofiq:

“O‘zbekistonRespublikasito‘ladavlathokimiyatigaega, o‘ziningmilliy-davlatvama’muriyhududiytuzilishini, hokimiyatvaboshqaruvidoralaritiziminimustaqilbelgilaydi” (3-modda);

“O‘zbekistonRespublikasidaO‘zbekistonRespublikasiningKonstitutsiyasivauningqonunlariustundir. O‘zbekistonRespublikasiDavlatidoralariningtizimihokimiyatniqonunchiqaruvchi, ijroiyavasudhokimiyatigaajratishtartibiasosidaquriladi” (5-modda).

Bu KonstitutsiyaviyqonunAsosiyQonunimizqabulqilingunigaqadar, ya’ni 1992-yil 8- dekabrgacha biz uchunkichikKonstitutsiyavazifasinibajaribturdi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiyettinchihuquqiyqadam – 1991-yil 29-dekabrda PrezidentsaylovivaDavlatmustaqilligito‘g‘risidagireferendumningo‘tkazilishigataalluqli.

O‘zbekistonRespublikasiPrezidentisayloviva Respublika davlatmustaqilligito‘g‘risidagi referendum 1991-yil 29-dekabrda bo‘libo‘tdi. Xalqdavlatmustaqilliginiqo‘llabovozberdivaPrezidentnisayladi. 1992-yil 4-yanvar kuniOliyKengashninganashusaylovva referendum yakunlarigabag‘ishlanganto‘qqizinchisessiyasiochildi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagisakkizinchihuquqiyqadam – birinchiKonstitutsiyaloyihasining ilk bormatbuotdaumumxalqmuhokamasiuchune’lonqilinishidir.

Loyihae’lonqilingach, uningumumxalqmuhokamasijudakengtusoldi. Bu ochiq-oshkoramuhokamalar 1992-yilning sentabroyioxiridandekabroyiboshlarigachafuqarolarningsiyosiyfaolligi, ijodiyko‘tarinkiligiruhidao‘tdihamdaO‘zbekistondademokratiyarivojiningsamaralivaamaliymaktabibo‘ldi.

Konstitutsiyaviykomissiyagafikr-mulohazalarbildirilgan 600 tagayaqinxatkelibtushdi. Respublika matbuotiningo‘zidaKonstitutsiyaloyihasigabag‘ishlanganyuzdanortiqmateriallare’lonqilindi. Fuqarolarimizbildirgantakliflarsoni 5 mingdanoshibketdi.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagito‘qqizinchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaloyihasiningikkinchimartamatbuotdaumumxalqmuhokamasiuchune’lonqilinishidir.

Konstitutsiyaloyihasiniikkibosqichdamuhokamaetishuchunmatbuotdae’lonqilinishiningma’nosishundaniboratediki, fuqarolarKonstitutsiyaningqaytaishlanganvariantidaKonstitutsiyaloyihasinimuhokamaqilishdagio‘zishtiroklariningnatijasiniko‘raoldilar.

Konstitutsiyaloyihasiningyangivariantidaumumxalqmuhokamasiningdastlabkibosqichidakelibtushganko‘plabfikr-mulohazalarvatakliflaro‘zifodasinitopdi. FuqarolarimizKonstitutsiyaviykomissiyatomonidanularningovozieshitilganiga, takliflaritegishliravishdako‘ribchiqilib, inobatgaolinganigaishonchhosilqildilar.

Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagio‘ninchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaloyihasiningqabulqilinishidir.

Konstitutsiyaviykomissiyatomonidan 1992-yil 6-dekabrda Konstitutsiyaloyihasioxirgimartamuhokamaetildi.

Parlamentdeputatlaritomonidanloyihamoddama-moddamuhokamaqilinib, ungayanabirqatoro‘zgartishlarkiritilgach, 1992-yil 8-dekabr kuni Bosh Qomusimizqabulqilindi. Shu kundane’tiboran, 8 dekabr – umumxalqbayrami deb e’lonqilindi.

MustaqilO‘zbekistonningbirinchiKonstitutsiyasiyangimustaqiljamiyatningishonchlihuquqiykafolatlarinishakllantirdivamustahkamladi.

Prezidentimiztashabbusibilanishlabchiqilganva 2017-yil 7-fevralda tasdiqlangan “2017 — 2021-yillarda OʻzbekistonRespublikasinirivojlantirishningbeshtaustuvoryoʻnalishiboʻyichaHarakatlarstrategiyasi”ni amalgaoshirishningtoʻrtinchiyilihamyakunigayetmoqda.

OʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasinegizidaishlabchiqilganHarakatlarstrategiyasioʻtganqisqadavrdadavlatvajamiyatnirivojlantirishningmutlaqoyangibosqichigaasossoldi. BumuhimhujjattommaʼnodayangiOʻzbekistonnibunyodetishningmustaqilhuquqiypoydevoriekaniniamaldanamoyonetibulgurdi.
HarakatlarstrategiyasiOʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasinitakomillashtirishuchunasosboʻldi. BundaKonstitutsiyamizHarakatlarstrategiyasidabelgilabberilgandemokratikislohotlarniamalgaoshirishningasosisifatidaxizmatqilishigaalohidaeʼtiborqaratildi.
OʻzbekistonRespublikasiPrezidentiShavkatMirziyoyevtaʼbiribilanaytganda, “1992-yil 8-dekabrda mustaqilOʻzbekistonimizKonstitutsiyasiningqabulqilinishimamlakatimizhayotidamuhimtarixiyvoqeaboʻldi”. Konstitutsiyavamilliytiklanish, maʼnaviyatvamaʼrifat, huquqiyongvahuquqiymadaniyat, milliyoʻzlikvaazaliyqadriyatlar, bukoʻhnazaminodamlarikoʻnglidaustuvorboʻlganadolatvaodillik, iymonvaolijanoblik, bagʻrikenglikvamardlik, insonparvarlikvatantilikkabiulugʻxislatlarKonstitutsiyadanmunosiboʻrinolgan.
KeyingidavrdaOʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasiga 7 marotabamuhimoʻzgartirishlarkiritildi.