Mavzu: To’pgullarning biologik ahamiyati va gulli o’simliklarning rivojlanish sxemasi. Reja


Download 0.62 Mb.
Sana26.08.2020
Hajmi0.62 Mb.
#127737
Bog'liq
topgullarning biologik ahamiyati va

Mavzu: To’pgullarning biologik ahamiyati va gulli o’simliklarning rivojlanish sxemasi. REJA:


1.To’p gullarning tuzilshi.

2.Gulli o’simliklarning rivojlanishi.



3. Adabiyotlar .

To’pgullar.

  • O’simliklarning guli yakka – yakka joylashishidan tashqari to’p – to’p bo’lib ham joylashgan bo’ladi. To’pgul dеb mayda gullarning yig’indisiga aytiladi. Tabiatda yakka gullarga qaraganda to’pgullarning ahamiyati katta.

To’p bo’lib birikkan mayda gullar aniq ko’rinib turadi va hashorotlarni o’ziga ko’proq jalb qiladi. Ular chеtdan changlanadi, natijada hosildorlik yanada oshadi. Bundan tashhari to’pguldagi gullar, odatda bir tеkis ochilmaydi va sharoit noqulay bo’lib qolsa, ularning bir qismigina nobud bo’ladi.

  • To’p bo’lib birikkan mayda gullar aniq ko’rinib turadi va hashorotlarni o’ziga ko’proq jalb qiladi. Ular chеtdan changlanadi, natijada hosildorlik yanada oshadi. Bundan tashhari to’pguldagi gullar, odatda bir tеkis ochilmaydi va sharoit noqulay bo’lib qolsa, ularning bir qismigina nobud bo’ladi.

. Gul o’qida gullarning joylanishiga qarab, to’pgullar ikki guruhga bo’linadi.

  • . Gul o’qida gullarning joylanishiga qarab, to’pgullar ikki guruhga bo’linadi.
  • Botrioid – aniq bo’lmagan, to’pgullarda shoxlanish monopodial tipda.
  • Tsimoz – aniq, to’pgullarda shoxlanish simpodial tipda .

Gulli O’simliklarning tuzilshi.

Gulli o`simliklar bo`limi ikki va bir pallalilar sinfiga bo`linadi.

  •          Ikki pallalilar sinfiga mansub o`simliklar kelib chiqishi bo`yicha qadimgi bo`lib, ular orasida daraxt, buta va o`t o`simliklar uchraydi. Hozirgi paytda bu sinfga 190000 tur o`simlik kirib, ular 10000 turkum, 429 ta oilani tashkil etadi. (Taxtadjyan,1987).

         Ikki pallali o`simliklar sinfining o`ziga xos xarakterli belgilari quyidgilardan iborat:

         Ikki pallali o`simliklar sinfining o`ziga xos xarakterli belgilari quyidgilardan iborat:

  • 1.     Murtagi 2 ta palladan iborat.
  • 2.     Urug`i endospermli yoki endospermsiz.
  • 3.     Murtagida boshlang`ich ildiz o`simlik hayotining to oxirigacha saqlanib o`q ildiz hosil qiladi.
  • 4.     O`tqazuvchi nay tolalar to`plami ochiq tipdagi bo`lib, ular xalqa bo`lib joylashgan. Shu bilan birgalikda ularda poyaning ikkilamchi tartibda qalinlashishiga imkon beradigan kambiy katlami mavjud.
  • 5.     Bularning ko`pchiligida gulkurg`on 5 a`zoli.
  • 6.     Bu sinfda daraxtsimon vakillari bir pallalilarga nisbatan ko`p uchraydi.

          Ikki pallalilar sinfi – Dycotelodonae yoki Magnoliyasimonlar sinfi- Magnoliopsida

          Ikki pallalilar sinfi – Dycotelodonae yoki Magnoliyasimonlar sinfi- Magnoliopsida

 Bu sinf quyidagi sinfchalarga bo`linadi:

  • 1.     Magnoliyakabilar sinfchasi - Magnoliidae
  • 2.     Ayiqtovonkabilar sinfchasi - Ranunculidae
  • 3.     Chinnigulkabilar sinfchasi – Caryophyllidae
  • 4.     Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae
  • 5.     Dilleniyakabilar sinfchasi - Dilleniidae     
  • 6.     Ra`nokabilar sinfchasi – Rosidae
  • 7.     Yalpizkabilar sinfchasi - Lamidae
  • 8.     Qoqio`tkabilar sinfchasi - Asteridae                 

. Magnoliyakabilar sinfchasi sodda tuzilgan, tarkibida efir modda saqlovchi bezchalarning bo`lishi, gul qismining spiral joylanishi, apokarp ginitseyning bo`lishi, bilan farq qiladi. Bu sinfcha vakillarining ko`pchiligi daraxt, buta va o`t o`simliklardan tashkil topgan. Sinfcha bir nechta qabilalarni o`z ichiga oladi.

  • . Magnoliyakabilar sinfchasi sodda tuzilgan, tarkibida efir modda saqlovchi bezchalarning bo`lishi, gul qismining spiral joylanishi, apokarp ginitseyning bo`lishi, bilan farq qiladi. Bu sinfcha vakillarining ko`pchiligi daraxt, buta va o`t o`simliklardan tashkil topgan. Sinfcha bir nechta qabilalarni o`z ichiga oladi.
  • Magnoliyanomalar qabilasi –Magnoliales.

  •          Bu qabila tarkibida 3 ta oila mavjud bo`lib, ulardan magnoliyadoshlar oilasi haqida fikr yuritamiz.
  •          Magnoliyadoshlar oilasi- Magnoliaceae.

         Gul tojbarglari oq, sariq, binafsha rangli, limon xidini tarqatadi. Changchi va urug`chisi cheksiz, mevasi ko`p urug`li bargak meva. Mevaning umumiy ko`rinishi, ochikqurug`lilarning onalik qubbasini eslatadi.

  •          Gul tojbarglari oq, sariq, binafsha rangli, limon xidini tarqatadi. Changchi va urug`chisi cheksiz, mevasi ko`p urug`li bargak meva. Mevaning umumiy ko`rinishi, ochikqurug`lilarning onalik qubbasini eslatadi.
  •          Oilaning tipik vakili–yirik gulli magnoliya (Magnolia grandiflora) hisoblanadi.
  • Gul formulasi:
  • Û

  •  P3+3+3A∾G
  •       

    Oilaning yana bir vakili – Lola daraxti (Lirodendron tulipifera).

            

  • Gul formulasi:
  • Û
  •  Ca3Co3+3A∾G

.Lavranamolar qabilasi - Laurales

  • .Lavranamolar qabilasi - Laurales
  • Bu qabilaning 11 ta oilaga mansub 2700 ga yaqin turi ma`lum. Ular asosan daraxt va buta shaklidagi o`simliklar. Barglari ketma-ket, qarama-qarshi, ba`zan xalqasimon joylashgan.
  • Lavrdoshlar oilasi – Lauraceae
  • Oilaning 2000 dan ortiq turi Janubiy Amerika, Janubiy-Sharqiy Osiyo va Avstraliyaning tropik va subtropik mintaqalarida tarqalgan.
  •          Oilaning keng tarqalgan turlaridan biri asl lavr (Laurus nobilis). Bu o`simlik g`oyat hidli, gullari mayda, ayrim jinsli, 2 uyli, yoki bir uyli o`simlik.
  • Gul formulasi :
  • Û
  •  P3+3A3+3+3 G(3)

Nulufarnamolar qabilasiNymphaeales.

  • Nulufarnamolar qabilasiNymphaeales.
  •           Bu qabilaga ko`p yillik suvda o`suvchi, ko`pincha ildiz poyali o`simliklar kiradi. Poyasi reduktsiyaga uchragan. Barglari butun ketma - ket yoki xalqa shaklida joylashgan. Gullari yirik ikki jinsli, to`g`ri, xashoratlar bilan changlanadi. Qabilaning muhim oilasidan biri Nilufardoshlar.
  •            Nilufardoshlar oilasi – Nyphaeaceae.
  •           Bu oila gulli o`simliklarning eng qadimgi oilalaridan biri bo`lib, ular 8 ta turkum va 100 ga yaqin turdan iborat. Aksariyat qismi issiq iqlimli va subtropik o`lkalarda tarqalgan. O`rta Osiyoda 2 ta turkumga oid 4 ta turi uchraydi. Ularning ko`pchiligi suv xavzalarida – ko`llarda, botqoqliklarda o`sadigan ko`p yillik ildiz poyali o`simliklar. Gullari yirik, aktinamorf, ikki jinsli.           
  • Gul formulasi:
  • Ca3 -5Co∾A∾G∾-

Download 0.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling