Mavzu: uyurmavuy elektr maydoni. Maksvell tenglamalar tizimi

ЭЛЕКТРОДИНАМИКА

7 – ma’ruza

FIZIKA KAFEDRASI

2016

FIZIKA

Mavzu:

UYURMAVUY ELEKTR MAYDONI.

MAKSVELL TENGLAMALAR TIZIMI

Ma’ruza rejasi

• Uyurmavuy elektr maydoni
• Siljish toki
• Maksvell tenglamalar tizimi
• Umumiy uyurmali elektr maydon kuchlanganligi

Birinchidan, Gauss teoremasiga asosan musbat va manfiy zaryadlar elektr maydonini hosil qiladi. Bu maydon potensial xususiyanga ega.

Ikkinchidan, Faradey qonuniga asosan o’zgaruvchi magnit maydoni uyurmali elektr maydonini vujudga keltiradi .

Elektromagnit induksiya qonunining xulosasi: O’zgaruvchan magnit maydoni uyurmali elektr maydonini vujudga keltiradi

q = ρ dV zaryadlar to’plamini o’rab oluvchi ixtiyoriy yopiq sirtdan o’tuvchi elektr maydon kuchlanganligi vektori oqimi uchun Ostragradskiy-Gauss teoremasi:

o’sadi

kamayadi

Siljish toki

• Siljish tokini zaryadlarning tartibli harakati emas, balki o’zgaruvchan elektr maydoni hosil qiladi, ammo o’zgaruvchan tokka o’xshab magnit maydonini vejudga keltiradi.
• Siljish tokinining zichligi
• O’tkazuvchanlik va siljish toklarining yig’indisi to’la tok deb ataladi va uning zichligi quyidagiga teng:

Bu ikki tenglama magnit maydoni to’g’risidagi tenglamalardir. Magnit maydoni doimo uyurmali xarakterga ega. Shu sababli, Gauss teoremasiga asosan magnit induksiyasi vektori oqimi doimo nolga tengdir. Magnit maydoni harakatdagi elektr zaryadlari va o’zgaruvchan elektr maydoni orqali vujudga keladilar.

L yopiq kontur bo’yicha magnit induksiyasi sirkulyasiyasi shu konturni o’rab olgan sirtdan sizib o’tuvchi to’la tokka teng

Оstrogradskiy – Gauss teoremasiga asosan ixtiyoriy yopiq S sirtdan o’tuvchi magnit oqimi no’lga teng. Bu tenglam tabiatda erkin magnit zaryadlari yo’q degan tasdiqning oqibatidir.

Differensial ko’rinishidagi Maksvell tenglamalari

Erkin elektr zaryadlari va makroskopik toklarga ega bo’lmagan fazo sohasi uchun:

Integrall shaklidagi Maksvell tenglamalarning umumiy ko’rinishi

EMT – ko’ndalang to’lqinlardir

Vektorlar yo’nalishlari o’ng parma qonuniga asosan aniqlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

• Douglas C, Giancoli. “PHYSICS”. PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson.2014, 1079 page.
• Abduraxmonov A. Fizika kursi, 2011 y., T.
• Tursunmetov K.A. va b. Fizikani takrorlang. Oliy o’quv yurtlari uchun. 2009 y.
• Musayev R.X. Statistik fizika va termodinamika. 2008 y.
• Karimov Z., Baxromov X. Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami. T. 2008 y.
• Sultonov V.A. Fizika kursi, texnika oliy o’quv yurtlari uchun darslik. T. 2007 y.
• Toshxonova J.A. va b. Fizikadan praktikum. T. 2006 y.
• Kamolxo’jayev Sh.M. va b. “Elektr va magnetizm” qismidan laboratoriya ishlari to’plami. ToshDTU. 2005 y.
• Qodirov O. va b. Fizika kursi. T. 2005 y.
• Qosimov A. va b. Fizika kursi. T. 2005 y.

Ta’lim saytlari va internet resurslari

• Fizika.uz – talabalar va fizika o`qituvchilari uchun sayt;
• Yenka.com;
• http://www.quantumatomica.co.uk/download. html
• http://school-collection.edu.ru
• http://phet.colorado.edu./
• http://www.falstad.com/mathphysics.html
• http:// tashiit.com