Maxsus ta`lim vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti


Download 202.61 Kb.
Pdf ko'rish
Sana30.04.2020
Hajmi202.61 Kb.
#102294
Bog'liq
operatsion tizimlar va ularning turlari


O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA 

MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI 



 

SAMARQAND QISHLOQ XO’JALIGI INSTITUTI 

Oliy matematika va axborot texnalogiyalari kafedrasi. 

Qishloq xo’jaligida menejment fakulteti 

 

Mavzu:Operatsion tizimlar va ularning turlari 



 

Bajardi: Omonqulov E. 

Tekshirdi: Kudratov A. 

 

 



Samarqand  2016 

Operatsion tizimlar va ularning turlari. 

 

Reja: 


 

1.  Operatsion muhit haqida tushuncha.  

2.  Operatsion tizim.  

3.  Operatsion tizimning turlari. 



 

 

 

Operatsionmuhit 

Amaliy 


 

dasturlarni 

 

ishlab 


 

chiqish 


 

va 


 

ular 


bajarilishinita‟minlaydiganvositalarmajmuasi.  Operatsion    muhit    operatsion  

tizim, 


 

dasturiy 

ta‟minot,amaliydasturlarinterfeyslari,tarmoq 

xizmatlari, 

ma‟lumotlar bazalari vadasturlash tillaridaniborat. 

 

Operatsiontizim 

1. 

Kompyuter 



 

resurslarini 

 

va 


 

ma‟lumotlarni 

muvofiqlashtiradiganvaboshqaradigandasturiy  ta‟minotningasosiyqismi  yoki, 

dasturlarningbajarilishiniboshqaradiganva 

tizimningresurslarinitaqsimlash,rejalashtirish,kirish-chiqishni 

vama‟lumotlarni 

boshqararish 

kabivazifalarnita‟minlaydigandasturiyvosita. 

Garchandoperatsiontizimlarko„proqdasturiy 

bo„lsalarham,biroq,qismanapparatvositalari 

qo„llanishihammumkin.Operatsiontizimlarningasosiyvazifalariga: 

fayl 



tizimini 

boshqarish 

(yozish, 

o„zgartish, 

fayllardannusxako„chirish,erkinfoydalanishni nazoratqilish); 

-  dasturlar  bajarilishini  boshqarish  (protsessor  vaqtini  taqsimlash,  dasturlarni 

diskdan tezkor 

xotiraga yuklash, yashirin xavfli  ta‟sirni tutib olishvah.q.); 

-  xotirani  boshqarish  (keshlash,  taqsimlash, ma‟lumotlarbutliginazorativah.k.); 

-foydalanuvchi bilanmuloqot (klaviaturadan, sichqonchadan  buyruqlarni  o„qish,  

axborotni ekranga,printergachiqarishvah.k.)kiradi.  

Bundantashqarioperatsiontizimlar,  

kompyuterlarniturlirusumdagitarmoqlardan– 

mahalliy


 

tarmoqlardanglobalkoorporativ 

tarmoqlargacha,shujumladan,Internettarog„idan      erkin      foydalanishni   

boshqaradi. 

Operatsiontizimgamisollar-MS-DOS,Linux, 

UNIX,Windows,Solarisvaboshqalar. 

Keling ularning ayrimlariga qisqacha to‟xtalib o‟tsak: 

MS-

DOSoperatsion(amaliy)tizimi.Microsoftkorporatsiyasitomonidantaklifqilingan   

operatsion      tizim.      MS-DOS      ning  birinchi    rusumi    1981    yilda    paydo  

bo„lgan. 

Avvalambor,Microsoftkompaniyasitomonidan 

IBMuchunishlabchiqilganMS-DOS,IBM- 

uyg„unkompyuterlaruchunstandartoperatsion 

tizimdir. 

 

MS-DOS16-xonali 



operatsiontizimi bo„lib, uko„pfoydalanuvchili vako„pmasalali maromlarniqo„llab-

quvvatlay  olmaydi.Operatsion 

tizimning 

muhim 


xususiyatlaridan 

biri 


mutaxassis bo„lmagan foydalanuvchilarga amaliy  jarayonlarnibajarishning

 

qulay  shakllarinitaqdimqilsa,mutaxassislarga  dasturiyta‟minotni  ishlash 



uchun  yaxshiasos  taqdim  qiladi.  MS-DOS  kataloglar  shajarasini  tashkil  qiladi, 

taraqqiy  etgan  buyruqlar  tiliga  ega.  MS-DOS  amaliy  jarayonlar,  fayllar  va 

tashqiqurilmalarbilansamaraliishlayoladi. 


Linuxoperatsion(amaliy)tizimi.O„zagiUnixoperatsiontizimiasosidaishlang

an, 


tarmoqoperatsiontizimi.Linuxilkbor1991yiliLiniusTorvaldstomonidan

 

chiqarilgan. 



Linuxning 

muhim 


xususiyatlaridan 

biri 


– 

bepuldasturiyta‟minotFondidoirasida,GNU  oshkora  litsenziyasiga  ko„ra  bepul 



tarqatiladi. 

Asosan,Internetdavaintratarmoqlardaserverlar 

yaratishuchunqo„llanadi. 

UNIXoperatsion(amaliy)tizimi.Belllaboratoriyasitomonidanyaratilgantarm

oq operatsion tizimi.  Ilk bor UNIX operatsion tizimi Bell Laboratory tomonidan 

1969 

yili 


taklif 

qilingan, 

azaldan 

tarmoqlarda 

ishlatish 

uchunmo„ljallanganedi.HozirgikundaUNIX, 

Si 

 

 



tilida 

 

 



yozilgan   

ko„pfoydalanuvchili      vako„pmasalalioperatsiontizim.Tizimningbosh  tarkibiy 

qismi 

bo„lib 


mikroo„zak 

hisoblanadi. 

Uningichigatarmoqlararouzatishniboshqarish bayonnomasini/  bajaruvchi

 

modul 



joylashtirilgan. 

 

UNIX 



 

operatsion 

 

tizimi 


 

bir 


qanchaijobiyxislatlargaega,ulardanbirinchi navbatdaquyidagilarniko„rsatishzarur: 

-amaliydasturlarni 

birturdagi 

kompyuterdanboshqaturdagisigako„chiribo„tkazaolish; 

 

 



ma‟lumotlarni 

 

 



tarqoq 

 

 



ishlovini 

 

 



bajarish 

imkoniniberadigantarmoqxizmatlariningkeng yig„masi; 

-  bir   vaqtning   o„zida   turli   xildagi   fayl majmualariningmavjudbo„lishi; 

-  yuz  berayotganishlov  jarayonlarini 

foydalanuvchilartomonidanrejalashimkoni; 

-  RISC protsessorlaribilanyaxshi uyg„unlashuvi; 

 

xar 



 

xil 


 

ishlab 


chiqaruvchilar 

tomonidan 

 

taqdim 


qilinganmahsulotlarniosonishlatish; 

-rivojlanishvakengayishuchunochiqlik; 

UNIXsuperkompyuterlari,ishchi-stansiyalarva 

maxsusshaxsiykompyuterlardakengishlatiladi. 



UNIXWareoperatsion(amaliy)tizimi. UNIX 

operatsion

 

tiziminingNovell  korporatsiyasi      tomonidan      ishlabchiqilgan  rusumi. 



UNIXWare  tizimi  birinchi  navbatda  NetWaretarmoqlaridaishlatishuchun  

yaratilgan.Shu    bilan    birga,    bu    operatsiontizimining    muhitida    hududiy  

tarmoqlarning 

bayonnomalari 

 

 

ham 



 

bajariladi. 

 

 

UNIXWare 



oddiygrafikinterfeysgaega.Bu32-xonalitizim«ish    stoli»  deb  ataluvchi    muhitda  

ishlaydi. UNIXWare ko„pmasalali, ko„pfoydalanuvchili, ko„poqimlitizimdir. 



Solarisoperatsion(amaliy)tizimi.SUN 

Microsystems 

korporatsiyasi 

tomonidantaklif    qilingan    UNIX    operatsion    tizimining  rusumi.    Solaris  

simmetrik  multiprotsessorli ishlovbajaradi,  tasvirlarbilanishlash 

vositalariga   

ega,     ma‟lumotlar    xavfsizligini ta‟minlaydi.  Tizim  Internet tarmog„i,  elektron 

pochta, 


shujumladan, 

nutqiypochta,faksimil 

aloqabilano„zaroishlayoladi.Yuqoriunumva 

masshtablanuvchilikxususiyatlarigaega. 



Windowsoperatsion(amaliy)tizimi.Microsoft    korporatsiyasi    tomonidan  

shaxsiy 

kompyuterlar 

uchun 

 

taklifqilingan 



operatsion 

tizimlaroilasi.Windowstizimiko„pmasalaliva 

ko„poqimlibo„lib,qulaygrafikinterfeysbilan  tavsiflanadi,    virtual    xotiraning  

boshqaruvini  taqdim  qiladi  va  ko„pgina  tashqi  qurilmalarni  qo„llab-

quvvatlaydi.Windowsni  ishlatib, foydalanuvchi    birdaniga  bir  necha  amaliy 

jarayonlar  bilansamarali  ishlashimkoniyatiga egabo„ladi. 

Dunyoda 

90%


 

gayaqin kompyuterlarWindowsoperatsiontizimi boshqaruvidaishlaydi. 



Windows95  operatsion(amaliy)tizimi.Windows  95  aloqa  va  muloqot 

uchun  ishlab  chiqilgan  birinchi  operatsion  tizimdir.Ilk  bor1995yilning24 

avgustidachiqarilganMicrosoft  korporatsiyasining    operatsion    tizimi,    amaliy 

tizimi. 


Windows 

95 


o„zining 

imkoniyatlariga 

ko„rao„zidanavvalgiWindows3.1.operatsion  tizimi,  amaliytizimini  ancha  ortda 

qoldirgan. Foydalanuvchiningyangi  interfeysigaqo„shimcha ravishda, Windows 

95 o„zichiga ko„pgina 

muhimangitdankiritilgan 

funksiyalargaega.U,32-

xonaliqo„llanmalarni  quvvatlaydi,  bu  esa,  maxsus  shu  operatsion  tizim  uchun  

yaratilgan    qo„llanmalar    yanada  tezroq  ishlashini  anglatadi.  Shu  bilan  birga, 

Windows    95,    Windows    va    DOSning    eski  qo„llanmalarini  bajara  oladi. 

Windows  95da,DOSdagiasosiyxotira640Kvafaylnomining  uzunligi      8      belgi   

bo„lishi   kerakligi   kabi cheklovlarbekorqilingan. 



Windows98 

operatsion(amaliy)tizim.Azalda,bu 

operatsiontizimniMemphis,so„ngra Windows  97  deb  ataldi,  ammo  Microsoft 

kompaniyasi,operatsiontizimmuddatida,1997  yilda    tayyor      bo„lmaganligi   

sababli, 

 

 

uning 



nominio„zgartirishgamajburbo„lgan.Windows98ko„pginayangitexnologiyalarni 

quvvatlash  imkonini    beradi,shujumladan,  FAT32,AGP,  MMX,  USB,  DVD  va 

ACPItexnologiyalarniham.  Uning  engsezilarli  xossasi  bo„lib,  veb-  brauzer 

(Internet  Explorer)ni  operatsion  tizim  bilan    uyg„unlashtiruvchi,      «Faol      ish    

stoli» (ActiveDesktop)tushunchasibo„ladi. 

Windows2000operatsion(amaliy)tizimi.MicrosoftWindowsoperatsiontizi

mlari safidagi  mahsulot,  Windows  NT   operatsion tizimi,  amaliy  tizimining  

takomillashtirilgan  rusumi.    Windows    2000ni    ko„pincha    W2K 

shaklidabelgilanadi.Windows2000operatsion 

tizimi,amaliytiziminingto„rtrusumibor:  

 

Professional–stoldagivamobiltizimlaruchun 



operatsion 

 

 



tizim.   

Qo„llanmalarni   ishlatish, Internet bilan ulanish,  fayllar,  printerlar  va tarmoq 

resurslaridan erkin foydalanish uchun ishlatiladi. 

 

Server 



 

–  veb-server    sifatida      ham,    mahalliy 

tarmoqserverisifatidahamishlatiladi. 

 

Advanced    Server    –    biznes-qo„llanmalar    va  elektron    tijorat    uchun  



ishlatiladi.Windows2000Server standart 

rusumidan

 

yuqorimasshtablanuvchanlik 



 

 

va 



 

erkin 


 

foydalanish 

qulayligibilanajralibturadi. 

DatacenterServer–yuqoritezlikdaishlaydigan, katta hajmdagi  ma‟lumotlarga  



ishlov berishtalab  qilinadigan  kompyuter  tarmoqlarida 

foydalanishuchunyaratilgan. 



WindowsCE  operatsion(amaliy)tizimi.Microsoft  Windows  operatsion 

tizimi, amaliy tizimining mobil PDA(personaldigitalassistants)ga 

 

o„xshash  



kompyuterlar 

 

uchun, 



qisqartirilganrusumi,WindowsCEninggrafik 

interfeysiWindows95gao„xshash. 



WindowsNT  operatsion(amaliy)tizimi.Windows    New  Technology 

(Windows  ningyangi texnologiyasi) 32-bitli operatsion tizim bo„lib,  Microsoft   

korporatsiyasi        tomonidan  Windows95vaMS-DOSlarningo„rnigataklif 

qilingan.WindowsNTningauditoriyasi,kuchli 

operatsiontizimgatalabibo„lgan, 

foydalanuvchilarning 

 

eng 


 

qiziquvchan 

 

10% 


qismidir.  

WindowsNTningasosiyustunliklari quyidagilardir: 

-funksionaluyg„unlik; 

-mobillik; 

-masshtablanuvchanlik; 

-tizimningboshqarilishi; 

-ochiqinterfeys; 

- sanoatstandartlariniquvvatlash. 

Windows      NT    ning    ikki    rusumi    mavjud:  Windows      NT      Server,   

tarmoqlarda      serversifatida      ishlash      uchun      va      Windows      NT 

Workstationalohidayokimijozishstansiyalari uchun ishlangan. 

WindowsXPoperatsion(amaliy)tizimi.Microsoftkorporatsiyasitomonidan2

001yildataqdim  qilingan  operatsion  tizim.  Microsoft,  Windows  XPni  Windows 

95  chiqarilgandan  buyonengmuhimdasturiymahsulotdebatadi.  Windows    XP, 

Windows    2000ning    o„zagida  qurilganbo„lib,yangitashqiifodagavagrafik 

interfeysga  ega.  Windowsningavvalgi 

rusumlariganisbatano„zaroyuqoribarqarorlikvaishonchliliknimujassamlashtirgan.

Windows XPning   ikki   rusumi   mavjud:   Home   va Professional. Microsoft 

har  ikkala  rusumning  mobilligigakattae‟tiborqaratdi,shujumladan,  qo„shdi.  

Simsiz 

 

tarmoqlarga 



 

ulanish 


 

uchun 


“plug-and-

play”vositasiniham,WindowsXpda«XP»«eXPerience»nianglatadi. 

 

 

 



 

FOYDALANILGAN SAYTLAR  

1.  Google.com 

2.  Yandex.ru 

3.  Ziyonet.uz 

4.  Arxiv.uz 

5.  Wikipedia.org 



 

Download 202.61 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling