Mehnatni muhofaza qilish sohasida nazorat tashkilotlari

MEHNATNI MUHOFAZA QILISH SOHASIDA NAZORAT TASHKILOTLARI
Mexnatni muhofaza qilishning davlat nazorati tashkilotlari Mexnatni muhofaza qilish koida va normalarini, mehnat qilish konuniyatlarining bajarilishini teksh irish va ta’minlash uchun umumiy hamda maxsus nazorat tashkilotlari tuzilgan. Xamma vazirliklar, boshkarmalar va sanoat korxonalarida me\nat konuniyatlarining anik bajarilishini oliy tashkilot — Uzbekiston Prokuraturasi kuzatib boradi. Prokuratura tashkilotlari konunlarning buzilmasligini reja asosida, mex.natkashlarning arzi yoki korxona va ayrim shaxslarning ma’lumotlari asosida mehnatni muxrfaza qilish talablarining kanday bajarilayotganligini tekshirish yuli bilan amalga oshiradi. 22 Prokuratura umumiy nazorat tartibida tekshirish natijalaridan sanoat korxonalari raxbar hodimlarini xabardor k^iladi, raxbar hodimlarga ma’muriy jazo kurilishini talab k,ilib, yukrri raxbar hodimlarga murojaat keladi. Agar jinoyat sodir bulganligi anikdansa (xavfsizlik texnikasi kridasi buzilgan bulsa), raxbar hodimlarni jinoiy javobgarlikka tortadi. Ulim bilan tugagan, ogir va ko’pchilik baxtsiz hodisaga uchragan xolatlarni batafsil tekshiradi. Uzbekiston Respublikasi Mexnat krnunlari kodeksining 286-moddasiga asosan maxsus nazoratni uz faoliyati jixatida shu korxonalarga va vazirlikka buysunmaydigan maxsus davlat organlari va inspeksiyalari olib boradi. M ye\natni muhofaza k^ilishning maxsus davlat nazorat organlariga kuyidagilar kiradi: 1. Kasaba uyushmasi markaziy kumitasi texnik inspektori-inspeksiyasi. 2. Sanoatda xavfsiz ish olib borish va t o f ishlari xavfsizligi texnik davlat nazorati. 3. Davlat sanitar nazorati. 4. Davlat energetika nazorati. 5. Davlat yongin xavfsizligi nazorati. 6. Tabiatni muhofaza qilish davlat nazorati. 7. Suv va suv manbalarining tozaligini \imoyalash davlat nazorati. 8. Jamoat nazorati. Kasaba uyushmasi texnik inspektori. Xar bir sanoat korxonasiga tarmok, buyicha ishchi va xizmatchilar kasaba uyushmasi markaziy kumitasi texnik inspektori biriktirib kuyilgan. U korxonada mehnatni muhofaza qilish masalalarini kuzatib turuvchi davlat nazoratchisi hisoblanadi. Uning asosiy vazifalari qatoriga baxtsiz hodisalarni tekshirish, hisobga olishni korxona ma’muriyati tomonidan turri olib borilayotganligini kuzatib borish, ulim bilan tugagan hamda ogir va ko’pchilik baxtsiz hodisaga uchragan xollarda tekshirishda katnashish, tekshirish materiallari va aybdor bulganlar xakidagi ma’lumotlarni, aybdorlarni jinoiy javobgarlikka tortish materiallarini tekshirish organlariga junatishdan iborat. Kasaba uyushmasi texnik inspektori yangi uskunalarni, kurilmalarni ishga kabul qilish, foydalanishga top23 shirish davlat komissiyasi tarkibida katnashadi. Mexnatni muhofaza qilish buyicha nomenklatura chora-tadbirlarining amalga oshirilishini kuzatib boradi. Vazirlar M axkamasining sanoatda xavfsiz ish olib borish nazorati va t o f ishlari nazorati davlat kumitasi t o f sanoati, t o f ruda sanoati, neft kazib chikarish, metallurgiya, geologiya kidiruv nazoratidan tashkari 70KG1a (0,7 atm) dan ortik bosimda ishlaydigan bug kozonlari va idishlari, 115 °S dan ortik xaroratga ega bulgan suv isitish kozonlari, 6 y F va issik suv kuvurlari, yuk kutarish kranlari, liftlar, eskalatorlar, osma passajir yullari ishlarini nazorat kiladi. Ular kozon va yuk kutarish kurilmalari kurish uchun sanoat korxonalariga ruxsatnoma beradi, inshootlarni hisobga oladi, foydalanish ga ruxsat beradi. Texnika talablari jixatidan ishga yarokli ekanligini tasdiklaydi. Bu nazorat tashkilotlari inspektorlari kapital kurilish inshootlarini va yangi uskunalarni kabul qilish va foydalanish uchun top shiri iщa davlat komissiyasi tarkibida nazorat olib borilayotgan korxonada yuz bergan;, ulim bilan tugagan, ogir, ko’pchilik bilan yuz bergan baxtsiz xddisalarni tekshirishda katnashadi. Davlat sanitariya nazorati soglikii sak/tsh vazirligi bilan boglik bulgan «sanitariya-gepidemiologiya xizmatla ~ ri» orkali amalga oshiriladi. Sanitariya nazoratining asosiy vazifasi tashki muxitni (suv >;avzalari. tu pro k, atmosfera) sanoat chikindilari bilan ifloslaыmasliginpng oldini olishdan iborat. Shuningdek, korxonalarning sanitariya-gigiyenik xolatini yaxishlash va kasb kasalliklarining kelib chikmasligi chora-tadbirlarini amalga oshiradi. Sanitariya-epidemiologiya xizmati (SEX) hodi ml ar i yangi kurilgan inshoot, korxonalarni kabul qilishda katnashadi, sanoat korxonalarida kasb kasalliklari va zaxarlanish xolatlarini tekshiradi va ma’muriyat bilan birga ularni yukotish, oldini olish tadbirlarini ish ­ lab chikadi va amalga oshiradi. Davlat energetika nazorati Energetika va elektrlashtirish vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. Ularning asosiy vazifasi elektr va issiklik uskunalaridan tugri foydalanishni kuzatish va ularning xavfsiz ishlatilishini ta’minlash borasida ishlab chikilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishini kuzatib borishdan iborat. 24 Nazorat vazifalarini amalga osh irish , yul kuyilgan kamchiliklarni tuzatish va aybdorlarga jazo choralarini belgilash maksadida nazorat tashkilotlari katta xukukdarga ega. Yonginga karshi kurash davlat nazorati respublika Ichki ishlar vazirligining yongindan muhofaza qilish bosh botsщarmasi zimmasiga yuklatilgan. Sh uningdek, maxalliy organlar, mehnatkashlar deputatlari kengashi, ularning ijroiya kumitalari tomonidan xam yongin nazorati amalga oshiriladi. Yongindan muhofaza bulimlari, maxalliy boshkarish organlari, ut uchirish bulimlari sanoat korxonalarida nazorat qilish maksadida kuyidagi vazifalarni bajaradilar. Masalan, yonginga karshi chora-tadbirlarning korxona bulimlarida bajarilishi, mavjud bulgan yongin xavfsizligiga oid tartib-koidalarga amal kilinishini, yonginga karshi xizmatning jangovar xolatini, ut uchirish vositalarining tayyorligi va kobiliyatini tekshirish va boshkalar. Jamoat nazorati kasaba uyushmasi federatsiyasi tomonidan amalga oshiriladigan nazorat turiga kiradi va birmuncha keng ma’noga ega, ya’ni korxona maxalliy kasaba uyushmasi kumitasi orkali nazorat ishlarini amalga oshiradi. Mexnatni muhofaza qilish komissiyalari va jamoat inspektorlarining tarkibi kasaba uyushmasi federatsiyasi tomonidan tasdikdangan karorlar bilan belgilangan. Mexnatni muhofaza qilish nazorati mehnat konuniyatlari, xavfsizlik texnikasi va sanoat sanitariyasi norma va koidalarining bajarilishini kuzatib boradi, sanoat korxonalarida baxtsiz hodisalarning kelib chikishini, kasb kasalliklarini kamaytirishni ta’minlovchi chora-tadbirlarni amalga oshirilayotganini nazorat kiladi. Jumladan, ishlab chikarish jixozlari va kurilmalarining sozlanganligini, ishchilarning maxsus kiyim va shaxsiy muhofaza vositalari bilan ta’minlanganligini, maxsus ovkatlarni uz vaktida berib borilishini, sut bilan ta’minlashni, ish kunining davom etish soatlarini, dam olish kunlari va ta’tilning uz vaktida berilishini, tanaffuslar, ayollar va usmirlar mehnatidan tugri foydalanishni va bosh kalarni tekshirishda faol katnashadi. Jamoat nazorati olib borayotgan shaxslarga va tashkilotlarga rejalangan barcha ishlarni amalga oshirishla25 rida korxona ma’muriyati yordam berishi kerak. Ma’muriyatni kasaba uyushma tashkilotlari bilan birgalikda olib borayotgan nazorat usullaridan biri uch boskichli nazoratdir.
Mehnatni muhofaza qilish bo’yicha maxsus davlat nazorati tashkilotlariga quyidagilar kiradi: