Menejment va marketing
-rasm. Mamlakatimiz tijorat banklarining joriy likvidlilik koeffitsienti
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
tijorat banklari likvidligini boshqarishda innovatsion strategiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2-jadval. O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarining joriy likvidlik koeffitsienti to’g’risida solishtirma ma’lumot. 12
|
6-rasm. Mamlakatimiz tijorat banklarining joriy likvidlilik koeffitsienti ko’rsatkichlari 11 , foizda (01.01.2014 y holatiga)
Respublikamizdagi barcha tijorat banklari joriy likvidlilik bo’yicha o’rnatilgan me’yorga javob beradi. Ayniqsa, ATB Uzsanoatqurilishbanki, ATB Asia Alliance bank, Eron Soderat banklarning joriy likvidlik darajasi 100 foizdan yuqori. Asosan yirik va chet el kapitali ishtirokidagi tijorat banklarida mazkur ko’rsatkich juda yuqori bo’lsa, kichik va o’rta banklarda biroz pastroq ko’rsatkichga ega.
11 Рейтинговое агентcво «Аҳбор-Рейтинг»/ Аналитический обзор банковского сектора: №34, феврал 2014г. 26 с
34 2-jadval. O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarining joriy likvidlik koeffitsienti to’g’risida solishtirma ma’lumot. 12 № Bank nomi 01.01.2013 yil holatiga 01.01.2014 yil holatiga o’tgan yilning shu davriga nisbatan (+;-) %
Eron "Soderot" Banki 135,5%
170,0% 34,5%
125,5% 2 "O’zsanoat qurilish banki" 81,2%
102,1% 20,9%
125,7% 3 "Asia Alliance bank" 105,4% 102,0%
-3,4% 96,8%
4 "O’T-Bank" 114,0% 97,0%
-17,0% 85,1%
5 “KDB Bank O’zbekiston” 98,8%
92,6% -6,2%
93,7% 6 TIF Milliy banki 80,0% 84,7%
4,7% 105,9%
7 "Davr-Bank" 96,0% 83,3%
-12,7% 86,8%
8 "Hamkorbank" 90,6% 82,8%
-7,8% 91,4%
9 "Ipak Yo’li" 82,7% 82,0%
-0,7% 99,2%
10 "Ipoteka-bank" 77,9%
76,0% -1,9%
97,6% 11 "Orient finans" 98,4% 70,5%
-27,9% 71,6%
12 "Turkiston" 82,0%
69,5% -12,5%
84,8% 13 "Qishloq qurilish bank" 73,9% 60,7%
-13,2% 82,1%
14 "Invest Finance Bank" 73,6%
60,7% -12,9%
82,5% 15 "Asakabank" 72,8% 57,4%
-15,4% 78,8%
16 Xalq banki 67,8%
57,0% -10,8%
84,1% 17
"Kapital bank" 48,9% 56,1%
7,2% 114,7%
18 "Hi-Tech BANK" 57,4%
55,1% -2,3%
96,0% 19 "Mikrokreditbank” 67,1% 54,9%
-12,2% 81,8%
20 "Trastbank" 70,7%
54,7% -16,0%
77,4% 21 "Universal Bank" 51,5% 50,5%
-1,0% 98,1%
22 "Aloqabank" 52,9%
48,8% -4,1%
92,2% 23 “Amirbank” 49,9% 44,5%
-5,4% 89,2%
24 "Agrobank" 34,1%
42,7% 8,6%
125,2% 25 "Turon bank" 60,5% 42,0%
-18,5% 69,4%
26 "Ravnaq-Bank" 85,9%
41,9% -44,0%
48,8% 27 “Savdogar” 39,0% 40,7%
1,7% 104,4%
O’rtacha % 75,9% 69,6%
-6,2% 91,8%
Tijorat banklarida joriy likvidlik koeffitsientini tahlil qiladigan bo’lsak, aksariyat hollarda o’tgan yilga nisbatan pasayishni kuzatishimiz mumkin. Ushbu holatni tijorat banklarining xalqaro talablarga moslashayotganligi va muddatli depozitlar hajmining oshayotganligi bilan izohlash mumkin.
12 O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumotlari (www.cbu.uz)
35 2014 yilda bank tizimi barqarorligini ta’minlash maqsadida bank nazoratini xalqaro andozalarga muvofiq holda takomillashtirish ishlari davom ettirildi. Bank nazorati sohasidagi islohotlar banklarning kreditorlari, omonatchilari va mijozlari manfaatlarining himoyalanish darajasini yanada oshirish, banklarning o’rnatilgan iqtisodiy normativlar va qonunchilik talablariga to’liq rioya qilishlariga erishish tadbirlari orqali amalga oshirildi. Xususan, tijorat banklarining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish mexanizmlarini yanada takomillashtirish maqsadida: – «Tijorat banklarining moliyaviy holati va barqarorligini baholash hamda ularning natijalarini ko’rib chiqish Tartibi» va «Aktivlar sifatini tasniflash, tijorat banklari tomonidan ular bo’yicha ehtimoliy yo’qotishlarni qoplash uchun zaxiralarni shakllantirish va undan foydalanish Tartibi»ga asosan, tijorat banklarining kapital etarliligi, likvidliligi, aktivlar sifati va diversifikatsiyasi hamda bank Boshqaruvi organlarining faoliyati samaradorligi; – bank operatsiyalarini amalga oshirishda operatsion va
bozor tavakkalchiliklarini baholash bo’yicha «Tijorat banklarining bank tavakkalchiliklarini boshqarishiga nisbatan qo’yiladigan talablar to’g’risida»gi Nizomga muvofiq, har bir bankda bevosita bank Kengashiga bo’ysunuvchi Tavakkalchiliklarni nazorat qilish qo’mitalarining faoliyati doimiy ravishda monitoring qilib borildi. O’z navbatida, «O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida»gi Qonunning 53-moddasiga asosan banklar va ularning filiallari tomonidan iqtisodiy normativlarni belgilovchi qonun hujjatlari talablari buzilgan taqdirda ularga nisbatan Markaziy bank tomonidan tegishli choralar va sanktsiyalar qo’llanilib, yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklar bartaraf etildi. 2014 yilda tijorat banklari faoliyatini baholash tizimini xalqaro reyting kompaniyalarining mezon va andozalari asosida amalga oshirish, bank nazorati bo’yicha xalqaro Bazel qo’mitasining yangi tavsiyalarini amaliyotda qo’llash, tijorat banklarining buxgalteriya va moliyaviy hisobotlarini xalqaro
36 talablarga muvofiqlashtirish borasida Jahon banki va Xalqaro valyuta fondi bilan hamkorlik ishlari davom ettirildi. Jumladan, mamlakatimiz bank nazorati tizimini xalqaro standartlarga mos ravishda takomillashtirish va xalqaro Bazel qo’mitasining yangi tavsiyalarini joriy qilish bo’yicha Jahon bankining texnik yordam dasturi doirasida 2014 yilning 6 – 10 yanvar va 29 aprel – 10 may kunlari davomida respublikamizga tashrif buyurgan missiyasi bilan birga tijorat banklarida korporativ boshqaruv sifati va samaradorligini oshirish, operatsion va foiz xatari ustidan nazoratni kuchaytirish, jamlanma nazoratni, moliyaviy hisobotlarni va banklarni reytinglash amaliyotini yanada takomillashtirish masalalari har tomonlama ko’rib chiqildi. O’zaro hamkorlik aloqalarining davomi sifatida Xalqaro valyuta fondi ekspertlari tomonidan 2014 yilning 2 - 12 sentyabr kunlari respublikamizga navbatdagi tashrif chog’ida tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini baholashning nazorat tizimini va huquqiy asoslarini yanada takomillashtirish yuzasidan bildirilgan tavsiyalar asosida Markaziy bankning «Tijorat banklarining kapital etarliligi bo’yicha talablar to’g’risida»gi va «Tijorat bankining likvidligini boshqarish bo’yicha talablar to’g’risida»gi Nizomlariga tegishli o’zgartirish va qo’shimchalar kiritildi. 2015 yilning 1 yanvar holatiga ko’ra, respublikamizda faoliyat yuritayotgan barcha tijorat banklari (26 ta) «Fitch Reytings», «Mudis» va «Standart end Purs» kabi nufuzli xalqaro reyting agentliklarining «barqaror» reyting baholariga ega. Respublikamizning etakchi banklari – Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, «Asaka» bank, «Ipoteka-bank», «O’zsanoatqurilishbank», «Agrobank», «Hamkorbank» va «Ipak yo’li» banki bir yo’la ikkita etakchi xalqaro reyting agentliklarining «barqaror» reyting baholarini olishgan. Shuni alohida ta’kidlash joizki, 2014 yilning 15 aprel kuni «Mudis» xalqaro reyting agentligi «O’zbekiston bank tizimining rivojlanish istiqboli» mavzusidagi navbatdagi hisobotini e’lon qilib, O’zbekiston bank tiziminining rivojlanish istiqbolini ketma-ket beshinchi yil «barqaror» darajada tasdiqladi.
37 Shuningdek, 2014 yil dekabr oyida «Standart end Purs» va «Fitch reytings» reyting agentliklari O’zbekiston bank tizimi rivojlanish istiqbollarini yana bir bor «barqaror» baholadi. Bu esa o’z navbatida, mahalliy va xorijlik sarmoyadorlarning respublikamiz bank tizimiga bo’lgan ishonchini yanada mustahkamlab, banklarning xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorligini yanada kengaytirish hamda ularning kredit liniyalarini jalb etish imkoniyatlarini oshirishga xizmat qilmoqda. 2015 yilda bank tizimini isloh qilish va yanada rivojlantirishda asosiy e’tibor O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26 noyabrdagi PQ-1438-sonli Qarori bilan tasdiqlangan «2011 - 2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning ustuvor yo’nalishlari bo’yicha kompleks chora- tadbirlar» dasturida hamda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining bank tizimiga oid boshqa qarorlarida belgilab berilgan vazifalarning sifatli bajarilishini ta’minlashga qaratiladi. Shuningdek, 2015 yil uchun bank tizimini isloh qilish va rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlarini ishlab chiqishda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining 2014 yil 28 avgustdagi «O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi raisining O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2013 yildagi faoliyati to’g’risidagi hisoboti haqida»gi SQ-440–II-sonli Qarorida bank tizimi oldiga qo’yilgan ustuvor vazifa va topshiriqlarning ijrosi inobatga olingan. Xususan, ushbu vazifalar doirasida 2015 yilda respublika bank tizimining barqarorligini yanada oshirish, bank nazorati tizimini Bazel qo’mitasining yangi tavsiyalari asosida takomillashtirish, tijorat banklarining resurs bazasini yanada mustahkamlash, ularning investitsion faolligini kuchaytirish hamda yangi ishlab chiqarish korxonalarini barpo etish, mavjud korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash bo’yicha investitsion loyihalarni moliyalashtirishda banklarning ishtirokini yanada kengaytirish kabi muhim chora-tadbirlarni davom ettirish rejalashtirilmoqda.
38 Bunda bank tizimini yanada rivojlantirish borasidagi tadbirlar quyidagi asosiy yo’nalishlar bo’yicha amalga oshiriladi: Tijorat banklari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish tizimini xalqaro andoza va me’yorlar, shu jumladan, bank nazorati bo’yicha Bazel qo’mitasining yangi tavsiyalari asosida takomillashtirish bo’yicha ishlarni davom ettirish. 2015 yilda bank nazorati bo’yicha Bazel qo’mitasining bank likvidligi borasidagi yangi tavsiyalariga («Bazel-III» talablariga) muvofiq, respublika bank tizimi likvidligini yanada mustahkamlash maqsadida 2015 yilning 1 yanvaridan boshlab likvidlikni ta’minlash borasidagi mavjud talablarni bajarish muddati 30 kundan ortiq bo’lgan majburiyatlar bo’yicha qo’shimcha me’yorlarni joriy qilish hisobiga yanada kuchaytirilib boriladi.
Mamlakatimizda olib borilayotgan moliya-bank tizimidagi islohotlar natijasida bugun yurtimizda faoliyat ko’rsatayotgan bank muassasalari katta- kichik sanoat korxonalari, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari, dehqon hamda fermer xo’jaliklarining ishonchli hamkoriga aylandi. Negaki, yalpi ichki mahsulot hajmi, aholi real ish haqi va daromadlarining o’sishida, yurtimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning jahon bozorida o’z haridoriga ega bo’lishida, ijtimoiy ob’ektlar hamda turar-joy binolari barpo etishdek keng ko’lamli bunyodkorlik ishlarida qo’lga kiritilayotgan ulkan yutuqlarda aynan bank muassasalarining moliyaviy ko’magi muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ayni paytda barqaror va ishonchli faoliyat yuritib kelayotgan “Agrobank” aktsiyadorlik tijorat banki ham iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlarni yanada chuqurlashtirish, uning etakchi tarmoqlarini jadal modernizatsiya qilish hamda texnik va texnologik jihatdan yangilash, qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish hamda aholining ish bilan bandligini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarda faol ishtirok etib kelayapti.
39 ATB Agrobank o’z infratuzilmasi bilan mamlakatimizning barcha hududlarini qamrab olgan bo’lib, mijozlarga o’zining 183 ta filiali, 301 ta minibanki, 251 ta maxsus kassalari, 188 ta xalqaro pul o’tkazmalari shahobchalari orqali xizmat ko’rsatib kelmoqda. Boshqacha aytganda, bugungi kunda Agrobank tomonidan 300 mingga yaqin yuridik hamda 3 millionga yaqin jismoniy shaxslarga zamonaviy bank xizmatlari ko’rsatilayapti. Respublikamiz bank sektorida Agrobank kapitali hajmi va filiallar tarmog’i soni bo’yicha ikkita hamda aktivlar miqdori bo’yicha uchta eng yirik banklar qatoriga kiradi. SHuni mamnuniyat bilan aytish joizki, bank faoliyati jahonning nufuzli xalqaro reyting agentliklari hisoblanmish “Mudis” hamda “Fitch Reytings” kompaniyalari tomonidan “barqaror” deb baholandi. Shuningdek, milliy reyting agentligi hisoblanmish “Axbor-Reyting” tomonidan Agrobankning faoliyati natijalari milliy ko’rsatkichlar bo’yicha eng yuqori “uzA+” “Barqaror” prognozi bilan baholandi. Hisobot yilida bankning iqtisodiy ko’rsatkichlarini oshirishga qaratilgan sa’y- harakatlari natijasida uning
moliyaviy barqarorligini baholovchi ko’rsatkichlardan biri bo’lgan aktivlari 2014 yil 31 dekabr holatiga 2 trln. 688 mlrd. so’mni, shundan daromad keltiradigan aktivlar miqdori 70 foizini tashkil etdi. Bankning jamlama kapitali 329 mlrd. so’mni tashkil etdi. O’tgan hisobot yilida bank tomonidan agrar kompleksni moliyaviy qo’llab- quvvatlash, sanoatda ishlab chiqarishni ko’paytirish, qishloq xo’jalik mahsulotlarini etishtirish va qayta
ishlash, fermer
xo’jaliklarini moliyalashtirishga asosiy e’tibor qaratilib, ushbu yo’nalishlarga 1 trln. 987 mlrd. so’mdan ortiq kreditlar ajratilib, pirovardida 41 mingdan ortiq yangi ish o’rinlari tashkil etildi. Shuningdek qishloq joylarda ishlab chiqarishni kengaytirish va infratuzilmani rivojlantirishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirish uchun kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga 451,6 mlrd. so’mlik kreditlar ajratildi. Yuqorida qayd etib o’tilgan yutuqlar zamirida aktsiyadorlarimiz, mijozlarimiz hamda bank o’rtasidagi o’zaro ishonchga asoslangan haqiqiy hamkorlik yotadi
40 desak aslo mubolag’a bo’lmaydi. Bank faoliyatining umumiy ko’rsatkichlarini quyida keltiriladigan jadvallar asosida tahlil qilib chiqamiz. 3-jadval Tijorat banki resurslari va uning tarkibi. 13
# № Moddalar 2013 yil 2014 yil O’zgarishi(+; -)
mln.so’m % mln.so’m % mln.so’m % 1
Majburiyatlar 1706134,08 86,9 2359307,05 87,7 653172,97
38,2
(bankning jalb qilingan resurslari ) 2 2. Bank kapitali 256729,05 13,1 329335,39 12,3 72606,34 28,2 3
Jami resurslari 1962863,14 100 2688642,45 100 725779,31 37
ATB Agrobankning 2013-yil 31 dekabr holatidagi ma’lumotlar bilan o’tgan yil ma’lumotlari solishtirilib tahlil qilinganda quyidagi xulosaga kelindi: Bankning jami resurslari 2688642.45 mln. so’mni tashkil etib o’tgan yildan 725779.31 mln. so’mga ya’ni 37 %ga oshganini ko’rsatadi. Tarkibi bo’yicha tahlilida buning 87.7 % ga 2359307.05 mln. so’m bankning majburiyatlari qolgan 12.3 % 329335.39 mln. so’mni bank kapitali tashkil etgan. Majburiyatlar o’tgan yildan 653172.97 mln. so’mga 38.2 % ga oshgan, kapitali esa 72606.34 mln.ga so’mga 28.2 oshgani bankning jami resurs bazasini oshishini ta’minlagan. Quyidagi jadval ma’lumotlarida ATB Agrobankning o’z kapitali tarkibi o’rganib chiqilib, bunda ustav fo’ndi, umumiy zahiralar taqsimlanmagan foyda va boshqa moddalar tahlili 2013-2014 yilga nisbatan qiyosiy tarzda ko’rib chiqilib o’zgarish xolatlari aks ettirilganligini ko’rishimiz mumkun.
13 ATB “Agrobank”yillik hisobot ma’lumotlari 2013-2014 y.
41 4-jadval Tijorat banki o’z kapitali tarkibi. 14 № Moddalar 2013 yil 2014 yil O’zgarishi(+;-) mln.so’m % mln.so’m % mln.so’m % 1
Ustav fondi 166687,44 64,9 219916,95 66,7 53229,51 31,9 2
Umumiy zahira 52345,91 20,4 66855,08 20,3 14509,17 27,7 3
foyda 37040,94 14,4 32904,93 9,9 -4136,01 -11,1 4
654,76 0,3
9658,43 2,9
9003,67 13,7
5 Jami o’z mablag’lari 256729,05 100 329335,39 100 72606,34 28,3
so’mni tashkil etib o’tgan yildan 72606.34 mln.ga ya’ni qariyb 28 % ga oshganini ko’rish mumkin. Bunga ustav fondining 53229.51 mln.ga 32 % ga, umuniy zaxiraning 14509.17 mln.ga 27.7 % ga va boshqa mablag’larning 9003.67 mln.ga 13.7 % ga oshishi ta’sir etgan. Tarkib jihatdan qaraydigan bo’lsak, asosiy o’rinni qariyb 77 % ni 219916.95 mln. so’mni ustav fondi, umumiy zaxira 20.3 % 66855.07 mln. so’mni, taqsimlanmagan foyda 10 % 32904.93 mln. so’mni va boshqa mablag’larning 3 % ni 9658.43 mln. so’mni tashkil etganini ko’rish mumkin. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan Vazirlar Mahkamasining 2014 yil 17 yanvarda o’tkazilgan yig’ilishida belgilab berilgan 2014 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari doirasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida respublikamizda makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiyotning yuqori sur’atlarda o’sishi ta’minlandi.
14 ATB “Agrobank” yillik hisobot ma’lumotlari 2013-2014 y.
42 2014 yil yakuni bo’yicha O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot (YaIM) ishlab chiqarish hajmining 2013 yilga nisbatan real o’sishi 8,1 foizni va uning nominal hajmi 144,9 trln. so’mni tashkil etdi. Mamlakat iqtisodiyotining yuqori sur’atlarda o’sishi barcha mavjud imkoniyatlarning safarbar qilinayotganligi hamda o’zini oqlagan islohotlar strategiyasining izchil davom ettirilayotganligi hisobiga ta’minlanmoqda. Xususan: - xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, biznes yuritish, mahalliy va xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish uchun zarur sharoit va qulay muhit yaratish borasida aniq chora-tadbirlarning amalga oshirilishi; - sanoatni rivojlantirish va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, yuqori texnologiyali va zamonaviy ishlab chiqarish ob’ektlarini ishga tushirish, ushbu sohada keng qamrovli investitsion dasturlarning izchillik bilan amalga oshirilishi; - iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmini tubdan oshirish, bunda sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish ko’lamining yanada kengaytirilishi; kapitallashuvi, likvidligi va resurs
bazasini yanada
mustahkamlash hamda ularning investitsion faolligini yanada oshirishga qaratilgan izchil va aniq maqsadli chora-tadbirlarning amalga oshirilishi; - ijtimoiy sohani rivojlantirish, aholi bandligi va real daromadlarining oshishini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishi iqtisodiyotning yuqori sur’atlarda o’sishiga zamin yaratmoqda. 2014 yilda mamlakat iqtisodiyotining barcha tarmoqlarida mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish hajmlarining yuqori sur’atlarda o’sishi kuzatildi. Xususan, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish umumiy hajmi 2013 yilga nisbatan 8,3 foizga, shu jumladan, iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmi 9,4
foizga oshdi.
Bunday yuqori
o’sish sur’atlarini ta’minlashda mamlakatimizda qabul qilingan 2011-2015 yillarda sanoatni ustuvor darajada rivojlantirish dasturi va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va
43 texnologik yangilashga doir tarmoq dasturlari doirasida amalga oshirilgan chora- tadbirlar muhim ahamiyat kasb etdi. Sanoatda yuqori o’sish sur’atlari zamonaviy va ilg’or texnologiyalarga asoslangan mashinasozlik va metallni qayta ishlash (o’sish sur’ati 13,5 foiz), engil sanoat (16,1 foiz) hamda qurilish materiallari (10,7 foiz) sanoati tarmoqlarida kuzatildi. Qishloq xo’jaligi sohasini intensiv asosda rivojlantirish, erlarning meliorativ holatini tubdan yaxshilash, selektsiya ishlarini chuqurlashtirish, mazkur tarmoqda ishlab chiqarishni texnik va texnologik yangilash hamda zamonaviy agrotexnologiyalarni joriy etish bo’yicha chora-tadbirlarning izchillik bilan davom ettirilishi natijasida 2014 yilda qishloq xo’jaligida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2013 yilga nisbatan 6,9 foizga oshdi. Shu jumladan, dehqonchilik mahsulotlarini etishtirish hajmi 6,9 foizga, chorvachilik mahsulotlarini etishtirish hajmi esa 7,0 foizga oshdi. 2014 yilda bozor xizmatlari ko’rsatish hajmi 2013 yilga nisbatan 15,7 foizga o’sib, uning YaIM tarkibidagi ulushi 54 foizni tashkil etdi. Xizmat ko’rsatish sohasida yuqori o’sish sur’atlari moliyaviy xizmatlar (33,9 foiz), aloqa va axborotlashtirish (24,5 foiz), kompyuter dasturlash (21,6 foiz), maishiy xizmatlar (20,7 foiz), qurilish (18,3 foiz) hamda savdo va umumiy ovqatlanish (17,5 foiz) sohalarida kuzatildi. Davlat investitsiya dasturini amalga oshirish, mahalliy va xorijiy investorlar uchun zarur sharoit va qulay muhit yaratish borasida amalga oshirilgan chora- tadbirlar natijasida 2014 yilda mamlakatimiz iqtisodiyotiga jalb qilingan investitsiyalarning umumiy hajmi 2013 yilga nisbatan 10,9 foizga o’sib, AQSH dollari hisobida 14,6 mlrd. dollarni tashkil etdi. Bunda, asosiy kapitalga yo’naltirilgan investitsiyalarning aksariyat qismi, ya’ni qariyb 80 foizi korxonalar, aholi, to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar va kreditlar hisobidan moliyalashtirildi. Xususan, jami kapital qo’yilmalarning 21,2 foizdan ortig’ini yoki 3 mlrd. dollardan ziyodini horijiy investitsiyalar va kreditlar tashkil etdi.
44 Umumiy investitsiyalarning 73 foizdan ortig’i ishlab chiqarish sohasiga va qariyb 40 foizi mashina va uskunalar harid qilishga yo’naltirildi. Mamlakatimizda ichki bozorni sifatli tovarlar bilan ta’minlash, eksport tarkibida yuqori qo’shimcha qiymatga ega mahsulotlar ulushini ko’paytirish va yangi ish o’rinlarini yaratish borasida amalga oshirilayotgan tizimli chora- tadbirlar doirasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasini har tomonlama qo’llab-quvvatlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasining mamlakatimiz iqtisodiyotida tutgan o’rni va ahamiyati tobora ortib bormoqda. Agrar sohani moliyaviy qo’llab-quvvatlashda ATB Agrobank hukumatimiz tomonidan so’nggi yillar davomida Respublikamizning agrar sektorini yanada barqaror rivojlantirishga juda katta e’tibor bilan yondashilmoqda, buning natijasida mazkur sohada ulkan yutuqlarga erishilmoqda. Qishloq xo’jalik va sanoat korxonalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, qishloq xo’jalik mahsuloti ishlab chiqaruvchilari tarkibida qayta ishlovchi zamonaviy korxonalarni barpo etish, yuqori sifatli, raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish maqsadida zamonaviy texnologiyalar hamda uskunalarni tatbiq qilish, ichki bozorni mahalliy oziq-ovqat tovarlari bilan to’ldirishga yo’naltirilgan loyihalarni ishga tushirish maqsadida moliya muassasalari tomonidan kredit mablag’lari ajratish orqali qo’llab- quvvatlab kelinmoqda. O’tgan hisobot yilida ATB Agrobank tomonidan aynan ana shu maqsadlar uchun jami 1 trln. 987 mlrd. so’mdan ortiq kreditlar ajratildi. Berilgan kreditlardan 1 trln. 120 mlrd. so’mi ya’ni 56 foizi qishloq ho’jaligiga, 502 mlrd. so’mi, ya’ni 25 foizi sanoatga, 137 mlrd. so’mi, ya’ni 7 foizi moddiy-texnik ta’minotga, 227 mlrd. so’mi, ya’ni 11 foizi iqtisodiyotning boshqa sohalariga yo’naltirildi. Bank mablag’lari hisobiga asosan tuman markazlarida hamda qishloqlarda 41 mingdan ortiq yangi ish o’rinlari tashkil etildi. Qishloq ho’jaligini kreditlashda ATB Agrobank asosiy e’tiborini O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
45 farmonlari, qarorlari hamda Vazirlar Mahkamasining qarorlarida belgilangan vazifalardan kelib chiqqan holda bank tizimini erkinlashtirish va isloh qilish, shuningdek qishloq ho’jaligida iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirishga, jumladan fermer xo’jaliklarini rivojlantirishga hamda qishloq xo’jalik sohasiga chet el investitsiyalarini faol jalb etishga qaratmoqda. Prezidentimizning “Oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni kengaytirish va ichki bozorni to’ldirish yuzasidan qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi qarori bu borada dasturilamal vazifasini o’tamoqda. Chunki mazkur hujjatda qishloq joylarda zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan jihozlangan qayta ishlovchi ihcham korxonalarni barpo etish, aholining dehqonchilik madaniyatini yuksaltirish orqali qo’shimcha ish o’rinlari yaratish hamda daromadlarni oshirish singari ustuvor vazifalar belgilab berilgan. Bank tomonidan shu maqsadda ishlar izchil davom ettirilib, qishloq xo’jalik mahsulotlarini etishtirish hamda qayta ishlashga qaratilgan 10 ming 611 ta loyihaga 83,9 mlrd. so’m mablag’ yo’naltirildi. Ushbu moliyalashtirilgan loyihalar asosida o’tgan hisobot yilida 104,8 mlrd. so’mlik mahsulotlar ishlab chiqarildi va xizmatlar ko’rsatildi. Qoramolchilik tarmog’ini rivojlantirish tadbirlariga 19,5 mlrd. so’m, shundan naslli va zotdor qoramolchilik tarmog’ini rivojlantirishga 6,7 mlrd. so’m, parrandachilik tarmog’ini rivojlantirish tadbirlariga 4,3 mlrd. so’m, baliqchilikni keng yo’lga qo’yish maqsadlari uchun 2,7 mlrd. so’m, asalarichilikni moliyaviy qo’llab-quvvatlashga 1,1 mlrd. so’m kreditlar ajratildi. Keyingi yillarda mamlakatda issiqhona xo’jaliklarini barpo etish harakati keng quloch yoydi. ATB Agrobank issiqhonalar tashkil etishga qaratilgan 200 ta loyihalarni amalga oshirish uchun 6,9 mlrd. so’m miqdorida kredit ajratdi. Shuning hisobidan 2 ming 301 ta yangi ish o’rinlari yaratildi hamda 60 ming 905 tonna qishloq xo’jalik mahsulotlari etishtirildi. Qishloq xo’jalik mahsulotlari, go’sht va sut mahsulotlarini qayta ishlash bo’yicha mini-texnologiyalar hamda ihcham uskunalar sotib olish uchun 44 ta loyihani moliyalashtirishga ajratilgan 1,6 mlrd. so’m kreditlar hisobiga 67 ta ish o’rinlari tashkil qilindi.
46 Shaxsiy yordamchi, dehqon va fermer xo’jaliklariga sabzavot mahsulotlari urug’lari hamda urug’lik kartoshka uchun 4 mlrd. so’m mikrokreditlar ajratilgan bo’lsa, hududlarda intensiv bog’lar va uzumzorlarni yaratish va tomchilatib sug’orishni joriy etishga qariyb 1 mlrd. so’m kreditlar ajratildi. Qishloq ho’jaligini yuqori unumli qishloq xo’jalik texnikalari, agregatlar bilan ta’minlash maqsadida hisobot yili davomida fermer xo’jaliklariga 57 ta kombayn uchun 7,1 mlrd. so’m, 176 ta haydov traktori uchun 16,1 mlrd. so’m, chopiq traktori va yordamchi agregatlar, plug, paxta hamda g’alla seyalkalari, OVH va kultivatorlar haridi uchun 23,9 mlrd. so’m kredit ajratildi. Bank tomonidan qishloq ho’jaligini moliyaviy qullab-quvatlash, xususan, fermer xo’jaliklarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash maqsadida horijiy moliya institutlarining mablag’lari yo’naltirildi. Xalqaro tiklanish va taraqqiyot bankidan - 15,5 mln. AQSH dollari, Osiyo taraqqiyot bankidan - 55,5 mln. AQSH dollari, Germaniyaning KfV bankidan - 2,9 mln. evro, Germaniyaning Bayerish Xipoferaynsbank AGdan - 2,9 mln. evro, Xususiy sektorni rivojlantirish islom korporatsiyasidan - 11 mln. AQSH dollari, Xalqaro taraqqiyot uyushmasidan - 9,2 mln. AQSH dollari hamda 12,4 mlrd. so’mlik mablag’lar shular jumlasidandir. 2014 yilgi paxta va g’alla hosili uchun Moliya vazirligi huzuridagi “Davlat ehtiyojlari uchun harid qilinadigan qishloq xo’jalik mahsulotlarining hisob-kitob Jamg’armasi” mablag’laridan 858,4 mlrd. so’m imtiyozli kreditlar ajratildi. Shundan, paxta hosilini moliyalashtirishga 673.9 mlrd. so’m va g’alla hosilini kreditlash uchun 184,5 mlrd. so’m ajratildi. Bankning mamlakat iqtisodiyotining qishloq xo’jalik tarmog’ini qo’llab- quvvatlash bo’yicha etakchiligi, mamlakat bo’ylab keng tarmoqli filiallar, barqaror kapitallashuv darajasi va an’anaviy mijozlar bazasiga egaligi, horijiy banklar hamda moliya institutlarining kredit liniyalari mavjudligi raqobatdoshlik imkoniyatlarini kengaytiradi. Bankning moliyaviy barqarorligini baholovchi ko’rsatkichlardan biri bo’lgan aktivlar hisobot yili yakunida 2 trln. 688 mlrd. so’mni tashkil etib, bunda
47 daromad keltiradigan aktivlar 70 foizni yoki 2 trln. 161 mlrd. so’mni tashkil etib, o’tgan yilga nisbatan 56 foizga yohud 768 mlrd. so’mga o’sishiga erishildi. Daromad keltiradigan aktivlar tarkibida kredit qo’yilmalari 79 foizni yoki 2 trln. 184 mlrd. so’mni, boshqa banklardagi mablag’lar 14.5 foizni yohud 391 mlrd. so’mni va investitsiyalar 1 foizni yoki 0.3 mlrd. so’mni tashkil etdi. Yuridik va jismoniy shaxslarga kompleks xizmat ko’rsatish uchun shart- sharoitlar yaratish, omonatlar hamda depozitlarning yangi, manfaatli turlarini taklif etish yo’li bilan bo’sh pul mablag’larini jalb qilish va mahalliy hamda horijiy moliya institutlarining maqsadli kredit liniyalarini o’zlashtirish bo’yicha izchil choralar ko’rilishi natijasida bankning majburiyatlari 1 trln. 666 mlrd. so’mga etdi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26-noyabrdagi “2011-2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish, uning barqarorligini oshirish va yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning ustuvor yo’nalishlari to’g’risida”gi PQ-1438-sonli Qarorida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida aholi omonatlari va xo’jalik yurituvchi sub’ektlari depozitlari qoldig’ini 2011-2015 yillarda 2,5 martaga ko’paytrish bo’yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida 2014 yilning 31 dekabr holatiga jami depozitlar 1 trln. 592 mlrd. so’mni tashkil etib, yil boshiga nisbatan 115 foizga o’sdi. Bankning jami depozitlari tarkibida yuridik shaxslarning depozitlari 684 mlrd. so’mni yoki 43 foizni hamda jismoniy shaxslardan qabul qilingan omonatlar miqdori 908 mlrd. so’mni yohud 57 foizni tashkil etdi. Bankning jami resurslar bazasi 2 trln. 359 mlrd. so’mga etdi hamda o’tgan yilga nisbatan 653 mlrd. so’mga yoki 38 foizga o’sishiga erishildi. Bankning umumiy kapitalini 2011-2015 yillar davomida o’rtacha 2.1 martaga oshirish borasida amalga oshrilgan chora-tadbirlar natijasida kapitalni oshirishga erishilmoqda. Bank o’zining 2013 yilgi faoliyat natijalaridan kelib chiqib, 2014 yilda rivojlanish strategiyasining asosiy yo’nalishlari sifatida quyidagilarni belgiladi: Kadrlar siyosatini kuchaytirish, zahira tarkibiga kiritilgan mutahassislarni rotatsiya qilish ishlarini davom ettirish; investitsiya faoliyati masalalari bilan
48 shug’ullanuvchi hodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish; bank sohasida kadrlar tayyorlash usullarini muntazam takomillashtirib borish; Ichki manbalar hisobiga iqtisodiyotga uzoq muddatli kredit qo’yilmalari ulushini yanada oshirish, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash, zamonaviy texnologiya asosida raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarilishini tashkil etishga yo’naltirilgan bankning investitsiyaviy faolligini kuchaytirish; Qishloq xo’jalik mahsulotlari ishlab chiqaruvchi fermer xo’jaliklariga universal bank xizmatlarini ko’rsatish, shu jumladan paxta va g’alla mahsulotlarini qayta ishlash, saqlash, tashish hamda sotishga ihtisoslashgan paxta tozalash va donni qayta ishlash sanoati korxonalariga kredit berish hamda moliyalashtirish mexanizmlarini izchil takomillashtirib borish; Qishloq ho’jaligida iqtisodiy islohotlarni izchil chuqurlashtirib borish, fermerlik harakatini yanada qo’llab-quvvatlash, uning moddiy va moliyaviy bazasini mustahkamlash, sanoat ishlab chiqarishi hamda qurilishni yanada jadal rivojlantirish, meva-sabzavot va chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash bo’yicha zamonaviy texnika hamda texnologiyalar bilan jihozlangan ihcham korxonalarning keng tarmog’ini tashkil etish; Erlarning meliorativ holatini yaxshilash, agrosanoat majmuasi tarmoqlarida ishlab chiqarishni zamonaviylashtirish, texnik va texnologik yangilash, ilg’or chet el texnologiyalari hamda uskunalarini jalb etishga yo’naltirilgan faol investitsiya siyosatini amalga oshirish, shu asosda yuqori sifatli, ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlash, ichki iste’mol bozorini mahalliy oziq-ovqat tovarlari bilan barqaror to’ldirish; Bazel qo’mitasi tomonidan belgilangan xalqaro standartlar talablariga muvofiq institutsional jihatdan yanada rivojlanish; jumladan bankning kapitallashuv darajasini oshirish, resurs bazasini ko’paytirish, aktivlar sifatini yaxshilash, bank tavakkalchiligining boshqarilishini takomillashtirish orqali bankning moliyaviy barqarorligi va likvidliligini oshirish;
49 Kapitallashuv darajasini, shu jumladan ustav kapitalini o’stirish hisobiga oshirish, aktsiyalarni chiqarish va fond bozorlarida joylashtirish orqali jami kapitalning keyingi yilda kamida 20 foiz o’sishini ta’minlash; Barqaror resurs bazasi va likvidliligini mustahkamlash maqsadida omonat hamda depozitlarning yangi jozibali turlarini joriy etish, ko’rsatilayotgan bank xizmatlari doirasini kengaytirish, jumladan muomalaga chiqarilgan depozit sertifikatlarini joylashtirish yo’li bilan aholi va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning bo’sh pul mablag’larini bank aylanmasiga keng jalb etish bo’yicha tizimli chora-tadbirlar qabul qilish; Bankning investitsion faolligini kuchaytirish, investitsiya loyihalarini moliyalashda bankning ishtirokini yanada
kengaytirish, loyihalarni ekspertizadan o’tkazish va xatarlarni baholash tizimini takomillashtirish, kreditlar bo’yicha muammoli qarzdorlik yuzaga kelishining oldini olish chora- tadbirlarini qabul qilish yo’li bilan bank kredit portfelining hajmi doimiy ravishda o’sishi hamda sifati yaxshilanib borishini ta’minlash; Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini kreditlash hajmlarini kengaytirish, shuningdek kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining loyihalarini moliyalashtirishni kengaytirish maqsadida xalqaro moliyaviy institutlarining kredit liniyalarini o’zlashtirish va jalb qilishni faollashtirish; Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojlanishini moliyalash, aholi bandligi hamda farovonligini oshirishning eng muhim vositasi sifatida bankning mikromoliyalash xizmatini kengaytirish; Chet el moliya institutlari bilan hamkorlikni yanada kengaytirish va horijiy kredit liniyalarini keng jalb qilish yuzasidan yangi imkoniyatlarni ochish, nufuzli xalqaro reyting kompaniyalaridan bankka barqaror prognozli reytinglar muntazam olinishini ta’minlash, jumladan “Fitch reytings”, “Mudis” etakchi xalqaro reyting kompaniyalarining reyting baholari muntazam ravishda yangilab borilishini ta’minlash; Naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimini yanada rivojlantirish, plastik kartochkalar bilan hisob-kitob qilish ko’lamini va sifatini oshirish bilan bog’liq ishlarni
50 davom ettirish, aholining plastik kartochkalar orqali muomala qiladigan depozitlari sonining oshishini rag’batlantirish; Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|