«Milliy g`oya, ma`naviyat asoslari va huquq ta`limi» kafedrasi «Ma`naviyat asoslari»


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/7
Sana28.11.2017
Hajmi0.78 Mb.
#21137
  1   2   3   4   5   6   7

O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`lim vazirligi 

Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti 

 

 

 



«Milliy g`oya, ma`naviyat asoslari va huquq ta`limi» 

kafedrasi 

 

 



 

 

 

«Ma`naviyat asoslari» fani bo`yicha

 

 

Maruza  matnlari 

 

 

 

 

 

 

Lektorлар  kata uqituvchi A.Utambetova, assistent uqituvchi 

D.Nurnazarov  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2012-yil  

 

LEKTsIYa TEKSTLERI MAZMUNI 

 

1-lektsiya 



I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy  

mustaқillikni  mustaxkamlashdagi ahamiyati.  Manaviyatning predmeti, 

tushunchalari, ularning uz-aro aloқalari va uzgachaliklari  

 

 



 

Islom  Karimov  tomonidan  milliy-Ma`naviy  tiklanish  kontseptsiyasining  ishlab 

chiqilishi va uning mohiyati. 

Islom Karimovning Ma`naviyat tushunchasiga ta`rifi, uning nazariy va metodologik 

ahamiyati. 

Mustaqillik  yillarida  milliy  Ma`naviyatning  tiklanishi  va  rivojlanishida  Islom 

Karimovning xizmatlari. 

Ma`naviyatning ta`rifi tug`risida mulohazalar va uning falsafiy tahlili. 

Ma`naviyatning asosiy kategoriyalari, uning rivojlanish qonuniyatlari. 

Ma`naviyatni rivojlantirish 

 davlat siyosatida ustivor soha



 

 

2



-lektsiya 

Manaviyat, iқtisodiyot  va ularning uz-aro aloқalari. Manaviyat siyosat, huқuқ va

hokimiyattagi urni

 

 

 



 1. Iqtisodiyot tushunchasi. uzbekiston Respublikasining uziga xos bozor iqtisodiyoti 

yulidan - jahon tan olgan «uzbekiston yulidan» rivojlanishi. 

2. Ma`naviyat  va  Ma`rifat  jamiyatning  yuksak  iqtisodiy  taraqqiyotga  erishish  sharti 

ekanligi. 

3. uzbekiston milliy mustaqilligining iqtisodiy va Ma`naviy-ma`rifiy asoslari. 

4 Ma`naviyat va siyosat, ularning uzaro bog`liqligi va ijtimoiy funktsiyalari. 

5 Ma`naviyat va xuquq, ularning uzaro munosabati. 

6 Hokimiyat boshqaruv tizimiga Ma`naviy barkamol shaxslarni jalb qilish davlat 

taraqqiyotining muhim sharti

 

 



3-lektsiya 

Manaviyatda milliylik va umuinsoniylik. Qadimgi Markaziy  Osiyo  

manaviyatining shakllanish jaraenlari

 

 



 

1. Milliy Ma`naviyat va uning xususiyatlari. 

2. umuminsoniy Ma`naviyat va uning zaminlari. 

3. Bozor munosabatlari sharoitida millatlararo madaniy-Ma`naviy munosabatlarning 

kengayishi va chuqurlashuvi. 

4. Qadimgi xalq og`zaki ijodiyoti va yozma yodgorliklarida Ma`naviyat masalalari. 

5. Avesto»da inson, uning Ma`naviyati masalalari. 

6. Moniylik va mazdakizm ta`limotlarida Ma`naviyat masalalari.

 

 

4-lektsiya 



Islom dinida manaviyat va  shaxs manaviy kiefasining talkisi. Amir Temur  va 

temuriylar davridagi manaviyat

 

 



 

1. Quroni Karim va hadisi shariflarda inson Ma`naviyati va Ma`rifati masalalari. 

2. Tasavvuf va uning Ma`naviy jihatlari. 

3. Mustaqillik, Islom dini va Islomiy qadriyatlarning tiklanishi. 

4. Amir Temur buyuk davlat arbobi, yuksak Ma`naviyat sohibi. 

5. Temuriylar sulolasi davrida Ma`naviyat va Ma`rifat rivoji. 

6. Amir Temur va temuriylar sulolasi davrida yaratilgan Ma`naviy merosning uzbek 

xalqining Ma`naviy tiklanishida tutgan urni. 

 

 

5



-lektsiya 

Manaviy barkamol, komil inson tushunchasi uning sharқona xalқlariga  tan  

taraflari. Vatanparvarlik, insonparvarlik  va milliylik  sodiқlik  shaxs  

manaviyatning ulchamlari 

 

 



 

1. Islom  Karimov  Ma`naviy  barkamol  insonni  tarbiyalash  zamona  talabi  ekanligi 

tug`risida. 

2. Ma`naviy barkamol inson tushunchasi, uning mohiyati. 

3. Komil inson va uning Sharqona fazilatlari.

 

 



6-lektsiya 

Shaxs  manaviyatin rivojlantirish  omillari va  vositalari

 

 



 

1. Shaxs Ma`naviyatini shakllantirishda ota-ona mas`uliyati. 

2 Adabiyot va san`at - shaxs Ma`naviyatini shakllantirish va rivojlantirishning 

muhim vositasi.

 

 


Mavzu 1

.  I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy  

mustaқillikni  mustaxkamlashdagi ahamiyati.  Manaviyatning predmeti, tushunchalari, 

ularning uz-aro aloқalari va uzgachaliklari (2 soat)  

 

Reja: 

Islom Karimov tomonidan milliy-Ma`naviy tiklanish kontseptsiyasining ishlab chiqilishi va 

uning mohiyati. 

Islom  Karimovning  Ma`naviyat  tushunchasiga  ta`rifi,  uning  nazariy  va  metodologik 

ahamiyati. 

Mustaqillik yillarida milliy Ma`naviyatning tiklanishi va rivojlanishida Islom Karimovning 

xizmatlari. 

Ma`naviyatning ta`rifi tug`risida mulohazalar va uning falsafiy tahlili. 

Ma`naviyatning asosiy kategoriyalari, uning rivojlanish qonuniyatlari. 

Ma`naviyatni rivojlantirish 

 davlat siyosatida ustivor soha. 



 

Ma`naviyat jamiyat taraqqiyoti, millat kamoloti va shaxs barkamolligini belgilab beruvchi 

asosiy  mezonlardan  biri  hisoblanadi  chunki,  Ma`naviyat  rivojlangandagina  jamiyatda  iqtisodiy 

va  ijtimoiy-siyosiy  barqarorlik  vujudga  keladi  hamda  mamlakat  va  millat  taraqqiy  etadi.  Bu  uz 

navbatida  shaxsning  barkamol  rivojlanishi  uchun  zarur  bulgan  zamin  bulib  xizmat  qiladi.  Buni 

chuqur  his  qilgan  va  uz  qalbidan  utkazgan  Prezidentimiz  Islom  Karimov  mamlakatimiz  uz 

mustaqilligini qulga kiritgandan keyin ona zaminimizda demokratik jamiyatni qurishning nazariy 

kontseptsiyasini  ishlab  chiqar  ekan,  iqtisodiy  va  ijtimoiy-siyosiy  hayotni  qayta  qurishni  milliy-

Ma`naviy  tiklanish  bilan  uyg`un  holatda  bulishi  kerakligini  ham  ilmiy  asoslab  berdi.  u  uzining 

hajmi jihatdan kichik bulsa ham, ammo mamlakatimizda yangi jamiyat qurishning ilmiy-nazariy 

asoslarini  aks  ettirilishi  jihatdan  mukammal,  fundamental  dastur  bulgan  «uzbekistonnnig  uz 

istiqloli  va  taraqqiyoti»  nomli  asarida  mustaqillikdan  keyin  uzbekistonni  rivojlantirishning 

Ma`naviy  sohasidagi  strategik  vazifalarini  ham  belgilab  berdi.  umuman  bu  asar  uzbekistonda 

yangi  jamiyat  qurishning  ilmga  asoslangan  dasturi  hisoblanadi.  Chunki  unda  iqtisodiy  va 

ijtimoiy-siyosiy  hayotni  qayta  qurish  sohasida  ilgari  surilgan  barcha  g`oyalar  utgan  davrda 

uzining ifodasini topdi va jamiyatimiz tubdan yangi bosqichga kutarildi. 

Islom  Karimov  ushbu  asarida  mustaqil  uzbekistonni  rivojlantirishning  Ma`naviy-ahloqiy 

negizlarini belgilab berar ekan, «uzbekistonni yangilash va rivojlantirishning uz yuli turtta asosiy 

negizga asoslanadi» - deb kursatadi va quyidagilarni belgilab beradi. 

umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik; 

xalqimizning Ma`naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish; 

insonning uz imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi; 

vatanparvarlik

1[1]


Asarda  ana  shu  negizlarning  mohiyati  ham  ochib  berilgan.  Jumladan,  Islom  Karimov 

shunday  yozadi:  «Mustaqil  uzbekistonning  kuch-qudrati  manbai  -  xalqimizning  umuminsoniy 

qadriyatlarga sodiqligidir. 

Xalqimiz adolat, tinchlik, ahil-qushnichilik va insonparvarlikning nozik kurtaklarini asrlar 

osha  avaylab 

  asrab  kelmoqda.  uzbekistonni  yangilashning  oliy  maqsadi  ana  shu  an`analarni 



qayta  tiklash,  ularga  yangi  mazmun  bag`ishlash,  zaminimizda  tinchlik  va  demokratiya, 

farovonlik,  madaniyat,  vijdon  erkinligi  va  har  bir  kishini  kamol  toptirish  uchun  zarur  shart-

sharoitlar yaratishdir»

2[2]


Kurinib  turibdiki,  Prezidentimiz  uz  asarida  Ma`naviyatimizni  rivojlantirish  vazifalarini 

belgilab bergan. 

                                                           

1[1]

 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí: ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. Ò: %çáåêèñòîí, qooe, ur-áåò. 



2[2]

 %øà æîéäà. 



.Ma`ruzani  uqish  jarayonida  muallim  talabalarga  bugungi  kunda  milliy  Ma`naviyatni 

rivojlantirish davlat siyosatida ustivor vazifa sifatida belgilanganligini Prezidentning yuqoridagi 

g`oyalarini chuqur tushuntirish orqali asoslab berishi lozim. 

Islom  Karimov  uz  asarida  mamlakatimizda  milliy  Ma`naviyatni  tiklash  va  rivojlantirish 

davlat  siyosatida  ustivor  vazifa  ekanligiga  e`tiborni  qaratib  quyidagi  kontseptual  g`oyani  ilgari 

suradi. u shunday yozadi: «Oldin odamlarga moddiy boylik berish, sungra Ma`naviyat tug`risida 

uylash  kerak  deydiganlar  haq  bulmasa  kerak.  Ma`naviyat  -  insonning,  xalqning,  jamiyat, 

davlatning kuch-qudratidir. u yuq joyda hech qachon baxt-saodat bulmaydi...» 

Prezidentimiz  tomonidan  ilgari  surilgan  bu  kontseptual  g`oyaning  nazariy  va  amaliy 

ahamiyati  shundaki:  birinchidan,  bu  bilan  muallif  sobiq  shurolar  davrida  Ma`naviyatni 

rivojlantirishga  uchinchi  darajali  omil  sifatida  qaralishining  ijtimoiy-siyosiy,  iqtisodiy  va 

Ma`naviy-ma`rifiy  inqirozining  sabablarini  ham  kursatib  beradi.  Ikkinchidan,  Ma`naviyatni 

rivojlantirmasdan,  shaxsning  Ma`naviy-ruhiyatini  uzgartirmasdan  turib  jamiyatda  kuzlangan 

maqsadni amalga oshirish mumkin emasligiga asosiy e`tiborni qaratgan. 

Prezidentimizning  yana  bir  muhim  kontseptual  g`oyasi  Ma`naviyat  shaxsning  eng  muhim 

mezoni  va  shuning  bilan  birga  uni  kamolotga  eltuvchi,  uz-uzini  anglatuvchi  va  uz 

imkoniyatlarini yuzaga chiqartiruvchi ulkan omil ekanligini ilmiy asoslaganligidir. 

Islom 


Karimovning 

milliy-Ma`naviy 

tiklanishga 

bag`ishlangan 

kontseptsiyasida 

vatanparvarlikning  shaxs  Ma`naviyatining  ajralmas  qismi  ekanligini  asoslab  berish  alohida 

urinni egallaydi. Haqiqatan ham uz Vatanini sevmagan, uning har qarich eri uchun mas`ulligini 

his  etmagan  har  bir  inson  Ma`naviy  jihatdan  qashshoq  hisoblanadi.  Muallim  talabalar  diqqatini 

xuddi mana shu g`oyaning mohiyatini tushunib etishga qaratishi lozim. 

Prezidentimiz  mazkur  asardagi  milliy-ma`naviy  tiklanish  vazifasini  amalga  oshirishga 

bag`ishlangan  kontseptsiyalarini  uzining  boshqa  asarlarida  ijodiy  rivojlantirgan,  yangi  mazmun 

bilan boyitgan, taraqqiyotimizning yangi bosqichida yuzaga kelayotgan muammolarni hal qilish 

ehtiyojlariga mos ravishda uning yangi yunalishlarini belgilab bergan. 

Xususan, ular «uzbekiston iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish yulida», «uzbekistonnning 

siyosiy-ijtimoiy  va  iqtisodiy  istiqbolining  asosiy  tamoyillari»,  «Amir  Temur  -  faxrimiz, 

g`ururimiz»,  «uzbekiston  XXI  asr  busag`asida:  xavfsizlikka  tahdid,  barqarorlik  shartlari  va 

taraqqiyot  kafolatlari»,  «Barkamol  avlod  uzbekiston  taraqqiyotining  poydevori»,  «Tarixiy 

xotirasiz  kelajak  yuq»,  «Jamiyatimiz  mafkurasi  xalqni  -  xalq,  millatni 

  millat  qilishga  xizmat 



etsin»,  «uz  kelajagimizni  uz  qulimiz  bilan  qurmoqdamiz  («Turkiston»  gazetasining  muxbiri 

savollariga  javoblar)»,  «Olloh  qalbimizda,  yuragimizda  («Turkiston  press»  axborot  agentligi 

muxbirining savollariga javoblar)»,  «uzbekiston XXI asrga intilmoqda», «Ozod va obod Vatan, 

erkin  va  farovon  hayot  -  pirovard  maqsadimiz»,  «Milliy  mafkura  -  kelajak  poydevori», 

«Donishmand  xalqimizning  mustahkam  irodasiga  ishonaman  («Fidokor»  gazetasi  muxbiri 

savollariga javoblar)» kabi asarlari, nutqlari va muxbirlar savollarida uz ifodasini topgan. 

Prezidentimizning 

yuqoridagi 

asarlarida 

ilgari 


surilgan 

kontseptual 

g`oyalarni 

umumlashtiradigan bulsak, ular quyidagi yunalishlarni uz ichiga oladi: 

Ma`naviy  meros  va  diniy  qadriyatlarni  chuqur  uzlashtirish,  millatimizning  uz-uzini 

anglashiga erishish, milliy g`urur va iftixor tuyg`ularini izchillik bilan mustahkamlash; 

mustaqillik sharoitida milliy  g`oya va milliy mafkurani shakllantirish hamda uni xalqimiz 

dunyoqarashiga aylanishiga erishish; 

ta`lim tizimini isloh qilish, kadrlar tayyorlashning milliy dasturini amalga oshirish asosida 

barkamol  avlodni  shakllantirish,  sog`lom  avlod  dasturini  amalga  oshirish  asosida  jismonan 

baquvvat, ruhi, fikri sog`lom, iymon-e`tiqodi butun, bilimli, Ma`naviyati  yuksak, mard va jasur 

vatanparvar avlodimizni shakllantirish; 

milliy-Ma`naviy  salohiyatimizning  jahon  tsivilizatsiyasidagi  urnini  tiklash  va  bugungi 

kunda  Ma`naviyat,  Ma`rifat,  fan,  texnika,  texnologiya  yutuqlarini  chuqur  uzlashtirish  asosida 

hozirgi zamon umumjahon Ma`naviyati tizimi rivojiga hissa qushish; 

yoshlar  Ma`naviyatini  milliy  istiqlol  g`oyalari  bilan  boyitib  borish,  ular  ongida  mafkuraviy 

immunitetni kuchaytirish; 


insoniyatning  asrlar  davomida  yaratgan  va  umumjahon  mulkiga  aylangan  barcha 

boyliklarini  milliy-Ma`naviy  salohiyatimizning  ajralmas  qismiga  aylantirish  kabilardir. 

Ma`ruzachi  Prezidentimiz  asarlarida  ilgari  surilgan  ana  shu  kontseptual  g`oyalarni  asarlar 

buyicha mukammal bayon qilib berishi zarur buladi. 

Ajdodlarimizdan  qolgan  meros  har  bir  millatning  nafaqat  utmishi,  shuning  bilan  birga 

istiqboli  uchun  ham  kuch,  fidoyilik  va  ilhom  manbai  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham 

Prezidentimiz «Hozirgi uzbekiston deb ataluvchi hudud, ya`ni bizning Vatanimiz nafaqat Sharq, 

balki  umumjahon  tsivilizatsiyasi  beshiklaridan  biri  bulganligini  butun  jahon  tan  olmoqda.  Bu 

qadimiy va tabarruk tuproqdan buyuk allomalar, fozilu-fuzololar, olimu-ulomolar, siyosatchilar, 

sarkardalar etishib chiqqan. 

Diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari mana shu zaminda yaratilgan, sayqal topgan. 

Ota-bobolarimizning  asrlar  davomida  tuplagan  hayotiy  tajribalari,  diniy,  axloqiy,  ilmiy 

qarashlarini uzida mujassam etgan bu nodir qulyozmalarni jiddiy urganish davri keldi»

3[3]


 - deb 

ta`kidlaydi. uning «uzlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi. Inson uchun tarixdan judo bulish 

hayotdan  judo  bulish  demakdir»

4[4]


  -  degan  g`oyalarida  har  bir  vatandoshimizning,  ayniqsa 

yoshlarimizning  Ma`naviy  merosimizni  chuqur  urganish  zarurligi  milliy  Ma`naviy 

tiklanishimizning bosh vazifasi ekanligini tushunib etishga qaratilgandir. 

Islom  Karimov  milliy  mafkuraning  milliy  Ma`naviy  tiklanish  va  mamlakatimizda 

demokratik jamiyat qurishdagi ahamiyati va rolini ilmiy asoslashga katta e`tibor qaratadi. Milliy 

mafkura-millatni birlashtiradi, mafkurasiz odam, jamiyat, davlat uz yulini yuqotadi. 

Milliy  mafkura  vositasida  el-yurt  birlashadi  uz  oldiga  buyuk  maqsadlar  quyadi  va  ularni 

ado  etishga  qodir  buladi

5[5]

»-deb  ta`kidlaydi.  Prezidentimiz  uz  navbatida  milliy  g`oyaning 



vazifalarini  aniq  belgilab  beradi:  «...  milliy  g`oya  birinchi  navbatda  yosh  avlodimizni 

vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik 

fazilatlarini  payvand  qilishlik  oliyjanob  ishlarimizda  madadkor  bulishi  zarur»

6[6]


  ligini  belgilab 

beradi.  Mamlakatimiz  bugungi  kunda  totalitar  tuzum  hukumronligidan  ozod  bulib  demakratik 

jamiyatni  qurish  sari  dadil  qadam  tashlamoqda.  Tabiiyki,  jamiyat  bir  bosqichdan  ikkinchisiga 

utish, yana boz ustiga zurovonlik asosida qurilgan jamiyatdan Ma`rifatli inson manfatlari, shaxs 

erkinligi va kamolotiga xizmat qiluvchi demokratik jamiyatga utish oson kechmaydi, chunki eski 

tuzum illatlari hali saqlanib turadi. uz umrini uzaytirish uchun jon jahdi bilan qarshilik kursatadi, 

yangi  jamiyat  esa  qisqa  muhlatda  qurilmaydi,  balki  ma`lum  vaqtni,  unda  yashayotgan  barcha 

insonlarning  fidoyilik  bilan  mehnat  qilishlarini  talab  etadi.  Xuddi  mana  shu  jarayonda  yuzaga 

kelgan  muammolarni  hal  qilish  uchun  yuksak  Ma`naviy  e`tiqod  va  sabr-toqat  bilan  odamlarni 

uyushtirish,  ular  dunyoqarashida  yangi  jamiyat  taffakkurini  shakllantirish  muhim  vazifa 

darajasiga kutariladi. 

Mamlakatimizda  ana  shu  buyuk  muammolarni  hal  etish  jarayonlari  ketmoqda.  ularni 

mavaffaqiyatli hal etishda ertangi kunimiz davomchilari bulgan  yosh avlodni tarbiyalab voyaga 

etkazishmiz  zarur.  Shuning  uchun  ham  prezidentimiz  og`ir  iqtisodiy  muammolarni  hal  etish 

jarayonlari  murakkab  holatda  kechayotganliga  qaramasdan  kadrlar  tayyorlash  dasturini  ishlab 

chiqish, uni qabul qilish va hayotga tadbiq etish masalasini asosiy vazifa sifatida belgilab berdi 

hamda  uni  amalga  oshirishda  rahbarlik  qilmoqda.  u  Oliy  Majlisning  IX  sessiyasidagi 

ma`ruzasida  bu  dasturning  ahamiyatini  shunday  ta`kidladi:  «Lunda  qilib  aytganda,  bugungi 

kunda  oldimizga  quygan  buyuk  maqsadlarimizga,  ezgu  niyatlarimizga  erishishimiz, 

jamiyatimizning  yangilanishi,  hayotimizning  taraqqiyoti  va  istiqboli  amalga  oshirilayotgan 

islohatlarimiz,  rejalarimizning  samarali  taqdiri  -  bularning  barchasi,  avvalambor,  zamon 

                                                           

3[3]

 Êàðèìîâ È.À. Òàðèõèé õîòèðàñèç êåëàæàê é53. Ò` Øàð3, qooi, e-r áåòëàð. 



4[4]

 %øà àñàðäà t, q0-áåòëàð. 

5[5]

 È. Êàðèìîâ. Æàìèÿòèìèç ìàôêóðàñè õàë3íè-õàë3, ìèëëàòíè-ìèëëàò 3èëèøãà õèçìàò ýòñèí. Òîøêåíò, %çáåêèñòîí. 1998, 4,2,15-



áåòëàð. 

6[6]


 %øà àñàð. 15-áåò. 

talablariga  javob  beradigan  yuqori  malakali,  ongli,  mutaxassis  kadrlar  tayyorlash  muammosi 

bilan chambarchas bog`liqligini barchamiz anglab etmoqdamiz»

7[7]



Prezidentimizning milliy-Ma`naviy tiklanishni amalga oshirishga xizmat qiluvchi yana bir 



kontseptual  g`oyasi  sog`lom  avlodni  tarbiyalab  voyaga  etkazish  zaruriyatini  ilmiy 

asoslanganligidir.  uning  sog`lom  avlod  kontseptsiyasida  shaxsning  jismonan,  ruhan  baquvvat 

bulishi,  yuksak  bilim,  Ma`naviyat,  tafakkur  va  fidoyi  vatanparvar  bulishi  kabi  talablarga  javob 

beradigan  avlodni  nazarda  tutiladi.  Shuning  uchun  ham  u  «...farzandlari  sog`lom  yurt  qudratli 

buladi, qudratli yurtning farzandlari sog`lom buladi»

8[8]


 - degan g`oyani ilgari suradi. 

Milliy-Ma`naviy  tiklanishimizda  yoshlarimiz  Ma`naviyatini  yuksak  darajaga  kutarish, 

ularning hozirgi zamon fan, texnika va texnologiya yutuqlarini chuqur uzlashtirishlari katta omil 

ekanligi Prezidentimiz tomonidan ilmiy asoslangan. 

Haqiqatdan  ham  jahonning  rivojlangan  mamlakatlari  tajribalari  kursatib  turibdiki,  qaysi 

mamlakat  yoshlari  zamonaviy  fan,  texnika  va  texnologiya  yutuqlarini  qanchalik  mukammal 

egallasa,  mamlakat  taraqqiyotiga  qushadigan  hissalari  shunchalik  samarali  buladi,  Ma`naviyat 

yuksaladi va mamlakatning hozirgi zamon jahon tsivilizatsiya tizimiga kirib borishi tezlashadi. 

Prezidentimiz  ishlab  chiqqan  milliy-Ma`naviy  tiklanish  kontseptsiyasida  insoniyatning 

asrlar  davomida  yaratgan  va  umumjahon  mulkiga  aylangan  barcha  boyliklarini  milliy 

Ma`naviyatimizning  ajralmas  qismiga  aylantirish  ham  asosiy  urinni  egallaydi.  Jumladan,  u 

«Fidokor»  gazetasi  muxbiri  bergan  savollariga  bergan  javoblarida  dunyo  xalqlari  Ma`naviy 

mulkiga  aylangan  faylasuflarning  asarlari  haligacha  uzbek  tilida  yoshlarimizga  etib 

bormaganligini  qattiq  tanqid  qilib  shunday  ta`kidlaydiu`  «Dunyo  tan  olgan  kup  ulug` 

faylasuflarning  asarlari  hanuzgacha  uzbek  tilida  nashr  etilmagani  tufayli  aksariyat  ziyolilar, 

xususan,  yoshlarimiz  ularning  g`oyaviy  qarashlari  bilan  yaxshi  tanish  emas  Sokrat  va  Platon, 

Nitsshe  va  Freyd  kabi  olimlarning  hozirgi  zamon  chet  el  faylasuflarining  kitoblarini  ham 

tushunarli qilib, izoh va sharhlar bilan uzbek tilida chop etish nahotki mumkin bulmasaO`»

9[9]



Yuqorida 



keltirilganlardan 

kurinib 


turibdiki 

Prezidentimiz 

milliy-Ma`naviy 

rivojlanishimizni  jahon  xalqlarining  ilg`or  Ma`naviyat  tafakkuri  taraqqiyoti  bilan  uyg`un 

ravishda rivojlantirish vazifasini kun tartibiga quymoqda. 

Prezidentimiz  tomonidan  ishlab  chiqilgan  milliy-Ma`naviy  tiklanishning  ilmiy-nazariy 

kontseptsiyasi  juda  katta  amaliy  ahamiyatga  egadir.  Bu  mustaqillik  yillarida  Ma`naviy 

taraqqiyotimizda qulga kiritilgan yutuqlar misolida uz tasdig`ini topdi. 

Ma`naviyatning  inson  va  millat  kamolotidagi  hamda  jamiyat  taraqqiyotidagi  urnini  aniq 

bilib olish hamda shu asosda uni rivojlantirish, uning mohiyatini hamda mazmunini ilmiy tahlil 

qilishni taqozo etadi. 

Avvalo  shuni  ta`kidlash  lozimki,  sobiq  shurolar  tizimi  sharoitida  Ma`naviyat  bugungi 

holatda urganilmagan. u Ma`naviy madaniyatning tarmog`i sifatida  yoki olimlar asarlarida tilga 

olingan xolos. 

Bu juda murakkab masalaga shu darajada «e`tiborsizlik» ataylab qilingan. Chunki u shaxs 

va millatning ichki ruhiy salohiyati bilan bog`liq bulgan omildir, shuning uchun shaxsning ruhiy 

olamiga kirib borish, uni mustaqil fikr yuritishga, millatning esa Ma`naviy-ruhiy olamini yuzaga 

chiqarish, uning uzini uzi anglashga, uz mustaqilligini qulga kiritish va uzi xohlagan taraqqiyot 

yulidan borishiga yul quymaslik davlatning rasmiy siyosati darajasiga kutarilgan edi. 

Tug`ri,  milliy  madaniyat  haqidi  kup  yozilgan  va  kup  gapirilgan,  ammo  nomi  aytilsa  ham 

amalda  «yagona»  sovet  adabiyoti,  san`ati,  axloqi  va  hakozolar  shaklida  aks  ettirilgan.  Bundan 

kuzlangan maqsad shaxs va millatni Ma`naviy qashshoq qilish, uni totalitarizm tuzumiga xizmat 

qildirish va itoatda ushlab turish edi. 

                                                           

7[7]

 Áàðêàìîë àâëîä îðçóñè. Ò: Øàð3, 1999, 9-áåò. 



8[8]

 Ïðåçèäåíò È.À.Êàðèìîâíèíã Êîíñòèòóöèÿ êóíèãà áà2èøëàíãàí òàíòàíàëè ìàðîñèìäàãè íóò3è: -Õàë3 ñ5çè, 1999 éèë 8 äåêàáð. 

9[9]

 Êàðèìîâ È.À. Ìèëëèé èñòè3ëîë ìàôêóðàñè - õàë3 ýúòè3îäè âà áóþê êåëàæàêêà èøîí÷äèð. Òîøêåíò` %çáåêèñòîí, w000 éèë, er-et 



áåòëàð. 

Shurolarning  xuddi  mana  shu  jirkanch  maqsadlarini  talaba  yoshlarga  keng  tushuntirib 

berishga ma`ruzachi e`tiborini qaratishi zarur. 

Ma`naviyatni  shaxs,  millat,  davlat  va  jamiyatning  qudratli  kuchi  sifatida  urganish  faqat 

mamlakatimiz uz mustaqilligini qulga kiritgandan keyingina boshlandi. uni bu shaklda urganish 

esa  hech  mubolag`asiz  aytish  mumkinki,  mustaqillik  sharoitidagi  milliy  tafakkur 

taraqqiyotimizda  yangi  yunalishdir.  Bu  yunalishning  paydo  bulishini  va  uning  kontseptual 

g`oyalarini  nazariy  jihatdan  ishlab  chiqish  Prezidentimiz  Islom  Karimov  nomi  bilan  bog`liqdir. 

uning  asarlari,  risolalari,  ma`ruzalarida  Ma`naviyat  tushunchasi  mohiyati  ochib  berilgan.  Bu 

Ma`naviyatni  mustaqil  omil  sifatida  urganish  uchun  katta  ahamiyatga  ega  buldi.  Chunki  har 

qanday  ilgari  surilayotgan  g`oyalarning  mohiyati  ochib  berilmas  ekan,  uning  jamiyat 

taraqqiyotida millat va shaxs kamolotidagi rolini belgilash mumkin bulmaydi. 

Prezidentimiz  milliy  taraqqiyotimizning  dasturi  darajasiga  aylangan  birinchi  asari 

«uzbekistonning  uz  istiqloli  va  taraqqiyot  yuli»  dayoq  Ma`naviyatning  inson  hayotidagi 

ahamiyatini  ochib  berib  shunday  yozgan  ediu`  «Ma`naviyat  insonga  havodek,  suvdek  zarur. 

Sahrodagi  sayyoh  har  doim  buloqdan  chanqog`ini  bosadi.  Xuddi  shuningdek  inson  ham  necha-

necha azoblar va qiyinchilik bilan Ma`naviyat chashmasini izlaydi»

10[10]



Mamlakatda utkazilayotgan islohatlar va uning vazifalarini belgilab berishda Prezidentimiz 



yana  Ma`naviyatni  rivojlantirish  masalasiga  qaytib  shunday  yozadi:  «Moddiy  islohatlar, 

iqtisodiy  islohatlar  -  uz  yuliga.  ularni  hal  qilish  mumkin.  Xalqning  ta`minotini  ham  amallab 

turish  mumkin,  ammo  Ma`naviy  islohatlar  -  qullik,  mu`telik  iskanjasidan  ozod  bulish,  qaddini 

baland  tutish,  ota-bobolarimizning  udumlarini  tiklab,  ularga  voris  bulish  -  bundan  og`irroq  va 

bundan sharafliroq vazifa yuq, bu dunyoda»

11[11]


Prezidentimiz  Ma`naviyat  tushunchasi  mazmunini  ochib  berar  ekan:  «er,  oila,  ota-ona, 

bolalar,  qarindosh-urug`lar,  quni-qushnilar,  xalq,  mustaqil  davlatimizga  sadoqat,  insonlarga 

hurmat, ishonch, xotira, vijdon, erkinlik - Ma`naviyatning ma`nosi ana shunday keng»

12[12]

 - deb 


ta`kidlaydi. 

Ma`naviyat  uz-uzidan  shakllanadigan  narsa  emas,  u  avvalo  har  bir  insonning  ichki 

Ma`naviy salohiyatini shakllantirish yulida barcha moddiy va Ma`naviy boyliklarni uzlashtirish, 

Vatan  va  millat  manfaatlari  yulida  halol,  fidoyilik  bilan  mehnat  qilish  jarayonida  shakllanadi. 

Shu  ma`noda  ham  Prezidentimiz  «Ma`naviyat  -  taqdirning  ehsoni  emas.  Ma`naviyat  inson 

qalbida  kamol  tapishi  uchun  u  qalban  va  vijdonan,  aql  va  qul  bilan  mehnat  qilishi  kerak»

13[13]

 

ligini ta`kidlaydi. 



Òalabalarga  Prezidentimiz  tomonidan  ilgari  surilayotgan  xuddi  mana  shu  kontseptual 

g`oyaning  mohiyatini  tushuntirib  berish  katta  ahamiyatga  molikdir.  Talaba  uzining  kundalik 

hayotida millat va Vatan manfaatlari yulida fidoyilik kursatish ruhiyatiga ega bulsin. 

Prezidentimiz  asarlarini  qunt  bilan  urganib  borar  ekansiz,  ularda  oldingi  asarlarda  ilgari 

surilgan  g`oyalar  keyingilarida  ijodiy  rivojlantirilgan,  mazmunan  va  mohiyatan  boyitilganligini 

kuramiz. Eng asosiysi shundaki, ana shu boyitish jarayonida jamiyat va millatimiz taraqqiyotida 

sodir bulgan ijobiy uzgarishlar bilan bir qatorda yuzaga kelgan yangi muammolarni hal etishning 

nazariy asoslari uz ifodasini topgan. Jumladan, u Oliy Majlisning XIV-sessiyasidagi «uzbekiston 

XXI  asrga  intilmoqda»  mavzusidagi  ma`ruzasida  Ma`naviyat  tushunchasiga  quyidagi 

fundamental  ta`rifni  beradi:  «Ma`naviyat...  insonni  ruhiy  poklanish  va  yuksalishga  da`vat 

etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon-irodasini, e`tiqodini mustahkamlaydigan 

vijdonini uyg`otadigan qudratli botiniy kuch...»

14[14]

 dir. 


                                                           

10[10]


 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò` %çáåêèñòîí, qooe, 

ui-áåò. 


11[11]

 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. Ò` %çáåêèñòîí, qooy, Ò. q, w0w-áåò. 

12[12]

 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò`  qooe, ui-áåò. 



13[13]

 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò` qooe, uo-áåò. 

14[14]

 Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí XXI àñðãà èíòèëìî3äà. Ò` %çáåêèñòîí, qooo, qu-áåò. 



Bu  ta`rif  uzining  mazmuni  va  mohiyati  bilan  Ma`naviyat  tushunchasini  uzida  tula  aks 

etgan. unda insonning ichki ruhiy olamini ifodalovchi barcha komponentlar uz ifodasini topgan 

va  uning  inson  barkamolligini  ta`minlashdagi  katta  kuch  ekanligi  belgilab  berilgan.  Shu 

munosabat bilan Ma`naviyatning jamiyatni rivojlanishidagi roli haqida Prezidentimiz tomonidan 

keltirilgan  quyidagi  fikrlarining  mohiyatini  tushunib  olib,  uni  bevosita  har  birimiz  uzimizning 

kundalik vazifamizga aylantirishimiz millatimiz va mamlakatimiz taraqqiyotini ta`minlash uchun 

muhim  amaliy  ahamiyatga  egadir.  «Barchamiz  yaxshi  anglab  olishimiz  kerakki,  hayotimizning 

boshqa  sohalaridagi  ahvol,  amalga  oshirilayotgan  islohatlarimizning  samaradorligi,  avvalo  xalq 

Ma`naviyatining  tiklanishi,  tarixiy  merosimizning  keng  urganilishi,  an`analarimizning 

saqlanishi, madaniyat va san`at, fan va ta`lim rivoji bilan uzviy bog`liqdir»

15[15]



Prezidentimiz  Ma`naviyatning  mohiyatini  ochib  berish  bilan  bir  vaqtda  bu sohada amalga 



oshirilishi  kerak  bulgan  islohatlarning  strategik  yunalishlarini  ham  belgilab  beradi.  Shu 

jumladan, u «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan javoblarida quyidagilarni ta`kidlaydi: 



Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling