«Milliy g`oya, ma`naviyat asoslari va huquq ta`limi» kafedrasi «Ma`naviyat asoslari»
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- «Ma`naviyat asoslari» fani bo`yicha Maruza matnlari
- I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy mustaқillikni mustaxkamlashdagi ahamiyati. Manaviyatning predmeti
- Manaviyat, iқtisodiyot va ularning uz-aro aloқalari. Manaviyat siyosat, huқuқ va hokimiyattagi urni
- Manaviyatda milliylik va umuinsoniylik. Qadimgi Markaziy Osiyo manaviyatining shakllanish jaraenlari
- Islom dinida manaviyat va shaxs manaviy kiefasining talkisi. Amir Temur va temuriylar davridagi manaviyat
- Manaviy barkamol, komil inson tushunchasi uning sharқona xalқlariga tan taraflari. Vatanparvarlik, insonparvarlik va milliylik sodiқlik shaxs
- Shaxs manaviyatin rivojlantirish omillari va vositalari
- . I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy mustaқillikni mustaxkamlashdagi ahamiyati. Manaviyatning predmeti, tushunchalari
O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`lim vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
«Milliy g`oya, ma`naviyat asoslari va huquq ta`limi» kafedrasi
«Ma`naviyat asoslari» fani bo`yicha Maruza matnlari Lektorлар kata uqituvchi A.Utambetova, assistent uqituvchi D.Nurnazarov 2012-yil LEKTsIYa TEKSTLERI MAZMUNI
1-lektsiya I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy mustaқillikni mustaxkamlashdagi ahamiyati. Manaviyatning predmeti, tushunchalari, ularning uz-aro aloқalari va uzgachaliklari
Islom Karimov tomonidan milliy-Ma`naviy tiklanish kontseptsiyasining ishlab chiqilishi va uning mohiyati. Islom Karimovning Ma`naviyat tushunchasiga ta`rifi, uning nazariy va metodologik ahamiyati. Mustaqillik yillarida milliy Ma`naviyatning tiklanishi va rivojlanishida Islom Karimovning xizmatlari. Ma`naviyatning ta`rifi tug`risida mulohazalar va uning falsafiy tahlili. Ma`naviyatning asosiy kategoriyalari, uning rivojlanish qonuniyatlari. Ma`naviyatni rivojlantirish – davlat siyosatida ustivor soha
2 -lektsiya Manaviyat, iқtisodiyot va ularning uz-aro aloқalari. Manaviyat siyosat, huқuқ va hokimiyattagi urni
1. Iqtisodiyot tushunchasi. uzbekiston Respublikasining uziga xos bozor iqtisodiyoti yulidan - jahon tan olgan «uzbekiston yulidan» rivojlanishi. 2. Ma`naviyat va Ma`rifat jamiyatning yuksak iqtisodiy taraqqiyotga erishish sharti ekanligi. 3. uzbekiston milliy mustaqilligining iqtisodiy va Ma`naviy-ma`rifiy asoslari. 4 Ma`naviyat va siyosat, ularning uzaro bog`liqligi va ijtimoiy funktsiyalari. 5 Ma`naviyat va xuquq, ularning uzaro munosabati. 6 Hokimiyat boshqaruv tizimiga Ma`naviy barkamol shaxslarni jalb qilish davlat taraqqiyotining muhim sharti
3-lektsiya Manaviyatda milliylik va umuinsoniylik. Qadimgi Markaziy Osiyo manaviyatining shakllanish jaraenlari
1. Milliy Ma`naviyat va uning xususiyatlari. 2. umuminsoniy Ma`naviyat va uning zaminlari. 3. Bozor munosabatlari sharoitida millatlararo madaniy-Ma`naviy munosabatlarning kengayishi va chuqurlashuvi. 4. Qadimgi xalq og`zaki ijodiyoti va yozma yodgorliklarida Ma`naviyat masalalari. 5. Avesto»da inson, uning Ma`naviyati masalalari. 6. Moniylik va mazdakizm ta`limotlarida Ma`naviyat masalalari.
Islom dinida manaviyat va shaxs manaviy kiefasining talkisi. Amir Temur va temuriylar davridagi manaviyat
1. Quroni Karim va hadisi shariflarda inson Ma`naviyati va Ma`rifati masalalari. 2. Tasavvuf va uning Ma`naviy jihatlari. 3. Mustaqillik, Islom dini va Islomiy qadriyatlarning tiklanishi. 4. Amir Temur buyuk davlat arbobi, yuksak Ma`naviyat sohibi. 5. Temuriylar sulolasi davrida Ma`naviyat va Ma`rifat rivoji. 6. Amir Temur va temuriylar sulolasi davrida yaratilgan Ma`naviy merosning uzbek xalqining Ma`naviy tiklanishida tutgan urni.
-lektsiya Manaviy barkamol, komil inson tushunchasi uning sharқona xalқlariga tan taraflari. Vatanparvarlik, insonparvarlik va milliylik sodiқlik shaxs manaviyatning ulchamlari
1. Islom Karimov Ma`naviy barkamol insonni tarbiyalash zamona talabi ekanligi tug`risida. 2. Ma`naviy barkamol inson tushunchasi, uning mohiyati. 3. Komil inson va uning Sharqona fazilatlari.
6-lektsiya Shaxs manaviyatin rivojlantirish omillari va vositalari
1. Shaxs Ma`naviyatini shakllantirishda ota-ona mas`uliyati. 2 Adabiyot va san`at - shaxs Ma`naviyatini shakllantirish va rivojlantirishning muhim vositasi.
Mavzu 1 . I.A.Karimovning milliy manaviy tiklanish kontseptsiyasi va uning milliy mustaқillikni mustaxkamlashdagi ahamiyati. Manaviyatning predmeti, tushunchalari, ularning uz-aro aloқalari va uzgachaliklari (2 soat) Reja: Islom Karimov tomonidan milliy-Ma`naviy tiklanish kontseptsiyasining ishlab chiqilishi va uning mohiyati. Islom Karimovning Ma`naviyat tushunchasiga ta`rifi, uning nazariy va metodologik ahamiyati. Mustaqillik yillarida milliy Ma`naviyatning tiklanishi va rivojlanishida Islom Karimovning xizmatlari. Ma`naviyatning ta`rifi tug`risida mulohazalar va uning falsafiy tahlili. Ma`naviyatning asosiy kategoriyalari, uning rivojlanish qonuniyatlari. Ma`naviyatni rivojlantirish – davlat siyosatida ustivor soha. Ma`naviyat jamiyat taraqqiyoti, millat kamoloti va shaxs barkamolligini belgilab beruvchi asosiy mezonlardan biri hisoblanadi chunki, Ma`naviyat rivojlangandagina jamiyatda iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy barqarorlik vujudga keladi hamda mamlakat va millat taraqqiy etadi. Bu uz navbatida shaxsning barkamol rivojlanishi uchun zarur bulgan zamin bulib xizmat qiladi. Buni chuqur his qilgan va uz qalbidan utkazgan Prezidentimiz Islom Karimov mamlakatimiz uz mustaqilligini qulga kiritgandan keyin ona zaminimizda demokratik jamiyatni qurishning nazariy kontseptsiyasini ishlab chiqar ekan, iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy hayotni qayta qurishni milliy- Ma`naviy tiklanish bilan uyg`un holatda bulishi kerakligini ham ilmiy asoslab berdi. u uzining hajmi jihatdan kichik bulsa ham, ammo mamlakatimizda yangi jamiyat qurishning ilmiy-nazariy asoslarini aks ettirilishi jihatdan mukammal, fundamental dastur bulgan «uzbekistonnnig uz istiqloli va taraqqiyoti» nomli asarida mustaqillikdan keyin uzbekistonni rivojlantirishning Ma`naviy sohasidagi strategik vazifalarini ham belgilab berdi. umuman bu asar uzbekistonda yangi jamiyat qurishning ilmga asoslangan dasturi hisoblanadi. Chunki unda iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy hayotni qayta qurish sohasida ilgari surilgan barcha g`oyalar utgan davrda uzining ifodasini topdi va jamiyatimiz tubdan yangi bosqichga kutarildi. Islom Karimov ushbu asarida mustaqil uzbekistonni rivojlantirishning Ma`naviy-ahloqiy negizlarini belgilab berar ekan, «uzbekistonni yangilash va rivojlantirishning uz yuli turtta asosiy negizga asoslanadi» - deb kursatadi va quyidagilarni belgilab beradi. umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik; xalqimizning Ma`naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish; insonning uz imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi; vatanparvarlik 1[1]
. Asarda ana shu negizlarning mohiyati ham ochib berilgan. Jumladan, Islom Karimov shunday yozadi: «Mustaqil uzbekistonning kuch-qudrati manbai - xalqimizning umuminsoniy qadriyatlarga sodiqligidir. Xalqimiz adolat, tinchlik, ahil-qushnichilik va insonparvarlikning nozik kurtaklarini asrlar osha avaylab – asrab kelmoqda. uzbekistonni yangilashning oliy maqsadi ana shu an`analarni qayta tiklash, ularga yangi mazmun bag`ishlash, zaminimizda tinchlik va demokratiya, farovonlik, madaniyat, vijdon erkinligi va har bir kishini kamol toptirish uchun zarur shart- sharoitlar yaratishdir» 2[2]
. Kurinib turibdiki, Prezidentimiz uz asarida Ma`naviyatimizni rivojlantirish vazifalarini belgilab bergan.
1[1] Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí: ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. Ò: %çáåêèñòîí, qooe, ur-áåò. 2[2] %øà æîéäà. .Ma`ruzani uqish jarayonida muallim talabalarga bugungi kunda milliy Ma`naviyatni rivojlantirish davlat siyosatida ustivor vazifa sifatida belgilanganligini Prezidentning yuqoridagi g`oyalarini chuqur tushuntirish orqali asoslab berishi lozim. Islom Karimov uz asarida mamlakatimizda milliy Ma`naviyatni tiklash va rivojlantirish davlat siyosatida ustivor vazifa ekanligiga e`tiborni qaratib quyidagi kontseptual g`oyani ilgari suradi. u shunday yozadi: «Oldin odamlarga moddiy boylik berish, sungra Ma`naviyat tug`risida uylash kerak deydiganlar haq bulmasa kerak. Ma`naviyat - insonning, xalqning, jamiyat, davlatning kuch-qudratidir. u yuq joyda hech qachon baxt-saodat bulmaydi...» Prezidentimiz tomonidan ilgari surilgan bu kontseptual g`oyaning nazariy va amaliy ahamiyati shundaki: birinchidan, bu bilan muallif sobiq shurolar davrida Ma`naviyatni rivojlantirishga uchinchi darajali omil sifatida qaralishining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va Ma`naviy-ma`rifiy inqirozining sabablarini ham kursatib beradi. Ikkinchidan, Ma`naviyatni rivojlantirmasdan, shaxsning Ma`naviy-ruhiyatini uzgartirmasdan turib jamiyatda kuzlangan maqsadni amalga oshirish mumkin emasligiga asosiy e`tiborni qaratgan. Prezidentimizning yana bir muhim kontseptual g`oyasi Ma`naviyat shaxsning eng muhim mezoni va shuning bilan birga uni kamolotga eltuvchi, uz-uzini anglatuvchi va uz imkoniyatlarini yuzaga chiqartiruvchi ulkan omil ekanligini ilmiy asoslaganligidir. Islom
Karimovning milliy-Ma`naviy tiklanishga bag`ishlangan kontseptsiyasida vatanparvarlikning shaxs Ma`naviyatining ajralmas qismi ekanligini asoslab berish alohida urinni egallaydi. Haqiqatan ham uz Vatanini sevmagan, uning har qarich eri uchun mas`ulligini his etmagan har bir inson Ma`naviy jihatdan qashshoq hisoblanadi. Muallim talabalar diqqatini xuddi mana shu g`oyaning mohiyatini tushunib etishga qaratishi lozim. Prezidentimiz mazkur asardagi milliy-ma`naviy tiklanish vazifasini amalga oshirishga bag`ishlangan kontseptsiyalarini uzining boshqa asarlarida ijodiy rivojlantirgan, yangi mazmun bilan boyitgan, taraqqiyotimizning yangi bosqichida yuzaga kelayotgan muammolarni hal qilish ehtiyojlariga mos ravishda uning yangi yunalishlarini belgilab bergan. Xususan, ular «uzbekiston iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish yulida», «uzbekistonnning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari», «Amir Temur - faxrimiz, g`ururimiz», «uzbekiston XXI asr busag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari», «Barkamol avlod uzbekiston taraqqiyotining poydevori», «Tarixiy xotirasiz kelajak yuq», «Jamiyatimiz mafkurasi xalqni - xalq, millatni – millat qilishga xizmat etsin», «uz kelajagimizni uz qulimiz bilan qurmoqdamiz («Turkiston» gazetasining muxbiri savollariga javoblar)», «Olloh qalbimizda, yuragimizda («Turkiston press» axborot agentligi muxbirining savollariga javoblar)», «uzbekiston XXI asrga intilmoqda», «Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz», «Milliy mafkura - kelajak poydevori», «Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman («Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga javoblar)» kabi asarlari, nutqlari va muxbirlar savollarida uz ifodasini topgan. Prezidentimizning yuqoridagi asarlarida ilgari
surilgan kontseptual g`oyalarni umumlashtiradigan bulsak, ular quyidagi yunalishlarni uz ichiga oladi: Ma`naviy meros va diniy qadriyatlarni chuqur uzlashtirish, millatimizning uz-uzini anglashiga erishish, milliy g`urur va iftixor tuyg`ularini izchillik bilan mustahkamlash; mustaqillik sharoitida milliy g`oya va milliy mafkurani shakllantirish hamda uni xalqimiz dunyoqarashiga aylanishiga erishish; ta`lim tizimini isloh qilish, kadrlar tayyorlashning milliy dasturini amalga oshirish asosida barkamol avlodni shakllantirish, sog`lom avlod dasturini amalga oshirish asosida jismonan baquvvat, ruhi, fikri sog`lom, iymon-e`tiqodi butun, bilimli, Ma`naviyati yuksak, mard va jasur vatanparvar avlodimizni shakllantirish; milliy-Ma`naviy salohiyatimizning jahon tsivilizatsiyasidagi urnini tiklash va bugungi kunda Ma`naviyat, Ma`rifat, fan, texnika, texnologiya yutuqlarini chuqur uzlashtirish asosida hozirgi zamon umumjahon Ma`naviyati tizimi rivojiga hissa qushish; yoshlar Ma`naviyatini milliy istiqlol g`oyalari bilan boyitib borish, ular ongida mafkuraviy immunitetni kuchaytirish;
insoniyatning asrlar davomida yaratgan va umumjahon mulkiga aylangan barcha boyliklarini milliy-Ma`naviy salohiyatimizning ajralmas qismiga aylantirish kabilardir. Ma`ruzachi Prezidentimiz asarlarida ilgari surilgan ana shu kontseptual g`oyalarni asarlar buyicha mukammal bayon qilib berishi zarur buladi. Ajdodlarimizdan qolgan meros har bir millatning nafaqat utmishi, shuning bilan birga istiqboli uchun ham kuch, fidoyilik va ilhom manbai hisoblanadi. Shuning uchun ham Prezidentimiz «Hozirgi uzbekiston deb ataluvchi hudud, ya`ni bizning Vatanimiz nafaqat Sharq, balki umumjahon tsivilizatsiyasi beshiklaridan biri bulganligini butun jahon tan olmoqda. Bu qadimiy va tabarruk tuproqdan buyuk allomalar, fozilu-fuzololar, olimu-ulomolar, siyosatchilar, sarkardalar etishib chiqqan. Diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari mana shu zaminda yaratilgan, sayqal topgan. Ota-bobolarimizning asrlar davomida tuplagan hayotiy tajribalari, diniy, axloqiy, ilmiy qarashlarini uzida mujassam etgan bu nodir qulyozmalarni jiddiy urganish davri keldi» 3[3]
- deb ta`kidlaydi. uning «uzlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi. Inson uchun tarixdan judo bulish hayotdan judo bulish demakdir» 4[4]
- degan g`oyalarida har bir vatandoshimizning, ayniqsa yoshlarimizning Ma`naviy merosimizni chuqur urganish zarurligi milliy Ma`naviy tiklanishimizning bosh vazifasi ekanligini tushunib etishga qaratilgandir. Islom Karimov milliy mafkuraning milliy Ma`naviy tiklanish va mamlakatimizda demokratik jamiyat qurishdagi ahamiyati va rolini ilmiy asoslashga katta e`tibor qaratadi. Milliy mafkura-millatni birlashtiradi, mafkurasiz odam, jamiyat, davlat uz yulini yuqotadi. Milliy mafkura vositasida el-yurt birlashadi uz oldiga buyuk maqsadlar quyadi va ularni ado etishga qodir buladi 5[5] »-deb ta`kidlaydi. Prezidentimiz uz navbatida milliy g`oyaning vazifalarini aniq belgilab beradi: «... milliy g`oya birinchi navbatda yosh avlodimizni vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qilishlik oliyjanob ishlarimizda madadkor bulishi zarur» 6[6]
ligini belgilab beradi. Mamlakatimiz bugungi kunda totalitar tuzum hukumronligidan ozod bulib demakratik jamiyatni qurish sari dadil qadam tashlamoqda. Tabiiyki, jamiyat bir bosqichdan ikkinchisiga utish, yana boz ustiga zurovonlik asosida qurilgan jamiyatdan Ma`rifatli inson manfatlari, shaxs erkinligi va kamolotiga xizmat qiluvchi demokratik jamiyatga utish oson kechmaydi, chunki eski tuzum illatlari hali saqlanib turadi. uz umrini uzaytirish uchun jon jahdi bilan qarshilik kursatadi, yangi jamiyat esa qisqa muhlatda qurilmaydi, balki ma`lum vaqtni, unda yashayotgan barcha insonlarning fidoyilik bilan mehnat qilishlarini talab etadi. Xuddi mana shu jarayonda yuzaga kelgan muammolarni hal qilish uchun yuksak Ma`naviy e`tiqod va sabr-toqat bilan odamlarni uyushtirish, ular dunyoqarashida yangi jamiyat taffakkurini shakllantirish muhim vazifa darajasiga kutariladi. Mamlakatimizda ana shu buyuk muammolarni hal etish jarayonlari ketmoqda. ularni mavaffaqiyatli hal etishda ertangi kunimiz davomchilari bulgan yosh avlodni tarbiyalab voyaga etkazishmiz zarur. Shuning uchun ham prezidentimiz og`ir iqtisodiy muammolarni hal etish jarayonlari murakkab holatda kechayotganliga qaramasdan kadrlar tayyorlash dasturini ishlab chiqish, uni qabul qilish va hayotga tadbiq etish masalasini asosiy vazifa sifatida belgilab berdi hamda uni amalga oshirishda rahbarlik qilmoqda. u Oliy Majlisning IX sessiyasidagi ma`ruzasida bu dasturning ahamiyatini shunday ta`kidladi: «Lunda qilib aytganda, bugungi kunda oldimizga quygan buyuk maqsadlarimizga, ezgu niyatlarimizga erishishimiz, jamiyatimizning yangilanishi, hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli amalga oshirilayotgan islohatlarimiz, rejalarimizning samarali taqdiri - bularning barchasi, avvalambor, zamon
3[3] Êàðèìîâ È.À. Òàðèõèé õîòèðàñèç êåëàæàê é53. Ò` Øàð3, qooi, e-r áåòëàð. 4[4] %øà àñàðäà t, q0-áåòëàð. 5[5] È. Êàðèìîâ. Æàìèÿòèìèç ìàôêóðàñè õàë3íè-õàë3, ìèëëàòíè-ìèëëàò 3èëèøãà õèçìàò ýòñèí. Òîøêåíò, %çáåêèñòîí. 1998, 4,2,15- áåòëàð. 6[6]
%øà àñàð. 15-áåò. talablariga javob beradigan yuqori malakali, ongli, mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan chambarchas bog`liqligini barchamiz anglab etmoqdamiz» 7[7] .
kontseptual g`oyasi sog`lom avlodni tarbiyalab voyaga etkazish zaruriyatini ilmiy asoslanganligidir. uning sog`lom avlod kontseptsiyasida shaxsning jismonan, ruhan baquvvat bulishi, yuksak bilim, Ma`naviyat, tafakkur va fidoyi vatanparvar bulishi kabi talablarga javob beradigan avlodni nazarda tutiladi. Shuning uchun ham u «...farzandlari sog`lom yurt qudratli buladi, qudratli yurtning farzandlari sog`lom buladi» 8[8]
- degan g`oyani ilgari suradi. Milliy-Ma`naviy tiklanishimizda yoshlarimiz Ma`naviyatini yuksak darajaga kutarish, ularning hozirgi zamon fan, texnika va texnologiya yutuqlarini chuqur uzlashtirishlari katta omil ekanligi Prezidentimiz tomonidan ilmiy asoslangan. Haqiqatdan ham jahonning rivojlangan mamlakatlari tajribalari kursatib turibdiki, qaysi mamlakat yoshlari zamonaviy fan, texnika va texnologiya yutuqlarini qanchalik mukammal egallasa, mamlakat taraqqiyotiga qushadigan hissalari shunchalik samarali buladi, Ma`naviyat yuksaladi va mamlakatning hozirgi zamon jahon tsivilizatsiya tizimiga kirib borishi tezlashadi. Prezidentimiz ishlab chiqqan milliy-Ma`naviy tiklanish kontseptsiyasida insoniyatning asrlar davomida yaratgan va umumjahon mulkiga aylangan barcha boyliklarini milliy Ma`naviyatimizning ajralmas qismiga aylantirish ham asosiy urinni egallaydi. Jumladan, u «Fidokor» gazetasi muxbiri bergan savollariga bergan javoblarida dunyo xalqlari Ma`naviy mulkiga aylangan faylasuflarning asarlari haligacha uzbek tilida yoshlarimizga etib bormaganligini qattiq tanqid qilib shunday ta`kidlaydiu` «Dunyo tan olgan kup ulug` faylasuflarning asarlari hanuzgacha uzbek tilida nashr etilmagani tufayli aksariyat ziyolilar, xususan, yoshlarimiz ularning g`oyaviy qarashlari bilan yaxshi tanish emas Sokrat va Platon, Nitsshe va Freyd kabi olimlarning hozirgi zamon chet el faylasuflarining kitoblarini ham tushunarli qilib, izoh va sharhlar bilan uzbek tilida chop etish nahotki mumkin bulmasaO`» 9[9] .
keltirilganlardan kurinib
turibdiki Prezidentimiz milliy-Ma`naviy rivojlanishimizni jahon xalqlarining ilg`or Ma`naviyat tafakkuri taraqqiyoti bilan uyg`un ravishda rivojlantirish vazifasini kun tartibiga quymoqda. Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan milliy-Ma`naviy tiklanishning ilmiy-nazariy kontseptsiyasi juda katta amaliy ahamiyatga egadir. Bu mustaqillik yillarida Ma`naviy taraqqiyotimizda qulga kiritilgan yutuqlar misolida uz tasdig`ini topdi. Ma`naviyatning inson va millat kamolotidagi hamda jamiyat taraqqiyotidagi urnini aniq bilib olish hamda shu asosda uni rivojlantirish, uning mohiyatini hamda mazmunini ilmiy tahlil qilishni taqozo etadi. Avvalo shuni ta`kidlash lozimki, sobiq shurolar tizimi sharoitida Ma`naviyat bugungi holatda urganilmagan. u Ma`naviy madaniyatning tarmog`i sifatida yoki olimlar asarlarida tilga olingan xolos. Bu juda murakkab masalaga shu darajada «e`tiborsizlik» ataylab qilingan. Chunki u shaxs va millatning ichki ruhiy salohiyati bilan bog`liq bulgan omildir, shuning uchun shaxsning ruhiy olamiga kirib borish, uni mustaqil fikr yuritishga, millatning esa Ma`naviy-ruhiy olamini yuzaga chiqarish, uning uzini uzi anglashga, uz mustaqilligini qulga kiritish va uzi xohlagan taraqqiyot yulidan borishiga yul quymaslik davlatning rasmiy siyosati darajasiga kutarilgan edi. Tug`ri, milliy madaniyat haqidi kup yozilgan va kup gapirilgan, ammo nomi aytilsa ham amalda «yagona» sovet adabiyoti, san`ati, axloqi va hakozolar shaklida aks ettirilgan. Bundan kuzlangan maqsad shaxs va millatni Ma`naviy qashshoq qilish, uni totalitarizm tuzumiga xizmat qildirish va itoatda ushlab turish edi.
7[7] Áàðêàìîë àâëîä îðçóñè. Ò: Øàð3, 1999, 9-áåò. 8[8] Ïðåçèäåíò È.À.Êàðèìîâíèíã Êîíñòèòóöèÿ êóíèãà áà2èøëàíãàí òàíòàíàëè ìàðîñèìäàãè íóò3è: -Õàë3 ñ5çè, 1999 éèë 8 äåêàáð. 9[9] Êàðèìîâ È.À. Ìèëëèé èñòè3ëîë ìàôêóðàñè - õàë3 ýúòè3îäè âà áóþê êåëàæàêêà èøîí÷äèð. Òîøêåíò` %çáåêèñòîí, w000 éèë, er-et áåòëàð. Shurolarning xuddi mana shu jirkanch maqsadlarini talaba yoshlarga keng tushuntirib berishga ma`ruzachi e`tiborini qaratishi zarur. Ma`naviyatni shaxs, millat, davlat va jamiyatning qudratli kuchi sifatida urganish faqat mamlakatimiz uz mustaqilligini qulga kiritgandan keyingina boshlandi. uni bu shaklda urganish esa hech mubolag`asiz aytish mumkinki, mustaqillik sharoitidagi milliy tafakkur taraqqiyotimizda yangi yunalishdir. Bu yunalishning paydo bulishini va uning kontseptual g`oyalarini nazariy jihatdan ishlab chiqish Prezidentimiz Islom Karimov nomi bilan bog`liqdir. uning asarlari, risolalari, ma`ruzalarida Ma`naviyat tushunchasi mohiyati ochib berilgan. Bu Ma`naviyatni mustaqil omil sifatida urganish uchun katta ahamiyatga ega buldi. Chunki har qanday ilgari surilayotgan g`oyalarning mohiyati ochib berilmas ekan, uning jamiyat taraqqiyotida millat va shaxs kamolotidagi rolini belgilash mumkin bulmaydi. Prezidentimiz milliy taraqqiyotimizning dasturi darajasiga aylangan birinchi asari «uzbekistonning uz istiqloli va taraqqiyot yuli» dayoq Ma`naviyatning inson hayotidagi ahamiyatini ochib berib shunday yozgan ediu` «Ma`naviyat insonga havodek, suvdek zarur. Sahrodagi sayyoh har doim buloqdan chanqog`ini bosadi. Xuddi shuningdek inson ham necha- necha azoblar va qiyinchilik bilan Ma`naviyat chashmasini izlaydi» 10[10] .
yana Ma`naviyatni rivojlantirish masalasiga qaytib shunday yozadi: «Moddiy islohatlar, iqtisodiy islohatlar - uz yuliga. ularni hal qilish mumkin. Xalqning ta`minotini ham amallab turish mumkin, ammo Ma`naviy islohatlar - qullik, mu`telik iskanjasidan ozod bulish, qaddini baland tutish, ota-bobolarimizning udumlarini tiklab, ularga voris bulish - bundan og`irroq va bundan sharafliroq vazifa yuq, bu dunyoda» 11[11]
. Prezidentimiz Ma`naviyat tushunchasi mazmunini ochib berar ekan: «er, oila, ota-ona, bolalar, qarindosh-urug`lar, quni-qushnilar, xalq, mustaqil davlatimizga sadoqat, insonlarga hurmat, ishonch, xotira, vijdon, erkinlik - Ma`naviyatning ma`nosi ana shunday keng» 12[12] - deb
ta`kidlaydi. Ma`naviyat uz-uzidan shakllanadigan narsa emas, u avvalo har bir insonning ichki Ma`naviy salohiyatini shakllantirish yulida barcha moddiy va Ma`naviy boyliklarni uzlashtirish, Vatan va millat manfaatlari yulida halol, fidoyilik bilan mehnat qilish jarayonida shakllanadi. Shu ma`noda ham Prezidentimiz «Ma`naviyat - taqdirning ehsoni emas. Ma`naviyat inson qalbida kamol tapishi uchun u qalban va vijdonan, aql va qul bilan mehnat qilishi kerak» 13[13]
Òalabalarga Prezidentimiz tomonidan ilgari surilayotgan xuddi mana shu kontseptual g`oyaning mohiyatini tushuntirib berish katta ahamiyatga molikdir. Talaba uzining kundalik hayotida millat va Vatan manfaatlari yulida fidoyilik kursatish ruhiyatiga ega bulsin. Prezidentimiz asarlarini qunt bilan urganib borar ekansiz, ularda oldingi asarlarda ilgari surilgan g`oyalar keyingilarida ijodiy rivojlantirilgan, mazmunan va mohiyatan boyitilganligini kuramiz. Eng asosiysi shundaki, ana shu boyitish jarayonida jamiyat va millatimiz taraqqiyotida sodir bulgan ijobiy uzgarishlar bilan bir qatorda yuzaga kelgan yangi muammolarni hal etishning nazariy asoslari uz ifodasini topgan. Jumladan, u Oliy Majlisning XIV-sessiyasidagi «uzbekiston XXI asrga intilmoqda» mavzusidagi ma`ruzasida Ma`naviyat tushunchasiga quyidagi fundamental ta`rifni beradi: «Ma`naviyat... insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da`vat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon-irodasini, e`tiqodini mustahkamlaydigan vijdonini uyg`otadigan qudratli botiniy kuch...» 14[14] dir.
10[10]
Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò` %çáåêèñòîí, qooe, ui-áåò.
11[11] Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. Ò` %çáåêèñòîí, qooy, Ò. q, w0w-áåò. 12[12] Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò` qooe, ui-áåò. 13[13] Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí` ìèëëèé èñòè3ëîë, è3òèñîä, ñèéîñàò, ìàôêóðà. (Íóò3ëàð, ìà3îëàëàð ñóµáàòëàð). Ò` qooe, uo-áåò. 14[14] Êàðèìîâ È.À. %çáåêèñòîí XXI àñðãà èíòèëìî3äà. Ò` %çáåêèñòîí, qooo, qu-áåò. Bu ta`rif uzining mazmuni va mohiyati bilan Ma`naviyat tushunchasini uzida tula aks etgan. unda insonning ichki ruhiy olamini ifodalovchi barcha komponentlar uz ifodasini topgan va uning inson barkamolligini ta`minlashdagi katta kuch ekanligi belgilab berilgan. Shu munosabat bilan Ma`naviyatning jamiyatni rivojlanishidagi roli haqida Prezidentimiz tomonidan keltirilgan quyidagi fikrlarining mohiyatini tushunib olib, uni bevosita har birimiz uzimizning kundalik vazifamizga aylantirishimiz millatimiz va mamlakatimiz taraqqiyotini ta`minlash uchun muhim amaliy ahamiyatga egadir. «Barchamiz yaxshi anglab olishimiz kerakki, hayotimizning boshqa sohalaridagi ahvol, amalga oshirilayotgan islohatlarimizning samaradorligi, avvalo xalq Ma`naviyatining tiklanishi, tarixiy merosimizning keng urganilishi, an`analarimizning saqlanishi, madaniyat va san`at, fan va ta`lim rivoji bilan uzviy bog`liqdir» 15[15] .
oshirilishi kerak bulgan islohatlarning strategik yunalishlarini ham belgilab beradi. Shu jumladan, u «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan javoblarida quyidagilarni ta`kidlaydi: Download 0.78 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling