Moddalar va oziq-ovqat mahsulotlari xafvsizligi haqidagi boshlang'ich


Download 469.37 Kb.
Pdf ko'rish
Sana31.05.2020
Hajmi469.37 Kb.
#112516
Bog'liq
26. Oziq-ovqat kimyosi


 

 

 

 



 



 

 



I. O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o’rni 

Ushbu  fan  dasturi,  “Oziq-ovqat  kimyosi”  fanining  tarixi,  rivojlanish 

bosqichlari  kelajagi  va  istiqbolli  rejalaridan  kelib  chiqqan  holda,  insonning 

oziqlanishi,  oziq-  ovqat  mahsulotlarining  asosiy  komponentlari,  biologik  faol 

moddalar  va  oziq-ovqat  mahsulotlari  xafvsizligi  haqidagi  boshlang'ich 

tushunchalarini o'z ichiga olgan bo'limlaridan tashkil topgan. 

“Oziq-ovqat  kimyosi”  fani  umumkasbiy  fanlar  blokiga  kiritilgan  kurs 

hisoblanib,  3-kurslarda  o‘qitilishi  maqsadga  muvofiq.  “Oziq-ovqat  kimyosi” 

fani  umumkasbiy  fanlar  blokiga  kiradi  va  Oziq-ovqat  texnologiyasi  ((go‘sht-

sut  va  konserva  mahsulotlari);  (don  mahsulotlari);  (yog‘-moy  mahsulotlari); 

(qand  va  bijg‘ish  mahsulotlari);  (non,  makaron,  qandolatchilik  mahsulotlari); 

(oziq-ovqat  xavfsizligi))  bakalavriat  ta’lim  yo‘nalishlarida  o‘qitiladi.  Mazkur 

fan boshqa umumkasbiy fanlaming nazariy va uslubiy asosini tashkil qilib, o‘z 

rivojida umumkasbiy hamda mutaxassislik fanlari uchun zamin bo‘lib hizmat 

qiladi. 


 

II. O‘quv fanining maqsadi va vazifalari 

“Oziq-ovqat kimyosi” fanini o‘qitishdan maqsad - talabalarga oziq-ovqat 

mahsulotlari  ishlab  chiqarishda  uni  tarkibidagi  kimyoviy  moddalami  va 

texnologik ishlovda yuz beradigan jarayonlarni va inson organizmiga ta’sirini 

o‘rgatishdan iborat. 

Fanning  vazifasi  -  talabalarni  mustaqil  fikrlashga,  xom  ashyo,  yarim  va 

tayyor  mahsulotni  kimyoviy  tarkibini,  texnologik  ishlovlar  natijasida  yuz 

beradigan  o‘zgarishlarni,  ovqatlanish  tizimini  va insonlarni sog‘lom o‘sishini 

ta’minlovchi  omillami  o‘rganishdan,  shu  bilan  birga  yangi  xom  ashyo 

manbaalari,  yangi  mahsulot  turlari,  takomillashgan  yangi  oziq-ovqat  ishlab 

chiqarish texnologiyalarini yaratishni o‘rganishdan iborat.  

Fan  bo‘yicha  talabalarning  bilim,  ko‘nikma  va  malakalariga  qo‘ydagi 

talablar qo‘yiladi. Talaba: 

-oziq-ovqat  mahsulotlarining  asosiy  komponentlari,  toksikantlar;  oziq-

ovqat  mahsulotlari  strukturasi  va  fizik-kimyoviy  xossalarini,  ularning 

texnologik  jarayonlarda  o'zgarishi  hamda  inson  organizmga  ta'siri  haqida 



tasavvurga ega bo‘lishi; 

        -  oqsillarning  funksional  xossalarini;  oqsilli  ozuqa  mahsulotlarining 

yangi  turlarini;  peptidlami  fiziologik  ahamiyatini;  mono  va  oligosaxaridlar 

funksiyasini;  inson  organizmida  vitaminlarning  vazifalarini;  oziq-ovqat 

mahsulotlari  tarkibidagi  mineral  moddalami;  oziq-ovqat  mahsulotlari  ishlab 

chiqarishda  fermentlar  ta’sirini;  ovqatlanishning  qo‘shimcha  omillarini; 



 

ozuqaviy  qo‘shimchalami;  shirin  ta’m  beruvchilarni  bilishi  va  zamonaviy 



uslubiy yondashuvlar asosida ulardan foydalana olislti; 

 organizmdagi  oqsilli moddalaming funksiyasi haqida;  ishlab chiqarishda 



uglevodlaming  o‘zgarishi  haqida;  lipidlaming  inson  organizmiga  ta’siri 

haqida;  vitaminlaming  organizdagi  funksiyasi  haqida;  mineral  moddalami 

ishlab  chiqarish  va  saqlash  jarayonidagi  o'zgarishi  haqida;  ratsional 

ovqatlanish  va  ovqatni  hazm  qilish  kimyosi  haqida;  sog‘lom  (funksional) 

ovqatlanish  konsepsiyasi  haqida;  oziq-  ovqat  mahsulotlarining  ifloslanishi 

haqida;  mahsulot  tashqi  ko‘rinishi  haqida;  toksikantlaming  tavsifi  va 

mahsulotga tushishini oldini olish haqida; o'zining fikr- mulohaza, xulosalarini 

asosli tarzda aniq bayon eta olish ko‘nikmalariga ega bolishi kerak. 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



3. Ma’ruza mashg‘ulotlari 

1- jadval  

№ 

Ma’ruzalar  mavzulari 

Dars 

soatlari 

hajmi 

5-semestr 

 

6-Modul. Oziq-ovqat xavfsizligi 

 

1. 


Oziq-ovqat kontaminantlari va ularning tavsifi.  

2. 



Oziq-ovqat mahsulotlarini tabiiy ifloslantiruvchilar 

3. 



Oziq-ovqat kimyosini fiziologik aspektlari 

 



7-Modul. Ratsional ovqatlanish asoslari 

 

4. 



Ratsional  ovqatlanish  asoslari.  Oziq-ovqat  kimyosini 

fiziologik aspektlari 

5. 


Oziq-ovqat mahsulotlari sifati va ozuqaviy qiymati 

 



8-Modul. Go’sht, sut va baliq mahsulotlari kimyosi 

 

6. 



Sut va sut mahsulotlari kimyosi 

7. 



Go’sht va go’sht mahsulotlari kimyosi  

8. 



Baliq va dengiz mahsulotlari kimyosi 

9. 



Tuxum kimyosi 

 



9-Modul. O’simliklardan olinadigan oziq-ovqat 

mahsulotlari kimyosi 

 

10.  Don va donli mahsulotlar kimyosi 



11.  Sabzavotlar kimyosi 

12.  Mevalar va rezavor-mevalar kimyosi 



13.  Yog’ va moylar kimyosi 

14.  Qandli mahsulotlar kimyosi 



 

10-Modul. Ichimliklar kimyosi 

 

15.  Spirtli ichimliklar kimyosi. Vino kimyosi.  



16.  Pivo va alkogolsiz ichimliklar kimyosi 

17.  Kofe, choy va kakao kimyosi 



18 


Oziq-ovqat  xom-ashyosini  va  mahsulotlarining  sifat  va 

xavfsizligiga qo‘yilgan talablar 

 

Jami: 



36 soat 

 

 

 

Ma’ruza  mashg‘ulotlari  multimedia  qurulmalari  bilan  jihozlangan 



auditoriyada akademik guruhlar oqimi uchun o‘tiladi. 

 

 

 

 



4. Laboratoriya mashg‘ulotlar 



 

2- jadval  



№ 

Laboratoriya mashg‘ulotlar mavzulari 

Dars 

soatlari 

hajmi 

5-semestr 

Oziq-ovqat  mahsulotlarini  ozuqaviy  va  energetik  qiymat 



kartasini tuzish 



Sut  mahsulotlarini  ozuqaviy  qiymatini  kimyoviy  usulda 

aniqlash 



Sut tarkibidagi uglevodlarni aniqlash 



Sut tarkibidagi lipidlarni aniqlash 



Sut tarkibidagi mineral moddalarni aniqlash 



Meva-sabzavotlar  tarkibidagi  quruq  moddalar  miqdorini 



aniqlash 



Gazlangan  ichimliklar  tarkibidagi  karbonat  angidrid 

gazini (CO

2

) miqdorini aniqlash 



Oziq-ovqat mahsulotlar tarkibidagi kofeinni aniqlash 



 

Jami: 



36 soat 

 

 



 

Laboratlriya  mashg‘ulotlar  multimedia  qurulmalari  bilan  jihozlangan 

auditoriyada  har  bir  akademik  guruhga  alohida  o‘tiladi.  Mashg‘ulotlar  faol  va 

interfaol  usullar  yordamida  o‘tiladi,  “Keys-stadi”  texnologiyasi  ishlatiladi, 

keyslar mazmuni o‘qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko‘rgazmali materiallar va 

axborotlar multimedia qurulmalari yordamida uzatiladi.  



 

5. Mustaqil ta’lim  

3-jadval  



№ 

Mustaqil ta’lim mavzulari  

Dars 

soatlari 

hajmi 

5-semestrda 

1  Non ishlab chiqarishda qo‘llanadigan achitqilar 

12 

2  Spirt,  non,  tabiiy  sharbatlar,  pishloq  va  yog‘-moy  ishlab 



chiqarishda fermentlardan foydalanish 

12 


3  Oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi haqida 

12 


4  Biologik faol qo‘shimchalar haqida 

12 


 

Jami: 

48 soat 

 

 

 

 

           Mustaqil  o‘zlashtiriladigan  mavzular  bo‘icha  talabalar  tomonidan 



referatlar tayyorlash va uni taqdimot qilish tavsiya etiladi. 

 

6. Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va                                                

nazorat qilish me’zonlari 

 

Baholash usullari   Ekspress 

testlar, 

yozma 

ishlar, 


og‘zaki  so‘rov, 

prezentatsiyalar. 



Baholash 

mezonlari 

86-100 ball «a’lo» 

  fanga  oid  nazariy  va  uslubiy  tushunchalarni  to‘la 



o‘zlashtira olish;  

  fanga oid ko‘rsatkichlarni iqtisodiy tahlil qilishda ijodiy 



fikrlay olish; 

 



o‘rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil mushohada 

yuritish; 

  mehnat  munosabatlariga  oid  tahlil  natijalarini  to‘g‘ri 



aks ettira olish; 

 



o‘rganilayotgan  jarayonga  ta’sir  etuvchi  omillarni 

aniqlash va ularga to‘la baho berish; 

  tahlil  natijalari  asosida  vaziyatga    to‘g‘ri  va  xolisona 



baho berish; 

 



o‘rganilayotgan  iqtisodiy  hodisa  va  jarayon  to‘g‘risida 

tasavvurga ega bo‘lish; 

 

o‘rganilayotgan  jarayonlarni  analitik  jadvallar  orqali 



tahlil etish va tegishli qarorlar qabul qilish. 

71-85 ball «yaxshi» 

 



o‘rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil mushohada 

yuritish; 

  tahlil natijalarini to‘g‘ri aks ettira olish; 



 

o‘rganilayotgan  iqtisodiy  hodisa  va  jarayon  to‘g‘risida 



tasavvurga ega bo‘lish; 

 



o‘rganilayotgan  jarayonga  ta’sir  etuvchi  omillarni 

aniqlash va ularga to‘la baho berish; 

 

o‘rganilayotgan jarayonlarni jadvallar orqali tahlil etish 



va tegishli qarorlar qabul qilish. 

55-70 ball «qoniqarli» 

 



o‘rganilayotgan  jarayonga  ta’sir  etuvchi  omillarni 

aniqlash va ularga to‘la baho berish; 

 

o‘rganilayotgan  iqtisodiy  hodisa  va  jarayon  to‘g‘risida 



tasavvurga ega bo‘lish; 

 



o‘rganilayotgan jarayonlarni analitik jadvallar orqali 

tahlil etish. 



 0-54 ball «qoniqarsiz» 

 



o‘tilgan fanning nazariy va uslubiy asoslarini bilmaslik; 

 



  iqtisodiy  hodisa  va  jarayonlarni  tahlil  etish  bo‘yicha 

tasavvurga ega emaslik; 

 

o‘rganilayotgan jarayonlarga iqtisodiy usullarni qo‘llay 



olmaslik. 

 

 



Baholash tartibi va mezonlari: 

 

Oraliq  nazoratlar  va  yakuniy  nazorat  o’quv  jarayoni  jadvali  asosida 

o’tkaziladi.  

 

t/r


 

K

u



rs

 

S



еm

еs

tr



 

Ma

k



si

m

al



  

b

al



F

an



 s

o

at





1-tur nazorat 

2-tur nazorat 

Jami 

N1+N2 

YaN  Umumiy 

JN

1



-JN

2

 



Mu

st

aq



il

 t

a'l



im

 

ON1



 

Mu

st



aq

il

 t



a'l

im

 



N

-1

 



JN

8

-J



N

1

5



 

Mu

st



aq

il

 t



a'l

im

 



ON

2

 



Mu

st

aq



il

 t

a'l



im

 

N



-2

 

m



ak

si

m



al

 

m



in

im

al



 

b

al



m

ak



si

m

al



 

m

in



im

al

 



1. 



100  120  12,0  5  13,0  5,0  35,0  12,0  5  13,0  5,0  35,0  70,0  39 

30,0  100  55,0 



 

 

* Fanning umumiy soatiga etibor bering. JNlar soni laboratoriya va seminar soniga teng 

bo’ladi. 

 

Nazorat-1 bo’yicha: 

 

Joriy nazorat (bajargan 

ishlarini savol-javob 

shaklida topshirish 

natijalari uchun) 

Mustaqil 

ta’lim 

JN-1 

Oraliq 


nazorat(yozma ish 

shaklida topshirish 

natijalari uchun) 

Mustaqil 

ta’lim 

ON-1 

ΣON-1 

ball 

Lab  


soni 

1-lab 


bali 

ball 


max 

min 


ball 

savol 


soni 

1-

savol 



bali 

ball 


max  min 

max 


min 

0-12 



0-3 

0-5 

17 



0-13 



0-4,33 

0-5 

18 



35 



  



Nazorat-2 bo’yicha: 

 

Joriy nazorat (bajargan 

ishlarini savol-javob 

shaklida topshirish 

natijalari uchun) 

Mustaqil 

ta’lim 

JN-2 

Oraliq 


nazorat(yozma ish 

shaklida topshirish 

natijalari uchun) 

Mustaqil 

ta’lim 

ON-2 

ΣON-2 

ball 

Lab. 


soni 

1-lab. 


bali 

ball 


max 

min 


ball 

savol 


soni 

1-

savol 



bali 

ball 


max  min 

max 


min 

0-12 



0-3 

0-5 

17 



0-13 



0-4,33 

0-5 

18 



35 



 



 



Yakuniy nazorat  va umumiy baholash bo’yicha: 

 

N1+N2 


YAN 

UB=YAN+N1

+N2 

Baholash 



max 

min 


ball 

savollar 

soni 

1-savol 


bali 

max 


min 

a’lo 


yaxshi 

qoniqarli 

max 

min 


max 

min 


max 

min 


70 

39 

30,0 





100 

55 

100 

86 

85,0 

71,0 

70,0 

55,0 

88 

75,7 

74,8 

62.5 

61,6 

48,4 

 

*JN  ballari  fanning  xususiyatidan  kelib  chiqqan  holda,  kafedra  yig’ilishida 



muhokama qilinib, bo’linadi. (masalan: fanda laboratoriya mashg’ulotiga 36 soat ajratilib, 8 

ta laboratoriya ishi mavjud bo’lsa, 8 ta JN, amaliy mashg’ulotga 36 soat ajratilgan bo’lsa, 4 

ta JN, mustaqil ta’lim uchun ballar ajratilgan soatiga proporsional tarzda belgilanadi.)

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 


7. Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlar hamda axborot 

manbaalari 

 

Asosiy adabiyotlar: 

1.  H.-D.  Belits,  W.  Grosch,  P.  Schieberle.  Food  Chemistry:  4  th  revised  and 

extended Edition, Springer - Verlag Berlin Heidelber, 2009. - 1070 p. 

2.  Нечаев  А.П.,  Траубенберг  C.E.,  Кочеткова  А.А.  и  др.  Пищевая  химия: 

Учебник. - СПб: ГИОРД, 2007. - 640 с. 

3.  Скурихин  И.М.,  Нечаев  А.П.  Все  о  пище  с  точки  зрения  химика: 

Справочное издание. -М.: Высшая школа, 1991. - 286 с. 

4. To’raqulov Yo.X. Biokimyo. Darslik. - Toshkеnt.: O’qituvchi, 1996. – 478 bеt. 

 

Qo‘shimcha adabiyotlar: 

1.    Mirziyoyev    Sh.M.    Tanqidiy    tahlil,    qat’iy    tartib-intizom    va    shaxsiy 

javobgarlik  -    har  bir  rahbar    faoliyatining  kundalik  qoidasi  bo‘lishi  kerak. 

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar  Maxkamasining 2016  yil  yakunlari va 2017  yil  

istiqbollariga  bag‘ishlangan  majlisidagi  O‘zbekiston  Respublikasi Prezidentining 

nutqi. // Xalq so‘zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, №11. 

2.  O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi -  T.:  O‘zbekiston, 2014 - 46 b. 

3.  Alimova  R.A.  Qishloq  xo‘jalik  o‘simliklari  biokimyosi  fanidan laboratoriya 

mashg‘ulotlari: O‘quv qo‘llanma. -  Toshkent: ToshDAU, 2000. -  95 b. 

4.  Zikiryoyev    A.,    Mirhamidova    P.    O‘simliklar    biokimyosidan    amaliy 

mashg‘ulotlar: O‘quv qo‘llanma.  -Toshkent: Mehnat, 2001.  -  109 b. 

5. Гамаюрова 

 B.C.,  Ржечицкая  Л.Э.  Пищевая  химия.  Лабораторный 

практикум. СПб, ГИОРД, 2006. -137 с. 

6.  Дудкин  М.  С.,  Щелкунов  Л.  Ф.  Новые  продукты  питания.  —  М.:  Наука, 

1998, —304 с. 

7.  Тутельян  В.  А., Суханов  Б.  Н., Андриевских  А.  Н., Поздняковский  В.  М. 

Биологически  активные  добавки  в  питании  человека.  —  Томск:  Научно- 

техническая литература, 1999. — 229 с. 

8. Кретович В. Л. Биохимия растений. - М.: Высшая школа, 1980. - 445 с. 

9. Химия обеспечения человечества пищей. Перевод с английского под. ред. 

Л. Шимилта - М., МИР. 1986 г. 

10. Березин И.В., Мартинек К. Основы физической химии ферментативного 

катализа. Москва. Высшая школа. 1977 г. 



 

Internet saytlari: 

1. www.ziyonet.uz 

2. www.wikipedya.uz 

3. www.eda-azia.ru. 

4. www.biokhimiya.ru 

5. www.biohimiya.narod.ru 

 

 

 



 

 

11 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

12 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

13 


 

 

12,1,10,3,8,5 



 

2,11,4,9,6,7 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Download 469.37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling